Prawo do wynagrodzenia za pracę wykonaną to jedno z podstawowych uprawnień każdego pracownika (art. 80 k.p.). W skład każdego wynagrodzenia powinno wchodzić zawsze wynagrodzenie zasadnicze. O tym, jak takie wynagrodzenie będzie obliczane, decyduje ocena ilości pracy pracownika liczona według określonego miernika. Wyniki pracy mogą mieć postać konkretnych produktów bądź ich wartość można precyzyjnie obliczyć. Jeżeli jednak wyniki pracy nie są jednorodne, a ich ilość jest trudna do określenia, miernikiem jest czas pracy.
Wartość wykonanej pracy
W zależności od przyjętego miernika wyceny pracy pracownika pracodawca ma do wyboru jeden z 3 podstawowych systemów wynagradzania pracowników. Są to:
- czasowy system wynagradzania. Charakteryzuje się tym, że miernikiem ilości świadczonej na rzecz danego pracodawcy pracy jest czas jej trwania. Oznacza to, że wynagrodzenie pracownika zależne jest wyłącznie od długości przepracowanego okresu, bez uwzględnienia ilości czy jakości pracy;
- akordowy system wynagradzania. Miernikiem jest liczba wykonanych jednostek produkcyjnych lub usług w określonej jednostce pracy. Można wyróżnić kilka rodzajów akordów, m.in. akord prosty (płaca za każdą jednostkę jest stała), akord progresywny (płaca za każdą jednostkę jest stała do wysokości normy, a za każdą pozostałą ponad normę jednostkę jest wyższa);
- prowizyjny system wynagradzania. Miernikiem ilości świadczonej pracy jest wartość wykonanej pracy.
System prowizyjny pozwala na ustalenie wysokości wynagrodzenia w następujący sposób:
- najpierw należy przyjąć jakąś podstawę wynagrodzenia prowizyjnego (np. wartość dokonanej przez pracownika w miesiącu sprzedaży),
- następnie trzeba ustalić, jaki procent tej podstawy będzie stanowiło wynagrodzenie pracownika,
- na końcu należy pomnożyć podstawę wynagrodzenia prowizyjnego przez ustalony procent.
Oznacza to, że ostateczna kwota wynagrodzenia pracownika będzie całkowicie uzależniona od wartości wykonanej przez niego pracy.
Dopuszczalne jest wprowadzenie mieszanego systemu wynagradzania, np.: system czasowo-premiowy, czasowo-prowizyjny, akordowo-premiowy czy prowizyjno-premiowy.
Przepracowana część miesiąca
Zasadą ogólną jest, że za czas niewykonywania pracy pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia tylko wówczas, gdy przepisy prawa pracy tak stanowią (art. 80 k.p.). A zatem jeżeli pracownik świadczył pracę jedynie przez część miesiąca, a przepisy prawa nie stanowią obowiązku wypłaty pracownikowi wynagrodzenia mimo jego nieobecności w pracy, to pracownik taki jest uprawniony do wynagrodzenia jedynie za przepracowaną część miesiąca. Sposób obliczenia wynagrodzenia określa w takim przypadku rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 29 maja 1996 r. w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia w okresie niewykonywania pracy oraz wynagrodzenia stanowiącego podstawę obliczania odszkodowań, odpraw, dodatków wyrównawczych do wynagrodzenia oraz innych należności przewidzianych w Kodeksie pracy. W szczególności mają zastosowanie § 11 i 12 powyższego rozporządzenia określające 2 metody obliczania wynagrodzenia, ustalonego w stawce miesięcznej w stałej wysokości i za przepracowaną część miesiąca w zależności od powodu nieprzepracowania pełnego miesiąca.
Należy jednak podkreślić, że ww. zasady mają zastosowanie jedynie do pracowników wynagradzanych w stałej stawce miesięcznej.
WAŻNE!
Regulacja § 11 i 12 ww. rozporządzenia nie obejmuje wynagrodzenia pracowników, których wynagrodzenie zasadnicze w całości ustalane jest systemem prowizyjnym.
Przykład
Pracownik jest zatrudniony jako handlowiec od 6 kwietnia 2009 r. Jego wynagrodzenie wynosi 2% miesięcznej wartości sprzedanego przez niego towaru. Ile wynosi jego wynagrodzenie, jeżeli wartość sprzedanego przez niego w lutym towaru wyniosła 117 950 zł?
Niezależnie od tego, że pracownik rozpoczął świadczenie pracy 6 kwietnia, wynagrodzenie pracownika brutto wyniesie: 117 950 zł x 2% = 2359 zł.
1. Składki na ubezpieczenia społeczne:
2359 zł x 13,71% = 323,42 zł.
2. Podstawa obliczenia składki na ubezpieczenie zdrowotne:
2359 zł - 323,42 zł = 2035,58 zł.
3. Składka na ubezpieczenie zdrowotne:
• składka na ubezpieczenie zdrowotne: 2035,58 zł x 9% = 183,20 zł,
• składka zdrowotna odliczana od podatku dochodowego:
2035,58 zł x 7,75% = 157,76 zł.
4. Dochód pracownika: 2359 zł - 323,42 zł (składki na ubezpieczenia społeczne) - 111,25 zł (koszty uzyskania przychodu) = 1924,33 zł (w zaokrągleniu 1924 zł).
5. Zaliczka na podatek dochodowy:
• 1924 zł x 18% = 346,32 zł
• 346,32 zł - 157,76 zł (składka zdrowotna odliczana od podatku dochodowego) = 188,56 zł (po zaokrągleniu zaliczka będzie wynosić: 189 zł).
Do wypłaty: 2359 zł - 323,42 zł - 183,20 zł - 189 zł = 1663,38 zł
Wynagrodzenie prowizyjne a wynagrodzenie minimalne
Nieprzepracowanie pełnego miesiąca przez pracownika wynagradzanego w systemie prowizyjnym może mieć natomiast znaczenie przy spełnieniu innego z warunków nałożonych przez przepisy prawa. Wysokość wynagrodzenia pracownika zatrudnionego w pełnym miesięcznym wymiarze czasu pracy nie może być niższa od wysokości minimalnego wynagrodzenia (art. 6 ust. 1 ustawy o minimalnym wynagrodzeniu za pracę). Do obliczenia wysokości wynagrodzenia pracownika przyjmuje się przysługujące pracownikowi składniki wynagrodzenia i inne świadczenia wynikające ze stosunku pracy, zaliczone według zasad statystyki zatrudnienia i wynagrodzeń określonych przez Główny Urząd Statystyczny do wynagrodzeń osobowych.
Nie uwzględnia się natomiast:
- nagrody jubileuszowej,
- odprawy pieniężnej przysługującej pracownikowi w związku z przejściem na emeryturę lub rentę z tytułu niezdolności do pracy,
- wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych.
We wszystkich systemach wynagradzania pracownik ma zagwarantowane minimalne wynagrodzenie za pracę, a zatem także w systemie prowizyjnym. Jeżeli jego wynagrodzenie jest niższe, wtedy pracownik jest uprawniony do otrzymania wyrównania. Wyrównanie wypłaca się za okres każdego miesiąca łącznie z wypłatą wynagrodzenia.
Podstawa prawna:
- art. 80 Kodeksu pracy,
- art. 6 ust. 1 ustawy z 10 października 2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę (DzU nr 200, poz. 1679 ze zm.),
- § 11, 12 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 29 maja 1996 r. w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia w okresie niewykonywania pracy oraz wynagrodzenia stanowiącego podstawę obliczania odszkodowań, odpraw, dodatków wyrównawczych do wynagrodzenia oraz innych należności przewidzianych w Kodeksie pracy (DzU nr 62, poz. 289 ze zm.).