Dokonując potrącenia z wynagrodzenia przysługującego pracownikowi za 2012 r. powinni Państwo uwzględnić kwotę wolną od potrąceń obliczaną od minimalnego wynagrodzenia obowiązującego w 2013 r.
W praktyce nie ma jednolitego poglądu, od którego minimalnego wynagrodzenia należy ustalić kwotę wolną od potrąceń, dokonując potrącenia wynagrodzenia należnego za poprzedni rok, ale wypłacanego w roku następnym. Zdaniem większości ekspertów, a także Głównego Inspektoratu Pracy (pismo z 26 stycznia 2011 r., znak: GPP-364–4560–3-1/11/PE/RP), jeżeli wynagrodzenie za grudzień jest wypłacane w styczniu, to należy stosować kwotę wolną obowiązującą w dniu wypłaty, mimo że dotyczy ona wynagrodzenia przysługującego za poprzedni rok. W piśmie tym Główny Inspektorat Pracy stwierdził, że „dokonując potrąceń z wynagrodzenia za pracę pracodawca obowiązany jest stosować kwotę wolną od potrąceń w wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę obowiązującego w dacie dokonywania potrącenia”. Taka korzystniejsza dla pracownika interpretacja przepisów dotyczących stosowania kwoty wolnej związana jest z przeznaczeniem przepisów o dokonywaniu potrąceń, których celem jest ochrona wynagrodzenia pracownika przed nadmiernymi potrąceniami oraz zagwarantowanie mu, mimo dokonywania potrąceń, wynagrodzenia na niezbędnym poziomie. Dlatego kwota wolna od potrąceń jest związana z wysokością minimalnego wynagrodzenia za pracę i ulega zmianie odpowiednio do zmiany płacy minimalnej. Odmienny pogląd w tej sprawie, wskazujący, że nie jest istotna data wypłaty, lecz miesiąc, którego wypłata dotyczy, prezentuje Krajowa Rada Komornicza (stanowisko z 18 stycznia 2011 r., znak: KRK/IV/117/11). Pierwszy z przytoczonych poglądów, jako korzystniejszy dla pracownika i zgodny z podstawowym celem przepisów o potrąceniach, jakim jest ochrona wynagrodzenia i zapewnienie jego minimalnego poziomu, wydaje się zasadny i jako taki jest rekomendowany.
WAŻNE!
Wypłacając w 2013 r. wynagrodzenie za 2012 r. kwotę wolną od potrąceń należy ustalać na podstawie minimalnego wynagrodzenia obowiązującego w 2013 r.
Pracodawca dokonując potrąceń z wynagrodzenia ma obowiązek zachowania kwoty wolnej od potrąceń. Wyjątkiem od tej zasady jest potrącanie należności alimentacyjnych. W tym bowiem przypadku ustawodawca nie przewidział kwoty wolnej od potrąceń, a jedynie granicę potrącenia, która wynosi 60% wynagrodzenia nawet wówczas, gdy pensja pracownika została określona na poziomie obowiązującego minimalnego wynagrodzenia.
Kwota wolna od potrąceń obowiązuje nie tylko w przypadku dokonywania potrąceń obligatoryjnych, niewymagających zgody pracownika, ale także w przypadku potrąceń dobrowolnych, dokonywanych na podstawie jego pisemnej zgody (art. 91 Kodeksu pracy).
Należy podkreślić, że kwota wolna od potrąceń nie jest taka sama dla wszystkich pracowników. Na jej wysokość ma bowiem wpływ zaliczka na podatek dochodowy od osób fizycznych, której ostateczna wysokość jest uzależniona m.in. od:
- kosztów uzyskania przychodów (mogą występować w wysokości podstawowej lub podwyższonej),
- ulgi podatkowej, nazywanej inaczej kwotą wolną od podatku (dotyczy pracowników, którzy złożyli pracodawcy oświadczenie PIT-2),
- stopy procentowej podatku stosowanej dla danego pracownika w danym miesiącu (wynika ze skali podatkowej),
- ewentualnego przekroczenia rocznej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe.
Ponadto kwota wolna od potrąceń ulega proporcjonalnemu zmniejszeniu do wymiaru czasu pracy, obowiązującego pracownika (art. 871 § 2 Kodeksu pracy).
Kwota wolna od potrąceń wynika z aktualnie obowiązującego minimalnego wynagrodzenia za pracę. Aby zatem ustalić jej wysokość, konieczne jest odniesienie się do poziomu tego wynagrodzenia. Wysokość wynagrodzenia minimalnego jest ustalana każdorazowo na dany rok kalendarzowy. W 2012 r. wynagrodzenie minimalne wynosiło 1500 zł brutto, natomiast od 1 stycznia 2013 r. obowiązuje w kwocie 1600 zł brutto. Gwarancja zapewnienia pracownikowi wynagrodzenia minimalnego w wysokości obowiązującej w danym roku kalendarzowym obejmuje wszystkie miesiące tego roku bez względu na to, kiedy następuje wypłata wynagrodzenia. W efekcie wypłacając wynagrodzenie określone w stawce minimalnej np. za grudzień 2012 r. należy wypłacić kwotę odpowiadającą wynagrodzeniu minimalnemu obowiązującemu w grudniu 2012 r. Płaca minimalna obowiązująca w 2013 r. dotyczy wynagrodzenia za styczeń i następne miesiące 2013 r.
PRZYKŁAD
W lutym br. pracownikowi przywróconemu do pracy zostanie wypłacone wynagrodzenie za okres pozostawania bez pracy za 2012 r. Umowa o pracę uległa rozwiązaniu 30 listopada 2012 r. Ponieważ okres wypowiedzenia wynosił 3 miesiące, pracownikowi przywróconemu do pracy przyznano wynagrodzenie za 1 miesiąc pozostawania bez pracy (zgodnie z art. 47 k.p.). Kwota wynagrodzenia za okres pozostawania bez pracy, obliczona jak ekwiwalent za urlop, wynosi 1900 zł i zostanie wypłacona 28 lutego 2013 r. (przywrócony pracownik od marca przystępuje do pracy).
Aby ustalić właściwą kwotę potrącenia, w pierwszej kolejności należy ustalić kwotę wolną od potrąceń, jaka obowiązuje pracownika, odnosząc się do minimalnego wynagrodzenia z 2013 r. Zakładając, że pracownik jest zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy, ma prawo do podstawowych kosztów uzyskania przychodów i złożył PIT-2, kwotę wolną od potrąceń należy obliczyć następująco:
- minimalne wynagrodzenie obowiązujące w styczniu 2013 r.: 1600 zł,
- składki na ubezpieczenia społeczne finansowane ze środków pracownika:
[(1600 zł x 9,76%) + (1600 zł x 1,5%) + (1600 zł x 2,45%)] = 219,36 zł,
219,36 zł = 1380,64 zł,
- składka na ubezpieczenie zdrowotne należna do ZUS: 1380,64 zł x 9% = 124,26 zł,
- składka na ubezpieczenie zdrowotne do odliczenia od podatku: 1380,64 zł x 7,75% = 107 zł,
- podstawa opodatkowania: 1600 zł – 111,25 zł – 219,36 zł = 1269 zł,
- podatek dochodowy: 1269 zł x 18% – 46,33 zł = 182,09 zł,
- zaliczka na podatek dochodowy do przekazania do US po zaokrągleniu do pełnych złotych: 182,09 zł – 107 zł = 75 zł,
- netto: 1600 zł – 219,36 zł – 124,26 zł – 75 zł = 1181,38 zł.
Kwota wolna od potrąceń, jaką należy zastosować dokonując potrącenia, wynosi 1181,38 zł.
Następnie należy ustalić kwotę netto od wynagrodzenia wypłacanego pracownikowi i wysokość potrącenia, uwzględniając wyliczoną wyżej kwotę wolną od potrąceń w następujący sposób:
- wynagrodzenie pracownika: 1900 zł,
- składki na ubezpieczenia społeczne finansowane ze środków pracownika: [(1900 zł x 9,76%) + (1900 zł x 1,5%) + (1900 zł x 2,45%)] = 260,49 zł,
- podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne: 1900 zł – 260,49 zł = 1639,51 zł,
- składka na ubezpieczenie zdrowotne należna do ZUS: 1639,51 zł x 9% = 147,56 zł,
- składka na ubezpieczenie zdrowotne do odliczenia od podatku: 1639,51 zł x 7,75% = 127,06 zł,
- podstawa opodatkowania po zaokrągleniu do pełnych złotych: 1900 zł – 111,25 zł – 260,49 zł = 1528 zł,
- zaliczka na podatek dochodowy: 1528 zł x 18% – 46,33 zł = 228,71 zł,
- zaliczka na podatek dochodowy do przekazania do US po zaokrągleniu do pełnych złotych: 228,71 zł – 127,06 zł = 102 zł,
- netto: 1900 zł – 260,49 zł – 147,56 zł – 102 zł = 1389,95 zł,
- granica dokonania potrącenia: 1389,95 zł x 50% = 694,98 zł,
- kwota potrącenia po uwzględnieniu kwoty wolnej: 1389,95 – 1181,38 zł = 208,57 zł (ponieważ kwota 208,57 zł jest kwotą niższą niż 694,98 zł, to potrącenie nie może przekroczyć kwoty 208,57 zł),
- kwota do wypłaty po dokonaniu potrącenia: 1389,95 zł – 208,57 zł = 1181,38 zł.
PRZYKŁAD
Zakładając, że pracodawca postąpiłby zgodnie ze stanowiskiem Krajowej Rady Komorniczej i ustalił kwotę wolną od potrąceń od minimalnego wynagrodzenia obowiązującego w 2012 r., wysokość potrącenia oraz wynagrodzenia, jakie powinien otrzymać przywrócony pracownik, należałoby obliczyć następująco:
- minimalne wynagrodzenie obowiązujące w 2012 r.: 1500 zł,
- składki na ubezpieczenia społeczne finansowane ze środków pracownika:
(1500 zł x 9,76%) + (1500 zł x 1,5%) + (1500 zł x 2,45%) = 205,65 zł,
- podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne: 1500 zł – 205,65 zł + 1294,35 zł,
- składka na ubezpieczenie zdrowotne należna do ZUS: 1294,35 zł x 9% = 116,49 zł,
- składka na ubezpieczenie zdrowotne do odliczenia od podatku: 1294,35 zł x 7,75% = 100,31 zł,
- podstawa opodatkowania: 1500 zł – 111,25 zł – 205,65 zł = 1183 zł,
- podatek dochodowy: 1183 zł x 18% – 46,33 zł = 166,61 zł,
- zaliczka na podatek dochodowy do przekazania do US po zaokrągleniu do pełnych złotych: 166,61 zł – 100,31 zł = 66 zł,
- netto (kwota wolna od potrąceń): 1500 zł – 205,65 zł – 116,49 zł – 66 zł = 1111,86 zł.
Ponieważ wynagrodzenie netto pracownika wyniosło 1389,95 zł (z 1900 zł brutto), pracodawca powinien przekazać na konto komornika 278,09 zł, tj. 1389,95 zł x 50% = 694,98 zł; 1389,95 zł – 1111,86 zł = 278,09 zł; 278,09 zł < 694,98 zł.
Podstawa prawna:
- art. 871 § 2, art. 91 Kodeksu pracy.