Za dyżur pełniony w zakładzie pracy pracownikowi przysługuje czas wolny od pracy w wymiarze odpowiadającym długości dyżuru, a w razie braku możliwości udzielenia czasu wolnego – wynagrodzenie (art. 1515 § 3 k.p.). Natomiast za czas dyżuru pełnionego w domu pracownikowi nie przysługuje ani czas wolny, ani wynagrodzenie. Dopiero gdy podczas jego trwania pracownik wykonywał pracę, czas przepracowany pracodawca wlicza do czasu pracy i powinien wypłacić pracownikowi oprócz normalnego wynagrodzenia również dodatek za pracę w godzinach nadliczbowych.
W przypadku gdy pracownik otrzymał czas wolny za okres dyżuru pełnionego poza domem, to odbiór czasu wolnego nie może spowodować obniżenia wynagrodzenia pracownika.
Przykład
Pracownik wynagradzany jest stawką godzinową w wysokości 18 zł. W marcu 2011 r. pełnił 8-godzinny dyżur w zakładzie pracy, za co pracodawca udzielił czasu wolnego w wymiarze odpowiadającym czasowi dyżuru. Pracownik mimo odbioru czasu wolnego przepracował obowiązującą go liczbę godzin. Dlatego nie wpłynie to na wynagrodzenie pracownika za marzec. Pracownik jest wynagradzany stawką godzinową w wysokości 18 zł; jego wynagrodzenie pracodawca obliczy następująco:
184 (liczba godzin do przepracowania w marcu) + 8 (czas dyżuru) – 8 (czas wolny udzielony za dyżur) = 184 godz. x 18 zł = 3312 zł.
Obliczanie wynagrodzenia za gotowość do pracy podczas dyżuru
W przypadku gdy nie jest możliwe udzielenie pracownikowi czasu wolnego za pełniony dyżur, pracodawca jest zobowiązany wypłacić pracownikowi wynagrodzenie.
W celu jego obliczenia, wynagrodzenie w stałej stawce miesięcznej należy podzielić przez liczbę godzin pracy przypadających do przepracowania w danym miesiącu. Ustaloną w ten sposób stawkę za 1 godzinę pracy należy pomnożyć przez liczbę godzin dyżuru. Takie same zasady obowiązują, jeżeli pracownik jest wynagradzany stawką godzinową.
Przykład
W marcu 2011 r. pracownik pełnił 5-godzinny dyżur w zakładzie pracy. Pracownik otrzymuje miesięczne wynagrodzenie w stałej wysokości 3200 zł. W związku z tym, że udzielenie czasu wolnego pracownikowi nie było możliwe, pracodawca powinien wypłacić dodatkowe wynagrodzenie za dyżur w wysokości 86,95 zł:
3200 zł : 184 godz. = 17,39 zł,
17,39 zł x 5 godz. = 86,95 zł.
Pracownikowi, który otrzymuje wynagrodzenie w zmiennej wysokości bez określenia stawki osobistego zaszeregowania, za czas dyżuru zakładowego przysługuje 60% wynagrodzenia. Przy jego obliczaniu należy stosować przepisy zawarte w § 4 rozporządzenia z 29 maja 1996 r. Obliczając wynagrodzenie za czas dyżuru, stosuje się zasady obowiązujące przy ustalaniu wynagrodzenia za urlop.
W takim przypadku podstawę wymiaru wynagrodzenia za czas dyżuru ustala się z 3 miesięcy (lub z 12 miesięcy) poprzedzających miesiąc, w którym dyżur miał miejsce. Następnie wynagrodzenie obliczone jak za urlop należy podzielić przez liczbę godzin przepracowanych przez pracownika w okresie, z którego dokonano obliczeń. Z otrzymanej stawki godzinowej należy wyliczyć 60% tej stawki, a następnie otrzymaną należność za 1 godzinę mnoży się przez liczbę godzin dyżuru.
Przykład
W marcu 2011 r. pracownik pełnił 15-godzinny dyżur, za który nie otrzymał czasu wolnego. Pracownik za wykonywaną pracę otrzymuje wynagrodzenie prowizyjne. Wynagrodzenie prowizyjne pracownika z okresu 3 miesięcy poprzedzających miesiąc, w którym pełniony był dyżur, wynosiło:
• w grudniu – 4135 zł,
• w styczniu – 3075 zł,
• w lutym – 2800 zł.
W okresie wskazanych 3 miesięcy pracownik przepracował łącznie 496 godzin (160 godz. w lutym + 160 godz. w styczniu + 176 godz. w grudniu)
Należy ustalić wynagrodzenie z 3 miesięcy:
2800 zł + 3075 zł + 4135 zł = 10 010 zł.
Aby obliczyć wynagrodzenie za 1 godzinę pracy, wynagrodzenie z okresu 3 miesięcy dzielimy przez czas przepracowany w tym okresie:
10 010 zł : 496 godz. = 20,18 zł.
Następnie należy ustalić 60% stawki godzinowej i otrzymaną kwotę pomnożyć przez liczbę godzin dyżuru:
20,18 zł x 60% = 12,11 zł,
12,11 zł x 15 godz. = 181,65 zł.
Pracodawca powinien wypłacić pracownikowi wynagrodzenie za 15-godzinny dyżur w wysokości 181,65 zł.
Obliczanie wynagrodzenia za dyżur, podczas którego pracownik wykonywał pracę
Jeżeli podczas dyżuru pracownik wykonywał pracę, to ten czas wlicza się do czasu pracy (art. 1515 § 2 k.p.). W takiej sytuacji czas wykonywania pracy w trakcie dyżuru traktuje się jak pracę w godzinach nadliczbowych.
Oznacza to, że pracownik za czas przepracowany, ponad obowiązujące go normy czasu pracy, podczas dyżuru powinien otrzymać oprócz normalnego wynagrodzenia dodatek za pracę w godzinach nadliczbowych.
Pracodawca może udzielić pracownikowi w zamian za czas przepracowany w godzinach nadliczbowych, na jego pisemny wniosek, czasu wolnego od pracy w tym samym wymiarze (lub w wymiarze o połowę wyższym, jeżeli udzielenie czasu wolnego następuje z inicjatywy pracodawcy). Jeżeli więc przez część dyżuru pracownik wykonywał pracę, powinien otrzymać czas wolny albo wynagrodzenie za czas pozostawania w gotowości do pracy podczas dyżuru oraz wynagrodzenie i dodatek za pracę w godzinach nadliczbowych.
Przykład
14 marca 2011 r. pracownik pełnił 6-godzinny dyżur zakładowy, podczas którego przez 4 godziny wykonywał pracę. Pracodawca nie udzielił czasu wolnego. Pracownik otrzymuje miesięczne wynagrodzenie w stałej wysokości 3800 zł.
Pracownikowi za czas dyżuru przysługuje:
• wynagrodzenie za 2 godziny dyżuru, podczas których pozostawał w gotowości do pracy,
• normalne wynagrodzenie z tytułu pracy w godzinach nadliczbowych za 4 godziny dyżuru,
• dodatek za pracę w godzinach nadliczbowych w wysokości 50% wynagrodzenia za 4 godziny dyżuru.
W pierwszej kolejności należy ustalić wynagrodzenie za 2 godziny dyżuru:
3800 zł : 184 godz. (liczba godzin do przepracowania w marcu) = 20,65 zł,
20,65 zł x 2 godz. = 41,30 zł.
Następnie obliczamy wynagrodzenie i dodatek za godziny nadliczbowe:
3800 zł : 184 godz. = 20,65 zł,
20,65 zł x 4 godz. = 82,60 zł (wynagrodzenie za pracę w godzinach nadliczbowych),
20,65 zł x 50% = 10,33 zł,
10,33 zł x 4 godz. = 41,32 zł (dodatek za pracę w godzinach nadliczbowych).
Za marzec pracownik powinien otrzymać wynagrodzenie w wysokości 3965,22 zł (3800 zł + 41,30 zł + 82,60 zł + 41,32 zł).
Podstawa prawna:
- art. 1515 Kodeksu pracy,
- rozporządzenie MPiPS z 29 maja 1996 r. w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia w okresie niewykonywania pracy oraz wynagrodzenia stanowiącego podstawę obliczania odszkodowań, odpraw, dodatków wyrównawczych do wynagrodzenia oraz innych należności przewidzianych w Kodeksie pracy (DzU nr 62, poz. 289 ze zm.).