Często zdarza się, że pracodawcy kierują pracowników na szkolenia podnoszące kwalifikacje zawodowe poza godzinami ich pracy lub w dni wolne od pracy, np. w sobotę. Przepisy Kodeksu pracy nie określają, jak należy rozliczyć czas spędzony przez pracownika na szkoleniu, co oznacza, że kwestie te mogą budzić wiele wątpliwości. Przyjmuje się jednak, że takie szkolenia wlicza się do czasu pracy, jeśli pracodawca wyda pracownikowi w tej kwestii polecenie służbowe.
Udzielenie dnia wolnego
Obowiązek udziału w szkoleniu może wynikać bezpośrednio z przepisów prawa, np. szkolenia z zakresu bhp odbywają się w czasie pracy i na koszt pracodawcy (art. 2373 § 3 k.p.), lub z umowy o pracę, regulaminu pracy czy układu zbiorowego pracy. Problemy mogą pojawić się wówczas, gdy szkolenie odbywa się poza normalnymi godzinami pracy pracownika lub w dzień wolny od pracy.
Pracownik jest zobowiązany stosować się do poleceń przełożonych, które dotyczą pracy (art. 100 § 1 k.p.). W przypadku więc, gdy pracodawca wyda pracownikowi polecenie uczestniczenia w danym szkoleniu, nawet poza godzinami pracy lub w dzień wolny od pracy, pracownik jest zobowiązany do uczestnictwa w takim szkoleniu. Czas szkolenia należy wówczas traktować jako czas pracy. Czasem pracy jest czas, w którym pracownik pozostaje w dyspozycji pracodawcy w zakładzie pracy lub w innym miejscu wyznaczonym do wykonywania pracy (art. 128 § 1 k.p.).
Jeżeli szkolenie odbywa się poza normalnymi godzinami pracy, czas ten może być uznany za pracę w godzinach nadliczbowych z powodu przekroczenia dobowej normy czasu pracy. Jeżeli natomiast szkolenie takie przypada w dniu wolnym od pracy (wynikającym z przeciętnie 5-dniowego tygodnia pracy, np. w wolną sobotę), pracownikowi należy udzielić innego dnia wolnego do końca okresu rozliczeniowego, w terminie z nim uzgodnionym (art. 1513 k.p.). Z brzmienia przepisu wynika, że pracodawca jest zobowiązany udzielić pracownikowi całego dnia wolnego, nawet jeśli szkolenie trwało np. tylko 3 godziny.
Za dzień wolny udzielony w zamian za udział w szkoleniu odbywającym się w dniu wolnym od pracy pracownikowi należy wypłacić normalne wynagrodzenie.
Przykład
Pracownik brał udział w 8-godzinnym szkoleniu w sobotę. Następnie pracodawca udzielił mu dnia wolnego w najbliższą środę. Pracownik za ten dzień powinien otrzymać normalne wynagrodzenie. Pracownik jest wynagradzany stawką godzinową 18 zł/godz., otrzyma więc 144 zł (18 zł x 8 godz.).
Normalne wynagrodzenie wraz z dodatkiem
W niektórych sytuacjach, niezależnych od pracodawcy, udzielenie dnia wolnego do końca okresu rozliczeniowego nie będzie możliwe. Będzie to miało miejsce np. wtedy, gdy pracownik będzie przebywał na zwolnieniu lekarskim lub gdy szkolenie odbywało się w ostatnich dniach okresu rozliczeniowego. Nieudzielanie dnia wolnego nie będzie stanowiło wówczas naruszenia przepisów Kodeksu pracy o czasie pracy.
W takim przypadku będzie miał zastosowanie art. 1511 § 2 k.p. Z tytułu przekroczenia przeciętnej tygodniowej normy czasu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym, oprócz normalnego wynagrodzenia, pracownik powinien otrzymać 100% dodatku za każdą godzinę szkolenia w dniu wolnym od pracy. Natomiast jeżeli szkolenie w dniu wolnym od pracy, wynikającym z przeciętnie 5-dniowego tygodnia pracy, spowoduje również przekroczenie dobowej normy czasu pracy, pracownik powinien otrzymać dodatek w wysokości 50% wynagrodzenia.
Przykłady
Pracownik jest zatrudniony w podstawowym systemie czasu pracy. Pracę świadczy od poniedziałku do piątku od 8.00 do 16.00. W sobotę 25 lutego br. brał udział w 10-godzinnym szkoleniu (od 8.00 do 18.00). Pracodawca nie mógł zrekompensować pracownikowi czasu szkolenia dniem wolnym z powodu zakończenia okresu rozliczeniowego. W związku z tym powinien wypłacić pracownikowi za ten czas normalne wynagrodzenie z dodatkiem 100% za 8 godzin (8.00–16.00) i z dodatkiem 50% za dwie godziny szkolenia przypadające od 16.00 do 18.00.
Na wynagrodzenie pracownika składają się:
- wynagrodzenie zasadnicze – 3600 zł,
- dodatek za wysługę lat – 540 zł,
- premia regulaminowa – 15% wynagrodzenia.
1. Obliczamy normalne wynagrodzenie za czas szkolenia.
Podstawą obliczenia są zsumowane wszystkie składniki wynagrodzenia z miesiąca, w którym pracownik brał udział w szkoleniu:
3600 zł + 540 zł + 540 zł = 4680 zł.
Wymiar czasu pracy w lutym: 168 godz.
Stawka godzinowa: 4680 zł : 168 godz. = 27,86 zł.
Normalne wynagrodzenie za szkolenie, w którym pracownik brał udział w sobotę, wyniesie:
10 godz. x 27,86 zł = 278,60 zł.
2. Obliczany dodatek za pracę w godzinach nadliczbowych.
Podstawą obliczenia jest wynagrodzenie zasadnicze (obliczając dodatek za nadgodziny, w tym przypadku za szkolenie, które odbyło się w dniu wolnym od pracy, przez co została przekroczona tygodniowa i dobowa norma czasu pracy, należy brać pod uwagę tylko wynagrodzenie zasadnicze, bez dodatkowych składników.): 3600 zł.
Stawka za godzinę: 3600 zł : 168 godz. = 21,43 zł.
Dodatek 100%: 8 godz. x 21,43 zł = 171,44 zł.
Dodatek 50%: 2 godz. x 21,43 zł x 50% = 21,43 zł.
Razem: 192,87 zł.
Normalne wynagrodzenie za czas szkolenia w dniu wolnym od pracy wraz z dodatkiem wyniesie: 471,47 zł (278,60 zł + 192,87 zł).
***
Pracownik brał udział w szkoleniu w sobotę 18 lutego od godziny 9.00 do 13.00. Pracownik jest zatrudniony w podstawowym systemie czasu pracy, pracę świadczy od poniedziałku do piątku od 9.00 do 17.00. Pracodawca nie mógł zrekompensować pracownikowi czasu szkolenia dniem wolnym z powodu zakończenia okresu rozliczeniowego. W związku z tym powinien wypłacić pracownikowi za czas szkolenia normalne wynagrodzenie z dodatkiem 100% za 4 godziny. Pracownik otrzymuje wynagrodzenie akordowe. W lutym jego wynagrodzenie wyniosło 3200 zł.
Sumujemy składniki zmienne wypłacone w ciągu 3 miesięcy poprzedzających luty.
Wynagrodzenie pracownika za styczeń, grudzień i listopad wynosi 9800 zł.
1. Normalne wynagrodzenie za 4 godziny szkolenia:
3200 zł : 168 godz. (wymiar czasu pracy w lutym) = 19,05 zł.
19,05 zł x 4 godz. = 76,20 zł – normalne wynagrodzenie.
2. Obliczanie dodatku 100%:
Kwotę 9800 zł (po zsumowaniu wynagrodzenia z 3 miesięcy) dzielimy przez liczbę godzin przepracowanych przez pracownika w okresie, z którego ta suma była ustalana.
9800 zł : 496 godz. = 19,76 zł.
Stawkę godzinową mnożymy przez 60%.
19,76 zł x 60% = 11,86 zł.
Otrzymany wynik mnożymy przez 100%, a uzyskaną kwotę mnożymy przez liczbę godzin szkolenia.
11,86 zł x 100% x 4 godz. = 47,44 zł.
Pracownik powinien otrzymać za czas szkolenia 123, 64 zł (76, 20 zł + 47, 44 zł).
Podstawa prawna:
- art. 100 § 1, art. 128 § 1, art. 1513, art. 2373 § 3, art. 281 pkt 5 Kodeksu pracy.