W związku z przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej i związanym z tym otwarciem rynków pracy coraz więcej polskich obywateli w przebiegu swojego życia zawodowego legitymuje się okresami zatrudnienia, które wykonywali za granicą. W praktyce możemy również mieć do czynienia z sytuacją, w której obywatele innych krajów podejmą pracę na terenie naszego państwa. W konsekwencji może pojawić się problem zaliczania przebytych za granicą okresów zatrudnienia danego pracownika przy ustalaniu jego uprawnień pracowniczych, w tym dodatku stażowego.
Zaliczanie okresów pracy za granicą
Zasady zaliczania zagranicznych okresów zatrudnienia do stażu pracy w zakresie uprawnień pracowniczych w Rzeczypospolitej Polskiej reguluje art. 86 ustawy z 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (DzU nr 99, poz. 1001 ze zm.).
W myśl tego przepisu do uprawnień pracowniczych będą zaliczane okresy świadczenia pracy na terenie:
• państw członkowskich Unii Europejskiej,
• państw Europejskiego Obszaru Gospodarczego (EOG), które nie należą do Unii Europejskiej oraz
• państw, które nie są co prawda stroną umowy w Europejskim Obszarze Gospodarczym, lecz państwa te mają podpisane ze Wspólnotą Europejską i jej państwami członkowskimi umowy o swobodzie przepływu osób.
W konsekwencji pracownikami uprawnionymi do zaliczania zagranicznych okresów zatrudnienia do stażu pracy będą obywatele:
• państwa polskiego wykonujący pracę na obszarze wyżej wymienionych państw,
• państw członkowskich Unii Europejskiej,
• państw będących członkiem EOG, lecz nienależących do Unii Europejskiej,
• państw nienależących do EOG, ale którzy mogą na podstawie odrębnych umów międzynarodowych korzystać ze swobody przepływu osób w ramach UE.
WaŻne!
Okresy zatrudnienia wykonywane w innych państwach niż wymienione wyżej będą zaliczane do uprawnień pracowniczych tylko wówczas, gdy w okresie wykonywania pracy były opłacane składki na Fundusz Pracy.
Należy zaznaczyć, że do uprawnień pracowniczych będą zaliczane okresy pracy za granicą repatriantów i osób uznanych za repatriantów.
Dodatek stażowy a praca za granicą
Jednym ze składników wynagrodzenia, z którym możemy spotkać się na gruncie prawa pracy jest dodatek stażowy, czyli dodatek za wieloletnią pracę. Zasadniczo nie jest to świadczenie obowiązkowe wypłacane przez wszystkich pracodawców. Obligatoryjnym składnikiem wynagrodzenia jest on w państwowych jednostkach sfery budżetowej, w jednostkach samorządowych oraz u tych pracodawców, którzy wypłacanie takiego dodatku zapisali w aktach wewnątrzzakładowych (np. w układach zbiorowych pracy, regulaminach wynagradzania) czy w umowie o pracę.
Nabycie prawa do dodatku oraz jego wysokość uzależniane są najczęściej od okresu zatrudnienia danej osoby. Przepisy ustalające zasady zatrudniania i wynagradzania pracowników sfery budżetowej czy samorządowej uzależniają wysokość dodatku stażowego od przepracowanych i zakończonych okresów zatrudnienia. Pozostali pracodawcy, decydujący się na wypłatę dodatku za staż pracy, mają swobodę w zakresie uregulowania zasad warunkujących jego nabycie. Można więc spotkać się z zapisami zawartymi w przepisach wewnątrzzakładowych, w których nabycie prawa do tego dodatku będzie uzależnione tylko od okresu przepracowanego u danego pracodawcy. Nie ma jednak żadnych przeszkód, aby przepisy te przewidywały także zaliczanie innych zakończonych okresów zatrudnienia.
W przypadkach, w których przy ustalaniu prawa do dodatku stażowego uwzględnia się inne zakończone okresy zatrudnienia, do stażu pracy należy zaliczyć pracę wykonywaną przez obywatela polskiego lub cudzoziemca na terenie państwa będącego członkiem Unii Europejskiej, państwa EOG (nienależącego do Unii) oraz państwa niebędącego członkiem EOG, ale korzystającego ze swobody przepływu pracowników.
Przy czym nie każdy okres świadczenia pracy zostanie zaliczony do uprawnień w naszym kraju. Przepisy regulujące kwestie wypłacania dodatków stażowych odnoszą się do zakończonych okresów zatrudnienia w ramach stosunku pracy. A zatem nie podlegają wliczeniu okresy świadczenia pracy w ramach samozatrudnienia, okresy prowadzenia działalności gospodarczej oraz świadczenie usług na podstawie umów cywilnoprawnych (np. zlecenia czy o dzieło). W konsekwencji osobie, która świadczyła pracę za granicą w kraju, o którym mowa wyżej, lecz na innej podstawie niż stosunek pracy, do dodatku stażowego nie zostanie zaliczony przepracowany tam okres. Podobnie jak nie zostaną zaliczone okresy świadczenia pracy na innej podstawie niż stosunek pracy, realizowane na terenie naszego kraju.
Powyższe zasady nie będą jednak dotyczyły tych pracodawców, którzy, mając swobodę kształtowania zasad wypłaty takiego dodatku, ustalą zaliczanie do okresu wymaganego do dodatku stażowego również pozostałych okresów świadczenia pracy, nieopierających się na stosunku pracy.
Udokumentowanie i roszczenia
Wypłata należnych świadczeń następuje po udokumentowaniu przez pracownika prawa do tych świadczeń. W tym przypadku pracownik powinien przedłożyć pracodawcy dokumenty, które otrzymał w danym kraju, potwierdzające okres zatrudnienia i charakter stosunku prawnego, na podstawie którego świadczył pracę za granicą.
Zgodnie z art. 291 § 1 Kodeksu pracy roszczenia ze stosunku pracy ulegają przedawnieniu z upływem 3 lat od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne.
Beata Naróg