Strajk pracowników jako środek ostateczny rozwiązywania sporów

Strajk - jak zostało to wskazane na początku, jest środkiem ostatecznym. Aby doszło do jego wszczęcia, należy początkowo, zacząć od mniej inwazyjnych i pokojowych środków rozstrzygnięcia sporu. Poniżej przedstawione są kolejne etapy, niezbędne do właściwego przeprowadzenia postępowania przed rozpoczęciem strajku.

Etapy poprzedzające strajk

Etap 1 -  wskazanie przedmiotu żądania

Należy zaznaczyć, iż spór zbiorowy istnieje od dnia, w którym podmiot reprezentujący interesy pracownicze, zgłosi pracodawcy określone żądania. Warunkiem koniecznym na tym etapie, jest wskazanie przedmiotu żądania oraz poinformowanie, iż w przypadku braki reakcji ze strony pracodawcy zostanie ogłoszony strajk.

Podmiot reprezentujący, przy podejmowaniu decyzji o ogłoszeniu strajku, powinien mieć na uwadze, współmierność żądań do strat związanych ze strajkiem.

Dzień zapowiedzianego strajku, nie może przypadać przed upływem 14 dni, od dnia zgłoszenia sporu. (art. 7 pkt. 2)

Etap 2 - zobowiązania pracodawcy

Pracodawca zobowiązany jest do podjęcia kroków, zmierzających do uzyskania porozumienia z pracownikami oraz zawiadomienia właściwego okręgowego inspektora pracy.

Jeżeli, rokowania zakończą się pomyślnie - strony podpisują porozumienie.

Jeżeli, porozumienie nie zostanie osiągnięte, sporządzany jest protokół rozbieżności wraz ze wskazaniem stanowisk stron.

Polecamy książkę: Nowe emerytury. Obowiązki pracodawcy po zmianach od 1 października 2017 r.

Etap 3 - mediacja

W przypadku, jeżeli nie doszło do porozumienia, a strona, która wszczęła spór, podtrzymuje żądania - spór prowadzony jest dalej z udziałem mediatora. (art. 10)

Mediatora ustalają wspólnie strony sporu zbiorowego. (art. 11)

Jeżeli, strony nie mogą dojść do porozumienia co do wyznaczenia osoby mediatora, w ciągu 5 dni, dalsze postępowanie prowadzone jest z udziałem mediatora, wskazanego na wniosek jednej ze stron, przez ministra właściwego do spraw pracy. (art. 11 pkt. 2)

Zgodnie z przepisami Rozporządzenia Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 8 grudnia 2004 roku w sprawie warunków wynagradzania mediatorów z listy ustalonej przez ministra właściwego do spraw pracy ( Dz. U, Nr 269, poz. 2673) - Koszty postępowania mediacyjnego, w równych częściach ponoszą strony sporu zbiorowego, chyba, że zostanie uzgodniony inny podział.

Postępowanie mediacyjne kończy się podpisaniem porozumienia, a w przypadku nieosiągnięcia porozumienia, pojawia się uprawnienie do podjęcia akcji strajkowej.

Strajk może zostać zorganizowany bez zachowania powyżej wymienionych zasad, jeżeli bezprawne działanie pracodawcy uniemożliwiło przeprowadzenie rokowań lub mediacji, a także w wypadku gdy pracodawca rozwiązał stosunek pracy z prowadzącym spór działaczem związkowym. (art. 17 pkt. 2 Ustawy z dnia 23 maja 1991 roku o rozwiązywaniu sporów zbiorowych)

Strajk

Kwestie strajku pracowników i zasady jego organizowania, reguluje Ustawa z dnia 23 maja 1991 roku  o rozwiązywaniu sporów zbiorowych (Tekst jedn.: Dz.U. z 2015 r. poz. 295, zm. z 2015 r. poz. 1240).

Zgodnie z art. 17 pkt. 1 niniejszej ustawy – Strajk, polega na zbiorowym powstrzymaniu się pracowników od wykonywania pracy w celu rozwiązania sporu, który dotyczyć może:

1. warunków pracy;
2. płac;
3. świadczeń socjalnych,
4. praw i wolności związkowych pracowników lub innych grup, którym przysługuje prawo zrzeszenia się. (art. 1)

Udział w strajku jest dobrowolny. (art. 18)

Kiedy strajk jest niedopuszczalny?

Zgodnie z art. 19, nie jest dopuszczalnym zaprzestanie pracy w wyniku akcji strajkowych na stanowiskach pracy, urządzeniach czy tez instalacjach, na których zaniechanie pracy, zagraża życiu, zdrowiu ludzkiemu lub bezpieczeństwu państwa.

Organizowanie strajku jest  niedopuszczalne w :

1. Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego
2. Agencji Wywiadu
3. Służbie Kontrwywiadu Wojskowego
4. Centralnym Biurze Antykorupcyjnym
5. W jednostkach policji i Siłach Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej
6. Służbie Więziennej
7. Straży Granicznej i Służbie Celnej
8. W jednostkach organizacyjnych ochrony przeciwpożarowej.

Prawo do strajku nie przysługuje pracownikom, którzy zatrudnieni są w organach władzy państwowej, administracji rządowej i samorządowej, sądach oraz w prokuraturze.

Należy w tym miejscu zwrócić uwagę, iż związek zawodowy działający w innym zakładzie pracy może zorganizować strajk solidarnościowy, w obronie praw i interesów pracowników, którym nie przysługuje prawo do strajku. Czas trwania takiego strajku, nie może przekroczyć jednak, więcej niż połowy dnia roboczego.

Strajk zakładowy i strajk wielozakładowy

Strajk zakładowy - ogłaszany jest przez organizację związkową. Warunkiem jest uzyskanie zgody większości głosujących pracowników, o ile w głosowaniu udział wzięło co najmniej 50% pracowników zakładu pracy.

Strajk wielozakładowy- ogłaszany jest przez organ związku wskazany w statucie po uzyskaniu zgody większości  głosujących pracowników, w poszczególnych zakładach pracy, jeżeli w głosowaniu udział wzięło co najmniej 50% pracowników.

Ogłoszenie strajku powinno nastąpić co najmniej na 5 dni przed jego rozpoczęciem.

Kierownik zakładu pracy

Kierownik zakładu pracy, nie może być w czasie strajku ograniczony w pełnieniu obowiązków i w wykonywaniu uprawnień w odniesieniu do:

1. pracowników, którzy nie biorą udziału w strajku
2. zapewnienia ochrony mienia zakładu i nieprzerwanej pracy  obiektów, urządzeń i instalacji, których unieruchomienie może stanowić zagrożenie dla życia, zdrowia ludzkiego lub działalności zakładu. (art. 21)

Organizatorzy strajku są zobowiązani do współdziałania z kierownikiem zakładu pracy, w zakresie niezbędnym do zapewnienia ochrony mienia zakładu pracy, obiektów, urządzeń, instalacji.

Uprawnienia pracownika

 Jeżeli strajk zorganizowany jest zgodnie z obowiązującymi przepisami, pracownik zachowuje prawo do świadczeń z ubezpieczenia społecznego oraz uprawnień wynikających ze stosunku pracy. Pracownik nie ma natomiast prawa do wynagrodzenia. Okres przerwy w wykonywaniu pracy wlicza się do okresu zatrudniania w zakładzie pracy. (art. 23 pkt. 2)

Udział pracownika w strajku zorganizowanym zgodnie z przepisami ustawy, nie stanowi naruszenia obowiązków pracowniczych.

Fundusze strajkowe

Zgodnie z art. 24, związki zawodowe decydują o tworzeniu i wykorzystaniu funduszów strajkowych. Nadto, fundusze te nie podlegają egzekucji.

Odpowiedzialność za naruszenie przepisów ustawy

Odpowiedzialności, za naruszenie przepisów ustawy podlega ten, kto w związku z pełnioną funkcją lub zajmowanym stanowiskiem:przeszkadza we wszczęciu lub prowadzeniu strajku w sposób zgodny prawem sporu zbiorowego, nie dopełnia obowiązków określonych w ustawie, kieruje strajkiem lub inną akcją protestacyjną, która jest wbrew przepisom ustawy - podlega karze grzywny lub karze ograniczenia wolności.

Za szkody wyrządzone strajkiem lub inną akcją protestacyjną zorganizowaną wbrew przepisom ustawy, organizator ponosi odpowiedzialność na zasadach określonych w Kodeksie cywilnym.

Podstawa prawna:

Ustawa z dnia 23 maja 1991 roku o rozwiązywaniu sporów zbiorowych (Tekst jedn.: Dz. U. z 2015 r. poz. 295, zm. z 2015 r. poz. 1240);

Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 8 grudnia 2004 roku w sprawie warunków wynagradzania mediatorów z listy ustalonej przez ministra właściwego do spraw pracy (Dz. U, Nr 269, poz. 2673).