Kiedy może dojść do strajku?
Strajk, jako forma rozstrzygania sporów zbiorowych powstałych pomiędzy pracodawcą a pracownikami, polega na zbiorowym powstrzymywaniu się pracowników od wykonywania pracy w celu rozwiązania sporu. Aby strajk był dopuszczalny, musi dotyczyć jednej ze wskazanych kwestii: warunków pracy, płacy lub świadczeń socjalnych oraz praw i wolności związkowych pracowników lub innych grup, którym przysługuje prawo zrzeszania się w związkach zawodowych. Strajk jest środkiem, do którego pracownicy, chcąc rozwiązać spór, powinni sięgać w ostateczności, wykorzystując uprzednio inne sposoby rozwiązywania sporów zbiorowych z pracodawcą, takich jak rokowania i mediacja. Wyjątkiem od tej zasady jest sytuacja, w której pracodawca swoim bezprawnym działaniem uniemożliwia przeprowadzenie rokowań lub mediacji, a także sytuacja, w której dochodzi do rozwiązania stosunku pracy z działaczem związkowym prowadzącym spór.
Zobacz także: Referendum strajkowe w czasie mediacji
Udział pracowników w strajku
Udział każdego pracownika w strajku jest dobrowolny. Oznacza to, iż pracownik, może w każdym momencie zaprzestać udziału w strajku, nawet jeśli głosował za jego rozpoczęciem. Ustawa z 23 maja 1991 roku o rozwiązywaniu sporów zbiorowych, regulująca tę kwestię, wskazuje jednak instytucje, w których to pracownicy są pozbawieni prawa do strajku. Należą do nich dla przykładu Policja, Straż Graniczna, Straż Więzienna, czy Sądy i Prokuratura. Obok wspomnianej regulacji, ustawa wskazuje również na nieco ogólniejsze ograniczenie w prawie do strajku. Otóż niedopuszczalne jest zaprzestanie pracy w wyniku akcji strajkowych na stanowiskach pracy, urządzeniach i instalacjach, na których zaniechanie pracy zagraża życiu i zdrowiu ludzkiemu lub bezpieczeństwu państwa.
Głosowanie w sprawie strajku i jego ogłoszenie
Strajk zakładowy jest ogłaszany przez organizację związkową po uzyskaniu zgody większości głosujących pracowników, o ile w głosowaniu wzięło udział co najmniej 50 proc. pracowników. Strajk wielozakładowy zaś ogłasza organ wskazany w statucie związku po uzyskaniu zgody większości głosujących w poszczególnych zakładach pracy, które maja być objęte strajkiem, jeżeli w głosowaniu w każdym z tych zakładów wzięło udział co najmniej 50 proc. pracowników. Ogłoszenie strajku powinno nastąpić nie wcześniej niż 5 dni przed jego rozpoczęciem. Możliwe jest również ogłoszenie strajku solidarnościowego, który trwać może maksymalnie pół dnia roboczego. Strajk taki jest organizowany przez związek zawodowy działający w zakładzie pracy, którego pracownicy strajkują na rzecz obrony praw i interesów pracowników innego zakładu pracy, którzy nie maja prawa do strajku.
Przy podejmowaniu decyzji o ogłoszeniu strajku, podmiot reprezentujący interesy pracowników powinien wziąć pod uwagę współmierność żądań do strat związanych ze strajkiem. Chodzi więc o zachowanie równowagi pomiędzy roszczeniami, a formą ich dochodzenia.
Odpowiedzialność za udział w nielegalnym strajku
Wszystkie wskazane powyżej elementy muszą wystąpić aby można było mówić o legalnym strajku pracowniczym. Jaka odpowiedzialność ponoszą pracownicy za udział w nielegalnym strajku?
Polecamy serwis: Związki zawodowe
Podkreślić należy przede wszystkim, iż prawo do strajku należy do podstawowych praw człowieka oraz wolności związkowych, wobec czego udział pracownika w strajku zorganizowanym zgodnie z prawem, nie będzie stanowić naruszenia obowiązków pracowniczych. Przede wszystkim, kryterium oceny legalności strajku określają przepisy ustawy, a nie postanowienia statutu związku zawodowego lub uchwał związkowych, zaś strajk może być nielegalny w różnym stopniu, w zależności od zakresu i wagi naruszenia przepisów ustawy. Stopień nielegalności strajku ma istotny wpływ na odpowiedzialność za jego zorganizowanie, kierowanie akcją strajkową lub udział w strajku (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 lutego 2007 roku w sprawie o sygnaturze I PK 209/2006).
Jak stwierdził sąd Najwyższy w wyroku z dnia 18 marca 1992 roku, w sprawie o sygnaturze akt I PRN 11/92, w zakresie odpowiedzialności porządkowej (organizacyjnej), za udział w nielegalnym strajku, należy odróżnić odpowiedzialność organizatorów takiego strajku, od jego zwykłych uczestników. Organizatorzy nielegalnego strajku ponoszą bowiem odpowiedzialność zaostrzoną, uczestnicy zaś – na ogólnych zasadach ustanowionych w kodeksie pracy.
Istotnym warunkiem legalności strajku jest zorganizowanie i przeprowadzenie referendum strajkowego w sposób umożliwiający swobodne wyrażenie woli przez głosujących pracowników, które to podlega kontroli sądowej, przy czym udział pracownika w strajku, który okazał się być nielegalny z powodu sfałszowania wyniku referendum strajkowego, ujawnionego dopiero w postępowaniu sadowym, nie stanowi naruszenia obowiązków pracowniczych, a więc nie uzasadnia rozwiązania z pracownikiem stosunku pracy, chyba że ten wiedział, że referendum było sfałszowane a strajk nielegalny (wyrok Sądy Najwyższego z dnia 17 maja 2012 roku w sprawie o sygnaturze akt. I PK 217/2011).
Zadaj pytanie na: Forum Kadry