Przepisy ustawy o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych nakładają na pracodawców obowiązek przekazania środków na ten fundusz w dwóch ratach. Do 30 września br. należy wpłacić na konto funduszu drugą części (25%) odpisu na zakładowy fundusz świadczeń socjalnych.
Obowiązek powyższy ciąży na pracodawcach:
• prowadzących działalność w formach organizacyjnoprawnych jednostek sektora finansów publicznych, o których mowa w art. 20, 21 i 24-27 ustawy z 30 czerwca 2005 r. o finansach publicznych (DzU nr 249, poz. 2104), bez względu na liczbę zatrudnionych pracowników,
• zatrudniających 1 stycznia co najmniej 20 pracowników.
Podstawa naliczenia
Podstawowy odpis na fundusz naliczany jest w stosunku do przeciętnej liczby zatrudnionych pracowników (art. 5 ustawy z 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych - DzU z 1996 r. nr 70, poz. 335 ze zm.). Na wysokość funduszu mają wpływ również tzw. zwiększenia oraz odpisy dodatkowe. Wysokość odpisu powinna zostać ustalona przed 31 maja, kiedy to upłynął termin wpłaty na konto funduszu pierwszej raty odpisu.
Odpisy obliczane są zgodnie z wysokością przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej w roku poprzednim lub w drugim półroczu roku poprzedniego, jeżeli przeciętne wynagrodzenie z tego okresu stanowiło kwotę wyższą. Dane o przeciętnym wynagrodzeniu ogłaszane są przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski” nie później niż do 20 lutego każdego roku.
Ustawa o funduszu określa 3 rodzaje odpisów podstawowych:
Dodatkowe odpisy
Ustawa o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych umożliwia również dokonywanie odpisów zwiększonych (zwanych dodatkowymi). Wysokość odpisu może być zwiększona o 6,25% przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego, o którym mowa wyżej, na każdą zatrudnioną osobę, w stosunku do której orzeczono znaczny lub umiarkowany stopień niepełnosprawności.
Pracodawcy, którzy sprawują opiekę nad emerytami i rencistami, w tym także ze zlikwidowanych zakładów pracy, mogą zwiększać fundusz o 6,25% przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego, na każdego emeryta i rencistę uprawnionego do tej opieki. Zwiększenie odpisu nalicza się na podstawie imiennego wykazu emerytów i rencistów.
Wysokość odpisów fakultatywnych (dodatkowych) wynosi w 2008 r.:
Sposób ustalania wysokości odpisu
„Zbiorczy” odpis na pracowników całego zakładu ustala się, mnożąc kwotę odpisów przez przeciętną przewidywaną liczbę zatrudnionych (rozliczając osobno każdy rodzaj odpisu) lub przez liczbę emerytów i rencistów, lub niepełnosprawnych zaliczonych do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności, choć ostatecznie wszystkie odpisy po zsumowaniu składają się u danego pracodawcy na jeden fundusz. Przeciętna przewidywana liczba zatrudnionych obliczana jest na podstawie rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 14 marca 1994 r. w sprawie sposobu ustalania przeciętnej liczby zatrudnionych w celu naliczania odpisu na zakładowy fundusz świadczeń socjalnych (DzU z 1994 r. nr 43, poz. 168 ze zm.).
Suma tych odpisów daje podstawę do obliczenia wskazanych na wstępie rat wpłaty.
Oczywiście, jeżeli pracodawca (z wyjątkiem pracodawcy należącego do sfery budżetowej) określił w układzie zbiorowym pracy lub regulaminie wynagradzania inną (wyższą bądź niższą) niż wyżej wskazana wysokość odpisów, podstawę dokonania wyliczenia rat będą stanowić odpisy w wysokości wynikającej z przepisów wewnątrzzakładowych.
Przykład
Obliczenie wysokości odpisu podstawowego na wszystkie osoby zatrudnione w Spółce X.
Przeciętna przewidywana liczba pracowników w przeliczeniu na pełny miesięczny wymiar czasu pracy:
1. Zatrudnionych w warunkach normalnych
17,3
2. Zatrudnionych w warunkach szczególnie uciążliwych 8,5
3. Zatrudnionych niepełnosprawnych 5
4. Objętych opieką emerytów i rencistów 3
5. Młodocianych w I roku nauki 4
6. Młodocianych w II roku na uki 2
7. Młodocianych w III roku nauki 3
Obliczenie odpisu na każdą grupę zatrudnionych:
1. 17,3 x 906,61 = 15 684,35 zł
2. 8,5 x 1208,81 = 10 274,89 zł
3. 5 x 1057,71 = 5288,55 zł
4. 3 x151,10 = 453,30 zł
5. 4 x 120,88 = 483,52 zł
6. 2 x 145,06 = 290,12 zł
7. 3 x 169,23 = 507,69 zł
Obliczenie rocznego odpisu na fundusz:
15 684,35+10 274,89 + 5288,55 + 453,30 + 483,52 + 290,12 + 507,69 = 32 982,42 zł
Ustalenie minimalnej wysokości pierwszej wpłaty:
32 982,42 x 75% = 24 736,82 zł
Odpis w tej wysokości powinien zostać odprowadzony na rachunek funduszu do 31 maja, pozostała część odpisu, tj. 8242,60 zł - do 30 września.
Odprowadzenie drugiej raty odpisu nie jest ostatnim obowiązkiem pracodawcy związanym z naliczaniem odpisu - pod koniec roku powinien on zostać przeliczony ponownie. Odpis naliczony na początku danego roku podlega skorygowaniu w końcu roku na podstawie faktycznej przeciętnej liczby osób zatrudnionych. Wówczas konieczne jest ponowne ustalenie jego wysokości, a po jej ustaleniu - porównanie z odpisem obliczonym na początku roku i w całości odprowadzonym na konto funduszu. Jeżeli kwota ta jest niższa od przewidywanej, można w następnym roku odprowadzić odpis należny za ten rok pomniejszony o nadpłaconą kwotę (ewentualnie nadpłacone środki wycofać z konta funduszu). Jeżeli zaś jest wyższa, należy ją niezwłocznie uzupełnić, dokonując stosownej dopłaty na konto funduszu.
Opisanych wyżej czynności nie muszą dokonywać pracodawcy, którzy zrezygnowali z tworzenia funduszu, chyba że wejście w życie przepisów wewnątrzzakładowych następuje po 30 września.
Anna Martuszewicz