Dodatek wiejski przysługuje nauczycielowi pracującemu w szkole, w filii szkoły, w internacie położonych na terenie wsi lub w mieście liczącym do 5 tys. mieszkańców, jeśli takie miejsce zatrudnienia wynika z umowy o pracę lub aktu mianowania. Nauczycielowi zatrudnionemu w niższym wymiarze niż połowa obowiązującego wymiaru zajęć nie przysługuje prawo do dodatku wiejskiego (art. 91b ust. 1 Karty Nauczyciela).
Zasady wypłaty dodatku wiejskiego
Nauczyciel otrzymuje dodatek wiejski co miesiąc w stałej wysokości, tj. 10% wynagrodzenia zasadniczego, przy czym jego wysokość może zostać ustalona przez organ prowadzący szkołę na wyższym poziomie. Dodatek wiejski przysługuje nauczycielowi w okresie zatrudnienia. Ponadto nauczyciel zachowuje prawo do dodatku wiejskiego w pełnej wysokości w okresach niewykonywania pracy, za które przysługuje mu wynagrodzenie, zasiłek z ubezpieczenia społecznego, w okresie korzystania z urlopu macierzyńskiego czy z urlopu dla poratowania zdrowia, a także w czasie przebywania w stanie nieczynnym.
WAŻNE!
Nauczyciel ma prawo do dodatku wiejskiego również za niektóre okresy, w których faktycznie nie wykonuje pracy.
Wysokość dodatku wiejskiego wypłacanego uprawnionemu nauczycielowi zmienia się razem ze stawką przysługującego mu wynagrodzenia zasadniczego. W przypadku awansu nauczyciela oznacza to, że wraz ze wzrostem płacy zasadniczej wzrośnie również wysokość dodatku wiejskiego. Ponadto dodatek wiejski trzeba wyrównać za każdym razem, gdy zmienia się stawka wynagrodzenia zasadniczego nauczyciela.
Wynagrodzenie jest wypłacane nauczycielom miesięcznie z góry w pierwszym dniu miesiąca (art. 39 ust. 3 Karty Nauczyciela). Dodatek wiejski jako dodatek socjalny nie wchodzi jednak w skład wynagrodzenia nauczycieli (art. 30 ust. 1 Karty Nauczyciela). Ponieważ z góry są wypłacane jedynie składniki wynagrodzenia, dodatek powinien być wypłacany nauczycielom z dołu.
Dodatek wiejski a inne świadczenia
Dodatek wiejski nie wchodzi do podstawy obliczenia dodatkowego wynagrodzenia rocznego, tzw. trzynastki. Podstawa wymiaru „trzynastki” jest ustalana z uwzględnieniem wynagrodzenia i innych świadczeń ze stosunku pracy przyjmowanych do obliczenia ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy, a także wynagrodzenia za urlop wypoczynkowy oraz wynagrodzenia za czas pozostawania bez pracy przysługującego pracownikowi, który podjął pracę w wyniku przywrócenia do pracy (art. 4 ust. 1 ustawy z 12 grudnia 1997 r. o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym dla pracowników jednostek sfery budżetowej). Przepisy rozporządzenia z 26 czerwca 2001 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania wynagrodzenia oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy nauczycieli nie przewidują wliczania dodatków socjalnych, niebędących składnikiem wynagrodzenia, do podstawy obliczenia ekwiwalentu pieniężnego za urlop nauczycieli. Dlatego takich dodatków nie należy uwzględniać przy ustalaniu wysokości wynagrodzenia urlopowego nauczycieli, ekwiwalentu za niewykorzystany urlop czy dodatkowego wynagrodzenia rocznego.
WAŻNE!
Dodatek wiejski nie wchodzi do podstawy wymiaru „trzynastki”.
Składkowo-podatkowe rozliczenie dodatku wiejskiego
Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe pracowników stanowi przychód w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych z tytułu zatrudnienia m.in. w ramach stosunku pracy. Takim przychodem podlegającym opodatkowaniu jest m.in. dodatek wiejski wypłacany nauczycielom w czasie świadczenia przez nich pracy. Dodatek ten nie został także wymieniony jako zwolniony ze składek w rozporządzeniu w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. Jest zatem oskładkowany. Potwierdził to również Sąd Najwyższy w uchwale z 26 kwietnia 2006 r. (sygn. akt III UZP 1/06, OSNP 2006/21–22/333).
Utrata uprawnień do dodatku
Podstawowym warunkiem umożliwiającym uzyskanie prawa do dodatku wiejskiego jest zatrudnienie nauczyciela na terenie wsi lub miasta liczącego do 5 tys. mieszkańców. Z tymi wymaganiami związane są również przypadki, w których nauczyciel może stracić prawo do tego dodatku. Prawo do dodatku wiejskiego nie przysługuje nauczycielom, którzy:
- zmienili miejsce wykonywania pracy – samodzielnie lub na podstawie decyzji pracodawcy i podjęli pracę na terenie wsi lub miasta liczącego powyżej 5 tys. mieszkańców,
- pracują w wymiarze czasu pracy poniżej 1/2 etatu, bez względu na liczebność miasta lub wsi, w których są zatrudnieni.
Podstawa prawna:
- art. 54 ust. 5, art. 91b ust. 1 Karty Nauczyciela,
- art. 4 ust. 1 ustawy z 12 grudnia 1997 r. o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym dla pracowników jednostek sfery budżetowej (Dz.U. Nr 160, poz. 1080 ze zm.),
- § 2 ust. 1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (Dz.U. Nr 161, poz. 1106 ze zm.),
- § 1, § 6 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z 26 czerwca 2001 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania wynagrodzenia oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy nauczycieli (Dz.U. Nr 71, poz. 737 ze zm.).
Orzecznictwo uzupełniające:
- Dodatki mieszkaniowy i wiejski są obligatoryjnymi składnikami wynagrodzenia za pracę nauczyciela. Organ prowadzący szkołę nie może więc (w drodze regulaminu) uzależnić ich przyznania od posiadania odpowiednich środków pieniężnych. (Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego w Lublinie z 11 grudnia 2002 r., sygn. akt II SA/Lu 923/2001, Pr. Pracy 2004/1/38)