Jak ustalać zaliczkę na podatek dla matki samotnie wychowującej dziecko

Państwa pracownica jest osobą uprawnioną do ulgowego sposobu obliczania zaliczki na podatek dochodowy. Jeżeli jej dochody nie przekroczą górnej granicy pierwszego przedziału skali podatkowej, to powinni Państwo pobierać z jej wynagrodzenia za wszystkie miesiące roku podatkowego zaliczki na podatek dochodowy w wysokości 18%, które należy dodatkowo pomniejszać o dodatkową kwotę ulgi podatkowej. Jeżeli natomiast dochody Państwa pracownicy przekroczą pierwszy przedział skali podatkowej, powinni Państwo pobierać z jej wynagrodzenia zaliczki na podatek za wszystkie miesiące roku w wysokości 18% dochodu. Szczegóły w uzasadnieniu.

Osobą uprawnioną do wspólnego rozliczenia się z dzieckiem jest rodzic lub opiekun prawny, będący: panną, kawalerem, wdową, wdowcem, rozwódką, rozwodnikiem albo osobą, w stosunku do której orzeczono separację, lub osobą pozostającą w związku małżeńskim, jeżeli jej małżonek został pozbawiony praw rodzicielskich lub odbywa karę pozbawienia wolności – jeżeli w roku podatkowym samotnie wychowuje dzieci (art. 6 ust. 4 ustawy o o podatku dochodowym od osób fizycznych, dalej updof). Preferencyjny sposób opodatkowania osoby samotnie wychowującej dzieci polega na określeniu podatku w podwójnej wysokości obliczonego przy zastosowaniu skali podatkowej od połowy dochodów tej osoby. Podatnik rozliczający się jako rodzic samotnie wychowujący dziecko podstawę opodatkowania wylicza jako połowę dochodu do opodatkowania zaokrągloną do pełnych złotych. Od tej podstawy wylicza podatek według odpowiedniej stawki podatkowej (18% lub 32%), a następnie uzyskany wynik mnoży przez 2.

Rozliczenie podatku na zasadach preferencyjnych daje osobie samotnie wychowującej dzieci realne korzyści finansowe w postaci:

• dodatkowej kwoty zmniejszającej podatek, określonej w pierwszym przedziale skali podatkowej, która w latach 2009–2012 wynosi 556,02 zł (jeżeli osoba złożyła PIT-2 i osiąga rocznie dochód nieprzekraczający kwoty 85 528 zł) albo
• opodatkowania dochodu 32% podatkiem dopiero po osiągnięciu rocznego dochodu w wysokości 171 056 zł (jeżeli osoba osiąga rocznie dochód przekraczający kwotę 85 528 zł). Korzyść wynikająca z takiego rozliczenia jest tym większa, im większe dochody osiągnie taka osoba.

Należy przy tym pamiętać, że preferencyjny sposób opodatkowania nie ma zastosowania w przypadku osób stanu wolnego, które wychowując dzieci pozostają jednocześnie w nieformalnych związkach, a także w sytuacji, gdy do osoby samotnie wychowującej dzieci lub do jej dziecka mają zastosowanie przepisy art. 30c updof (tj. o podatku liniowym), ustawy z 20 listopada 1998 r. o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne (Dz.U. Nr 144, poz. 930 ze zm.) lub ustawy z 24 sierpnia 2006 r. o podatku tonażowym (Dz.U. Nr 183, poz. 1353 ze zm.). Nie pozbawia prawa do preferencyjnego opodatkowania uzyskiwanie przez podatnika przychodów z prywatnego najmu, o których mowa w art. 1 pkt 2 ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym (z tytułu umowy najmu, podnajmu, dzierżawy, poddzierżawy lub innych umów o podobnym charakterze, jeżeli umowy te nie są zawierane w ramach prowadzonej pozarolniczej działalności gospodarczej).

Z możliwości preferencyjnego opodatkowania mogą skorzystać osoby samotnie wychowujące dzieci, jeżeli w roku podatkowym wychowują dzieci:

• małoletnie,
• pobierające zasiłek (dodatek) pielęgnacyjny lub rentę socjalną (bez względu na wiek),
• uczące się w szkołach, o których mowa w przepisach o systemie oświaty, przepisach o szkolnictwie wyższym albo w przepisach regulujących system oświatowy lub szkolnictwo wyższe obowiązujących w innym niż Rzeczpospolita Polska państwie, jeżeli dzieci nie ukończyły 25. roku życia oraz nie uzyskały dochodów podlegających opodatkowaniu na zasadach określonych w art. 27 updof (według skali podatkowej) lub dochodów kapitałowych opodatkowanych na podstawie art. 30b updof, w łącznej wysokości przekraczającej kwotę obliczoną jako iloraz kwoty zmniejszającej podatek oraz stawki podatku, określonych w pierwszym przedziale skali podatkowej (tj. kwoty 3089 zł), z wyjątkiem renty rodzinnej.

Osoba, która spełnia warunki do rozliczenia się według zasad przewidzianych dla osób samotnie wychowujących dzieci, z preferencyjnego sposobu rozliczenia może skorzystać w zeznaniu podatkowym rocznym, ale może również, przez złożenie stosownego oświadczenia płatnikowi, korzystać z niego już w trakcie roku podatkowego. W takim przypadku ostateczne rozliczenie nastąpi w zeznaniu rocznym składanym za dany rok podatkowy przez tę osobę, ale podatnik na bieżąco, w poszczególnych miesiącach może płacić niższy podatek. Jeżeli podatnik złoży płatnikowi oświadczenie, że za dany rok zamierza opodatkować dochody na zasadach określonych dla osób samotnie wychowujących dzieci, a za rok podatkowy przewidywane, określone w oświadczeniu:

• dochody podatnika nie przekroczą górnej granicy pierwszego przedziału skali tj. w 2012 r. – 85 528 zł, a dziecko lub dzieci nie uzyskują żadnych dochodów z wyjątkiem renty rodzinnej – zaliczki za wszystkie miesiące roku podatkowego wynoszą 18% dochodu uzyskanego w danym miesiącu i są dodatkowo pomniejszane za każdy miesiąc o kwotę stanowiącą 1/12 kwoty zmniejszającej podatek (o dodatkową kwotę ulgi podatkowej), określonej w pierwszym przedziale skali podatkowej;
• dochody podatnika przekroczą górną granicę pierwszego przedziału skali podatkowej, tj. 85 528 zł, a dziecko lub dzieci nie uzyskują żadnych dochodów, z wyjątkiem renty rodzinnej – zaliczki za wszystkie miesiące roku podatkowego wynoszą 18% dochodu uzyskanego w danym miesiącu (art. 32 ust. 1a updof).

Na podstawie oświadczenia złożonego przez pracownicę powinni Państwo pobierać zaliczki na podatek według wyżej wskazanych zasad, począwszy od miesiąca następującego po miesiącu, w którym oświadczenie zostało złożone. W razie faktycznej zmiany warunków upoważniających do obniżenia zaliczek lub utraty możliwości opodatkowania dochodów zgodnie z zasadami przewidzianymi dla osób samotnie wychowujących dzieci, pracownica ma obowiązek poinformować Państwa o tym. W takim przypadku od miesiąca następującego po miesiącu, w którym podatnik przestał spełniać warunki do obniżenia zaliczek na podatek, powinni Państwo pobierać je na ogólnych zasadach.

WAŻNE!

Zaliczkę na podatek na zasadach ogólnych należy pobierać od miesiąca następującego po miesiącu, w którym pracownik przestał spełniać warunki do preferencyjnego opodatkowania.

Ustawodawca nie określił wzoru oświadczenia, jaki powinien złożyć podatnik, który ubiega się o ulgowy sposób obliczania zaliczki na podatek w trakcie roku podatkowego. Należy zatem uznać, że oświadczenie może zostać opracowane w dowolny sposób, niepowodujący jednak wątpliwości w zakresie uprawnienia przysługującego pracownikowi.

PRZYKŁAD

Pracownica złożyła 30 grudnia 2011 r. oświadczenie, z którego wynika, że za 2012 r. zamierza opodatkować dochody na zasadach określonych dla osób samotnie wychowujących dzieci. Ponadto oświadczyła, że za 2012 r. jej przewidywane dochody nie przekroczą górnej granicy pierwszego przedziału skali podatkowej (tj. kwoty 85 528 zł), a jej dziecko nie uzyskuje żadnych dochodów, z wyjątkiem renty rodzinnej. Pracownica otrzymuje wynagrodzenie w stałej miesięcznej wysokości 2600 zł, jest uprawniona do podstawowych kosztów uzyskania przychodów i złożyła oświadczenie PIT-2. Wynagrodzenia są wypłacane ostatniego dnia miesiąca.

W tej sytuacji ustalając zaliczkę na podatek dochodowy od wynagrodzenia za styczeń br. pracodawca powinien za wszystkie miesiące roku podatkowego naliczać zaliczki na podatek dochodowy w wysokości 18% dochodu uzyskanego w danym miesiącu i dodatkowo pomniejszać je za każdy miesiąc o dodatkową kwotę ulgi podatkowej, tj. o kwotę 92,66 zł (46,33 zł x 2).

* przykładowa stopa procentowa.

Wypłacając wynagrodzenie za styczeń br. należy dokonać następujących wyliczeń:

• obliczyć składki na ubezpieczenia społeczne finansowane ze środków pracownika od podstawy wymiaru 2600 zł: [(2600 zł x 9,76%) + (2600 zł x 1,5%) + (2600 zł x 2,45%)] = 356,46 zł,
• ustalić podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne: 2600 zł – 356,46 zł (składki na ubezpieczenia społeczne finansowane przez pracownika) = 2243,54 zł,
• obliczyć składkę na ubezpieczenie zdrowotne: 2243,54 zł x 9% = 201,92 zł (z czego odliczeniu od podatku podlega składka w wysokości 7,75% podstawy wymiaru, tj. 173,87 zł),
• ustalić przychód, a następnie podstawę opodatkowania i obliczyć zaliczkę na podatek dochodowy:
  – przychód: 2600 zł (wynagrodzenie),
  – podstawa opodatkowania: 2600 zł (przychód) – 111,25 zł (koszty uzyskania przychodów) – 356,46 zł (składki na ubezpieczenia społeczne finansowane przez pracownika) = 2132 zł (po zaokrągleniu do pełnych złotych),
  – zaliczka na podatek: 2132 zł (podstawa opodatkowania) x 18% (stopa procentowa podatku) – 92,66 zł (podwójna ulga podatkowa) = 291,10 zł,
• obliczyć zaliczkę na podatek do urzędu skarbowego: 291,10 zł (podatek dochodowy) – 173,87 zł (składka na ubezpieczenie zdrowotne w wysokości 7,75% podstawy wymiaru) =  117 zł (po zaokrągleniu do pełnych złotych),
• ustalić kwotę do wypłaty: 2600 zł (wynagrodzenie) – 356,46 zł (składki na ubezpieczenia społeczne finansowane przez ubezpieczonego) – 201,92 zł (składka na ubezpieczenie zdrowotne 9%) – 117 zł (podatek do US) = 1924,62 zł.

Podstawa prawna:

• art. 6 ust. 4, art. 22 ust. 2 pkt 1, art. 27 ust. 1, art. 27b ust. 2, art. 30c, art. 32 ust. 1a–1c ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz.U. z 2010 r. Nr 51, poz. 307 ze zm.),
• art. 79, art. 81 ust. 1 ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz.U. z 2008 r. Nr 164, poz. 1027 ze zm.),
• art. 16 ust. 1b, art. 22 ust. 1–2 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585 ze zm.).