Pracodawca tworzący zakładowy fundusz świadczeń socjalnych może pomóc pracownikom, przeznaczając środki funduszu na cele mieszkaniowe. Jak wynika z ustawowej definicji działalności socjalnej, zwrotna pomoc na cele mieszkaniowe jest udzielana na warunkach określonych w umowie zawieranej między pracodawcą a pracownikiem.
Działalność socjalna pracodawców finansowana z zfśs obejmuje m.in. udzielanie zwrotnej lub bezzwrotnej pomocy finansowej na cele mieszkaniowe, przy czym przepisy nie precyzują rodzajów wydatków mieszkaniowych, jakie mogą być pokrywane z tego funduszu. Decyzje w sprawie szczegółowych zasad przeznaczania funduszu na cele mieszkaniowe są podejmowane na poziomie zakładu pracy. Znajdują one wyraz w odrębnych dla każdego pracodawcy unormowaniach wprowadzanych do regulaminu gospodarowania zfśs, którego treść, także i w tym zakresie, jest uzgadniana z załogą, reprezentowaną przez zakładowe organizacje związkowe lub w razie ich braku – przez przedstawiciela załogi.
WAŻNE!
Wobec braku ustawowego sprecyzowania celów mieszkaniowych, które podlegają finansowaniu z zfśs, należy przyjąć, że z tego funduszu można udzielać pomocy w pozyskaniu mieszkania, w utrzymaniu posiadanego już mieszkania albo w realizacji obu tych potrzeb.
Tak jak w przypadku innych rodzajów działalności socjalnej, wybór celów mieszkaniowych powinien być dostosowany do:
- wysokości środków zfśs przeznaczonych na cele mieszkaniowe,
- preferencji i potrzeb mieszkaniowych osób uprawnionych,
- sytuacji dochodowej, rodzinnej i mieszkaniowej osób uprawnionych,
- liczby potencjalnych adresatów pomocy mieszkaniowej.
Zasady udzielania pomocy – regulamin zfśs
Ta część regulaminu zfśs, która normuje zasady przeznaczania środków funduszu na cele mieszkaniowe i warunki, jakie muszą spełnić osoby uprawnione, aby otrzymać pomoc, powinna uwzględniać ww. uwarunkowania. Aby pomoc z funduszu na cele mieszkaniowe była efektywna, pracodawca, przystępując do opracowania regulaminu funduszu w części dotyczącej pomocy na cele mieszkaniowe, powinien posiadać przynajmniej podstawowe informacje na temat aktualnej sytuacji socjalnej i mieszkaniowej załogi oraz byłych pracowników – emerytów i rencistów. Musi również poznać najpilniejsze potrzeby pracowników oraz preferencje socjalne (w tym mieszkaniowe). Dopiero wówczas może próbować dostosować możliwości finansowe funduszu do aktualnych potrzeb osób uprawnionych.
W „mieszkaniowej” części regulaminu powinny znaleźć się więc postanowienia dotyczące w szczególności:
- celów mieszkaniowych realizowanych z zfśs w danym zakładzie w formie bezzwrotnej i zwrotnej,
- zasad i trybu ubiegania się o pomoc mieszkaniową,
- zasad i trybu rozpatrywania wniosków o pomoc mieszkaniową (zarówno w formie pożyczki, jak i pomocy bezzwrotnej),
- warunków przyznawania zwrotnej pomocy mieszkaniowej (m.in. rodzaje i wysokość pożyczek, częstotliwość ich przyznawania, cele pomocy, problem oprocentowania i wysokość ewentualnych odsetek od pożyczek, sposób zabezpieczenia spłaty pożyczek, tryb ściągania zadłużenia w przypadku niespłacania pożyczek, zmiany miejsca zamieszkania lub niewypłacalności pożyczkobiorcy, zasady umarzania części lub całości udzielonej pożyczki, warunki zawieszania spłaty pożyczki, okoliczności powodujące natychmiastową wymagalność spłaty udzielonej pożyczki lub pomocy bezzwrotnej, zasady dokumentowania wniosków o pożyczki dużej wartości, maksymalną i minimalną wysokość pomocy, zasady udzielania pożyczek na ten sam cel dla współmałżonków zatrudnionych u tego samego pracodawcy).
Problem nieodpłatności albo oprocentowania pożyczek mieszkaniowych nie jest rozstrzygnięty przez przepisy ustawy o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych. O tym, czy pożyczki mieszkaniowe będą oprocentowane i w jakiej wysokości będą pobierane odsetki – decydują zapisy regulaminowe. Nie ma ustawowego wymogu oprocentowania zwrotnej pomocy na cele mieszkaniowe i w związku z tym jest to przedmiot regulacji na poziomie zakładu.
Trzeba pamiętać, że zgodnie z ustawową definicją działalności socjalnej świadczenia finansowane z funduszu świadczeń socjalnych, w tym na cele mieszkaniowe, mają co do zasady charakter pomocy socjalnej.
Celem udzielania pomocy na cele mieszkaniowe nie jest więc pozyskiwanie dodatkowych dochodów dla funduszu, ale uzupełnianie finansowania występujących potrzeb mieszkaniowych pracowników i byłych pracowników – emerytów i rencistów.
Pomoc bezzwrotna lub w formie pożyczki
Pomoc bezzwrotna to rodzaj specjalnej zapomogi, na której udzielanie decydują się pracodawcy zatrudniający pracowników sygnalizujących problemy mieszkaniowe (brak własnego mieszkania, bieżące problemy związane z regulowaniem należności z tytułu utrzymania mieszkania) i których jednocześnie sytuacja dochodowa (utrzymująca się przez dłuższy okres wyjątkowo trudna sytuacja materialna pracownika, niekiedy uwarunkowana bezrobociem współmałżonka, wielodzietnością, niepełnosprawnością lub chorobą członków rodziny i niskimi zarobkami itp.) powoduje, że nie są oni w stanie spłacić pożyczki.
Zapomogi mieszkaniowe mogą być wypłacane z przeznaczeniem na konkretny cel, np. spłatę kredytu mieszkaniowego lub zadłużenia z tytułu niemożności wnoszenia opłat za korzystanie z mieszkania. Biorąc pod uwagę przeznaczenie i wysokość udzielanej pomocy bezzwrotnej (najczęściej wyższa niż zwykła zapomoga) na dany cel mieszkaniowy – jej udzielenie powinna poprzedzać szczegółowa analiza sytuacji faktycznej i udokumentowanie występujących potrzeb mieszkaniowych lub braku możliwości realizacji tych potrzeb. Chodzi tutaj zarówno o potrzebę udokumentowania np. zaistniałego zadłużenia w spółdzielni mieszkaniowej, jak również udokumentowanie sytuacji dochodowej osoby ubiegającej się o pomoc zakładu. Jednak samo oświadczenie pracownika wydaje się niewystarczające.
Natomiast pożyczki z zfśs mogą być przeznaczone m.in. na następujące cele mieszkaniowe:
- budowę lokalu mieszkalnego w domu wielorodzinnnym lub budowę domu jednorodzinnego,
- zakup lokalu mieszkalnego lub domu jednorodzinnego od spółdzielni mieszkaniowej, firmy developerskiej czy od osoby fizycznej,
- modernizację i przebudowę pomieszczeń niemieszkalnych na lokal mieszkalny (adaptacja),
- przystosowanie mieszkania lub domu do potrzeb osób niepełnosprawnych, uzupełnienie wkładu budowlanego w spółdzielniach mieszkaniowych,
- wykup zajmowanych lokali mieszkalnych na własność lub przekształcenie prawa do lokalu,
- remont i modernizację mieszkania lub domu.
Podstawa prawna:
- ustawa z 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (DzU z 1996 r. nr 70, poz. 335 ze zm.).