Ułatwienia w zawieraniu układów zbiorowych pracy. Rada Ministrów przyjęła projekt ustawy. O co chodzi? Zatem nowa ustawa o układach zbiorowych pracy i porozumieniach zbiorowych eliminuje zbędną biurokrację, wprowadza nowoczesny, elektroniczny rejestr oraz zastępuje długotrwałe procedury szybką i przejrzystą obsługą online. Dodatkowe mechanizmy wsparcia, jak mediacja czy elastyczne ramy czasowe układów, mają pobudzić aktywny dialog społeczny i zwiększyć liczbę negocjowanych porozumień, dostosowanych do specyfiki poszczególnych branż i firm.
- Rewolucja w układach zbiorowych pracy. Rada Ministrów przyjęła projekt ustawy. Co to daje pracownikom i pracodawcom?
- Czym są układy zbiorowe pracy?
- Kluczowe zmiany w projekcie ustawy: układy zbiorowe pracy
- Oczekiwanym efektem nowych przepisów jest ożywienie rokowań zbiorowych oraz szersze stosowanie porozumień układowych.
- Elektroniczne zgłoszenie układów zbiorowych
- Cele statystyczne i publiczny dostęp do danych: KEUZP (Krajowa Ewidencja Układów Zbiorowych Pracy)
- Mediator wspierający negocjacje UZP
- Czasowe UZP dla większej dynamiki rokowań
- Uproszczone występowanie z układu ponadzakładowego
- Prostsze rozszerzanie układów na nowe podmioty
Rewolucja w układach zbiorowych pracy. Rada Ministrów przyjęła projekt ustawy. Co to daje pracownikom i pracodawcom?
Nowa ustawa o układach zbiorowych pracy i porozumieniach zbiorowych (na ten moment projekt) eliminuje zbędną biurokrację, wprowadza nowoczesny, elektroniczny rejestr oraz zastępuje długotrwałe procedury szybką i przejrzystą obsługą online. Dodatkowe mechanizmy wsparcia, jak mediacja czy elastyczne ramy czasowe układów, mają pobudzić aktywny dialog społeczny i zwiększyć liczbę negocjowanych porozumień, dostosowanych do specyfiki poszczególnych branż i firm.
Dnia 19 sierpnia 2025 roku Rada Ministrów przyjęła projekt ustawy przygotowany przez Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej, którego celem jest uproszczenie i ujednolicenie procesu zawierania układów zbiorowych pracy. Nowe regulacje odpowiadają na postulaty partnerów społecznych i mają wzmocnić dialog między pracodawcami a pracownikami.
Czym są układy zbiorowe pracy?
Układy zbiorowe pracy to porozumienia zawierane pomiędzy pracodawcą a reprezentacją pracowników (związkami zawodowymi), które pozwalają na wprowadzenie korzystniejszych warunków zatrudnienia niż te określone w Kodeksie pracy. Układy zbiorowe pracy (UZP) to coś innego niż regulaminy pracy. UZP mogą obejmować dodatkowe dni urlopowe, coroczne podwyżki czy specjalne systemy premiowania dostosowane do specyfiki branży. Często UZP są zwierane dla konkretnych grup zawodowych, np. górników, pracowników kolei, pielęgniarek i wielu, wielu innych grup zawodowych.
Kluczowe zmiany w projekcie ustawy: układy zbiorowe pracy
Nowy projekt ustawy wprowadza szereg zmian w obszarze dotychczasowych regulacji z zakresu układów zbiorowych pracy. Do najważniejszych możemy zaliczyć:
- zakładowe i ponadzakładowe układy zbiorowe mogą obejmować dowolne kwestie nieuregulowane prawem pracy, z mocą bezwzględnie obowiązującą;
- strony negocjacji uzyskają prawo do kształtowania rozwiązań ułatwiających godzenie życia zawodowego i prywatnego oraz wprowadzania procedur antymobbingowych czy przeciwdziałania stresowi;
- zasada korzystności gwarantuje, że ustalenia w układzie nie mogą pogarszać pozycji pracownika wobec standardów kodeksowych;
- rejestracja układów odbywać się będzie elektronicznie w Krajowej Ewidencji Układów Zbiorowych Pracy;
- w trakcie rokowań dostępna będzie pomoc mediatora, który wesprze negocjacje stron;
- strony mogą zawrzeć układ na czas określony z opcją przedłużeń lub na czas nieokreślony;
- układy ponadzakładowe mogą być zawierane przez przynajmniej dwóch pracodawców, bez obowiązku udziału organizacji pracodawców.
Cele projektu oraz przyczyny potrzeby nowych rozwiązań Projekt ustawy o układach zbiorowych pracy i porozumieniach zbiorowych ma na celu wyodrębnienie z Kodeksu pracy kompleksowych przepisów regulujących zasady zawierania i ewidencjonowania układów oraz porozumień zbiorowych. Wydzielenie odrębnej ustawy wynika z konieczności zastosowania szerszej niż kodeksowa definicji „pracodawcy” – wzorowanej na przepisach ustawy o związkach zawodowych – oraz z przestrzegania reguły jednolitego znaczenia terminów w ramach jednego aktu prawnego.
Dodatkowym impulsem do zmian stały się zobowiązania Polski wobec Unii Europejskiej. Chodzi o takie przepisy jak:
- Dyrektywa 2022/2041, która nakłada na państwa członkowskie wymóg zwiększenia udziału pracowników objętych układami zbiorowymi.
- Zalecenie Rady UE 2023/0012 NLE, które podkreśla potrzebę wzmocnienia dialogu społecznego.
Oczekiwanym efektem nowych przepisów jest ożywienie rokowań zbiorowych oraz szersze stosowanie porozumień układowych.
Projekt stawia na zrównoważenie interesów pracowników i pracodawców poprzez:
- uproszczenie procedury rejestracji – zastąpienie dotychczasowej biurokracji prostym zgłoszeniem elektronicznym;
- coroczną ocenę przebiegu rokowań jako mechanizm monitorujący dynamikę negocjacji;
- wprowadzenie możliwości zawierania układów na czas określony, co ograniczy poczucie nierozerwalnego związania stron i zmotywuje je do regularnej aktualizacji postanowień;
- otwarty katalog spraw, które strony mogą regulować w układzie – od warunków pracy po kwestie związane z AI, równością płci czy antymobbingiem;
- zachowanie zasady korzystności, aby żadne ustalenie nie pogarszało praw pracowników w stosunku do Kodeksu pracy.
Elektroniczne zgłoszenie układów zbiorowych
Projekt ustawy o układach zbiorowych pracy i porozumieniach zbiorowych wprowadza uproszczony, w pełni elektroniczny system rejestracji układów — zarówno zakładowych, jak i ponadzakładowych. Zniknie dotychczasowa konieczność wysyłania pełnych treści dokumentów w formie papierowej oraz prowadzenia obszernej korespondencji. Zamiast tego strony wypełnią krótki formularz online udostępniany przez resort pracy. Po przesłaniu podstawowych danych rejestracyjnych system automatycznie wygeneruje potwierdzenie wpłynięcia zgłoszenia i przypisze unikalny numer ewidencyjny.
Cele statystyczne i publiczny dostęp do danych: KEUZP (Krajowa Ewidencja Układów Zbiorowych Pracy)
Elektroniczna baza danych KEUZP (Krajowa Ewidencja Układów Zbiorowych Pracy) umożliwi gromadzenie informacji niezbędnych do realizacji unijnej dyrektywy 2022/2041 dotyczącej minimalnych wynagrodzeń. System zapewni: regularne zbieranie danych o porozumieniach i układach; możliwość szybkiej analizy statystycznej; ogólnodostępny dostęp do wybranych informacji o zarejestrowanych układach.
Mediator wspierający negocjacje UZP
W sytuacjach impasu podczas rokowań między związkami zawodowymi a pracodawcą strony będą mogły skorzystać z usług profesjonalnego mediatora. Mediator: zapewni bezstronną pomoc w wypracowaniu kompromisu; przyspieszy zakończenie negocjacji; zminimalizuje ryzyko eskalacji sporu zbiorowego. Takie wsparcie zwiększy efektywność rozmów i zaufanie obu stron.
Czasowe UZP dla większej dynamiki rokowań
Aby uniknąć zastoju negocjacyjnego, ustawa wprowadza dwie ścieżki czasowego obowiązywania układów:
- do 5 lat dla zakładowych;
- do 10 lat dla ponadzakładowych.
Po wygaśnięciu tego okresu obie strony będą mogły bez przeszkód przedłużyć układ o kolejne 5 lub 10 lat. Okresowa ważność działa mobilizująco i zmusza do regularnej aktualizacji zapisów.
Uproszczone występowanie z układu ponadzakładowego
Dotychczas firma objęta układem ponadzakładowym nie mogła samodzielnie się z niego wycofać — wymagała tego formalnego protokołu dodatkowego. Nowe przepisy pozwolą przedsiębiorcy, który nie jest stroną układu, samodzielnie zgłosić chęć wystąpienia, gdy realizacja warunków układu jest dla niego nadmiernym obciążeniem.
Prostsze rozszerzanie układów na nowe podmioty
Obecny proces rozszerzenia układu wymagał inicjatywy organizacji pracodawców i dowodu ważnego interesu społecznego. Po zmianach to pracodawca, który chciałby przystąpić do istniejącego układu, wraz ze swoją reprezentacją związkową, będzie mógł złożyć wniosek bezpośrednio do ministra pracy. Dzięki temu rozwiązaniu poszerzenie zakresu układów zbiorowych będzie bardziej elastyczne i odpowie na potrzeby rosnących sektorów gospodarki. Nowe przepisy mają obowiązywać po upływie 14 dni od ogłoszenia w Dzienniku Ustaw. Szybkie wejście w życie umożliwi sprawne wdrożenie uproszczonych procedur i przyspieszy negocjacje w zakładach pracy.
Projekt ustawy o układach zbiorowych pracy i porozumieniach zbiorowych przynosi kompleksowe zmiany, które od lat były wyczekiwane przez partnerów społecznych. Ułatwiona rejestracja, mediacje, elastyczny czas trwania układów oraz możliwość kształtowania warunków zatrudnienia wykraczających poza minimalne standardy to klucz do stabilnego rynku pracy i satysfakcji obu stron stosunku pracy. W rezultacie Polska zyskuje nowoczesne i przejrzyste rozwiązania, które promują dialog społeczny i wzmacniają konkurencyjność przedsiębiorstw. Dodatkowo warto śledzić kolejne etapy konsultacji społecznych oraz informacje o terminach szkoleń dla mediatorów i pracowników działów HR, które Ministerstwo Pracy planuje ogłosić w nadchodzących miesiącach.
Projekt ustawy o układach zbiorowych pracy i porozumieniach zbiorowych (PROJEKT)