- Bezrobotny związkowiec jakie prawa?
- Dyskryminacja w mBanku?
- Czy istnieje pełne prawo zrzeszania się w związkach zawodowych?
- Stanowisko Sądu Najwyższego w sprawie bezrobotnych związkowców – jakie?
- Czy dochodzi do dyskryminacji ze względu na wiek?
Bezrobotny związkowiec jakie prawa?
Przepis art. 2 ust. 4 ustawy z dnia z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych Dz.U.2022.854 t.j., dalej: ustawa) wskazuje, że osoby bezrobotne w rozumieniu przepisów o zatrudnieniu zachowują prawo przynależności do związków zawodowych, a jeśli nie są członkami związków zawodowych, mają prawo wstępowania do związków zawodowych w przypadkach i na warunkach określonych statutami związków.
Dyskryminacja w mBanku?
Do RPO wpłynął wniosek od Niezależnego Związku Zawodowego Pracowników mBank S.A., w zakresie interpretacji art. 2 ust. 4 ustawy. Związki uważaj, że przepis ogranicza prawa osób należących do związków zawodowych w okresie między rozwiązaniem stosunku pracy a chwilą formalnego uzyskania statusu osoby bezrobotnej w rozumieniu przepisów o zatrudnieniu. Statusu osoby bezrobotnej nie uzyskuje się bowiem od razu, od dnia rozwiązania stosunku pracy. Brak zatem przesłanki ciągłości bycia członkiem związku zawodowego, a zdaniem związkowców pracodawcy wykorzystują tą lukę prawną.
Co może zrobić RPO?
RPO wystąpił do GIP o pomoc w interpretacji przepisów i zajęcie stanowiska w sprawie, ponieważ RPO ma prawo wystąpienia z pośrednią inicjatywą ustawodawczą w celu zmiany danego przepisu czy ustawy, w tym przypadku sformułowania przepisu art. 2 ust. 4 ustawy. Co ważne, RPO ma też prawo skierowania do Sądu Najwyższego wniosku o podjęcie uchwały mającej na celu wyjaśnienie przepisów prawnych budzących wątpliwości w praktyce lub których stosowanie wywołało rozbieżności w orzecznictwie.
Czy istnieje pełne prawo zrzeszania się w związkach zawodowych?
Konwencja nr 87 Międzynarodowej Organizacji Pracy dotycząca wolności związkowej i ochrony praw związkowych przyjęta w San Francisco dnia 9 lipca 1948 r. chroni uprawnienia członków związków zawodowych. Podobnie Europejska Konwencja Praw Człowieka uszczegóławia, że prawo do tworzenia związków zawodowych oraz przystępowania do nich przysługuje każdemu. Oczywiście, na gruncie prawa krajowego, ustawa zasadnicza – Konstytucja RP – zapewnia wolność zrzeszania się w związkach zawodowych. Zakres wolności zrzeszania się w związkach zawodowych i organizacjach pracodawców oraz innych wolności związkowych może podlegać tylko takim ograniczeniom ustawowym, jakie są dopuszczalne przez wiążące Rzeczpospolitą Polską umowy międzynarodowe. Skoro więc art. 11 ust. 1 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka precyzuje, że prawo do tworzenia związków zawodowych oraz przystępowania do nich przysługuje każdemu, to na gruncie prawa polskiego, zdaniem RPO może istnieć łamanie ww. praw. RPO wskazał w swoim piśmie liczne wyroki TSUE dot. uprawnień związkowych.
Stanowisko Sądu Najwyższego w sprawie bezrobotnych związkowców – jakie?
Co ciekawe, już jest uchwała Sądu Najwyższego w podobnej sprawie. SN potwierdził, że osoby bezrobotne w rozumieniu przepisów o zatrudnieniu nie mają prawa tworzenia związków zawodowych (uchw. SN z 10.1.1992 r., I PZP 63/91). Sąd wskazał, że: „Próba rozszerzającej wykładni, rozciągającej prawo tworzenia związków zawodowych także na osoby bezrobotne, musiała by być dokonana wbrew wyraźnemu brzmieniu ustawy. (...) dostrzegając możliwość wytworzenia się sytuacji, w której interesy bezrobotnych nie będą właściwie bronione przez pracownicze związki zawodowe. Nie można bowiem nie dostrzegać sprzeczności interesów tych grup. (…) Ograniczenie prawa koalicji osób bezrobotnych było świadomym posunięciem ustawodawcy.”. Sąd zaznaczył jednak, że osoby bezrobotne są "ludźmi pracy", jako osoby dążące do wykonywania stale, zarobkowo i samodzielnie pracy w ramach pracowniczego statusu prawnego. Jest to zgodne z Konstytucją RP, ale SN wskazał, że wyłączenie przez ustawę „(…) możliwości tworzenia przez bezrobotnych związków zawodowych i ograniczenie ich prawa koalicji tylko do utrzymania przynależności i możliwości wstępowania do związków zawodowych nie jest sprzeczne z Konstytucją.”.
Czy dochodzi do dyskryminacji ze względu na wiek?
Istnieje jeszcze jeden problem, który należy rozważać na gruncie art. 2 ust. 4 ustawy. Chodzi o korelację pomiędzy pełnoletniością a uzyskaniem statusu bezrobotnego. Taki status można uzyskać dopiero po ukończeniu 18 roku życia, podczas gdy, osoby poniżej 18 roku życia mogą podejmować zatrudnienie oraz przystępować do związków zawodowych. W takim razie po zakończeniu stosunku pracy, osoby niepełnoletnie nie będą wstanie skorzystać z dalszego członkostwa w związku, jako osoby bezrobotne, bo nie będą mogli uzyskać statusu takiego bezrobotnego. Tak więc, osoby, które nie ukończyły 18 lat (nawet te, które nabyły pełnoletniość wskutek zawarcia małżeństwa) nie posiadają podstaw prawnych związkowych i są nierówno traktowane oraz dyskryminowane ze względu na wiek.
Wszystko to, pomimo Konstytucyjnej zasady równości wobec prawa i niedyskryminacji kogokolwiek w zatrudnieniu.
Podstawa prawna:
Ustawa z dnia z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych (Dz.U.2022.854 t.j.)