Beata K. była zatrudniona w zespole placówek opiekuńczo-wychowawczych w L. na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony od stycznia 2007 r. na stanowisku młodszego wychowawcy. Niespełna rok po zatrudnieniu jedna z wychowanek, sprawiająca poważne problemy pedagogom, złożyła w prokuraturze doniesienie o popełnieniu przestępstwa przez Beatę K., która została oskarżona o pobicie dziewczyny, co według prokuratury stanowiło przestępstwo z art. 217 § 1 Kodeksu karnego. Sąd Rejonowy w L., gdzie toczyła się sprawa karna, warunkowo umorzył postępowanie karne, gdyż – jak wykazało postępowanie – to wychowanka pierwsza zaatakowała Beatę K.
Jednak wcześniej, w październiku 2008 r. Beata K. została zawieszona z mocy prawa w pełnieniu obowiązków służbowych na czas trwania postępowania karnego (akt oskarżenia trafił do sądu pod koniec września 2008 r.). Na podstawie art. 87a ust. 1 ustawy z 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej – wychowawca zatrudniony w placówce opiekuńczo-wychowawczej oskarżony o popełnienie przestępstwa z użyciem przemocy, w tym przemocy w rodzinie, zostaje z mocy prawa zawieszony w pełnieniu obowiązków służbowych na czas trwania postępowania. Od listopada 2008 r. została także wstrzymana wypłata wynagrodzenia za pracę.
Po zakończeniu postępowania przed sądem karnym Beata K. skierowała sprawę do sądu, żądając wynagrodzenia za okres zawieszenia w obowiązkach służbowych, wskazując m.in., że przepis art. 87a ustawy o pomocy społecznej zaniechał uregulowania kwestii płacowych i nie wynika z niego wprost pozbawienie wynagrodzenia za okres zawieszenia w czynnościach służbowych. Sąd Rejonowy w I. oddalił pozew, jednak rozpatrujący apelację Sąd Okręgowy w L. zdecydował się zadać Sądowi Najwyższemu pytanie prawne:
„Czy wychowawcy zatrudnionemu w placówce opiekuńczo-wychowawczej oskarżonemu o popełnienie przestępstwa z użyciem przemocy i zawieszonemu z mocy prawa w pełnieniu obowiązków służbowych na czas trwania postępowania na podstawie art. 87a ustawy z 12.03.2004 r. o pomocy społecznej, przysługuje wynagrodzenie w okresie zawieszenia”?
Orzeczenie Sądu Najwyższego
Sąd Najwyższy odpowiedział na powyższe pytanie twierdząco. Uzasadniając rozstrzygnięcie wskazał, że wprowadzając restrykcyjny przepis art. 87a ustawy o pomocy społecznej ustawą z 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie (Dz.U. Nr 180, poz. 1493) ustawodawca zaniechał uregulowania kwestii płacowych w przypadku zawieszenia wychowawcy w czynnościach. Brakuje również regulacji dotyczącej wynagrodzenia w przypadku uniewinnienia wychowawcy zawieszonego w pełnieniu obowiązków.
Tymczasem wiele ustaw przewiduje zawieszenie w czynnościach w przypadku tymczasowego aresztowania oraz wypłatę 50% wynagrodzenia – zauważył sąd. Dotyczy to m.in. pracowników samorządowych (zob. art. 35 ust. 2 ustawy o pracownikach samorządowych). Dlatego trzeba uznać, że w przypadku powódki należy zastosować odpowiednio wskazany wyżej przepis ustawy o pracownikach samorządowych. Skoro bowiem aresztowanemu samorządowcowi przysługuje 1/2 wynagrodzenia przez okres aresztowania, to tym bardziej za okres zawieszenia w obowiązkach służbowych powinno przysługiwać także zmniejszone wynagrodzenie, zwłaszcza gdy pracownik nie jest aresztowany.
Wnioski
Chociaż przepisy ustawy o pomocy społecznej milczą na temat wynagradzania zawieszonych wychowawców placówek opiekuńczo-wychowawczych, to z wykładni wskazanej przez Sąd Najwyższy wynika, że nie można zupełnie pozbawiać wynagrodzenia zawieszonych wychowawców. Jednak Sąd Najwyższy ograniczył okres uprawniający do wynagrodzenia – na połowę pensji mogą liczyć tylko ci wychowawcy, którzy popadną w kłopoty z prawem od 2009 r. Wcześniej bowiem ustawa o pracownikach samorządowych z 1990 r. nie przewidywała analogicznego uprawnienia, jak wskazane w art. 35 obecnej ustawy.
Problem ten nie dotyczy także wychowawców i innych pracowników pedagogicznych zatrudnionych przed 1 stycznia 2004 r. w publicznych placówkach opiekuńczo-wychowawczych oraz ośrodkach adopcyjno-opiekuńczych. Ci wychowawcy i pracownicy pedagogiczni podlegają bowiem regulacjom Karty Nauczyciela.