Odpisy na ZFŚS w 2011 r. – nowe uprawnienie pracodawców

Ustawa o sprawowaniu opieki nad dziećmi w wieku do lat trzech, której przepisy zaczną obowiązywać 4 kwietnia 2011 r., wprowadziła m.in. zmiany dotyczące dokonywania odpisów na zakładowy fundusz świadczeń socjalnych (dalej: ZFŚS). Pracodawcy, którzy utworzą zakładowy żłobek lub klub dziecięcy oraz przeznaczą na ten cel z odpisu podstawowego kwotę odpowiadającą 7,5% odpisu, będą mogli zwiększyć odpis na fundusz na każdą zatrudnioną osobę o 7,5% przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego. Pod warunkiem jednak, że zwiększony odpis zostanie przekazany w całości na prowadzenie żłobka lub klubu dziecięcego.

Pracodawcy, którzy tworzą ZFŚS w swoich zakładach pracy, powinni pamiętać, że do końca maja 2011 r. są zobowiązani przekazać na rachunek funduszu pierwszą część środków stanowiącą 75% całkowitej sumy, która powinna zostać przeznaczona na fundusz w danym roku. Reszta musi trafić na rachunek funduszu do końca września.

Aby prawidłowo obliczyć wysokość poszczególnych kwot przekazywanych na fundusz, trzeba ustalić liczbę pracowników, na których nalicza się odpis, oraz warunki ich zatrudnienia. Wysokość odpisów na poszczególnych pracowników jest uzależniona m.in. od tego, czy pracownik wykonuje pracę w warunkach uciążliwych, czy jest osobą niepełnosprawną, a jeśli tak, to w jakim stopniu.

Odpisy obowiązkowe

Fundusz tworzy się z corocznego odpisu podstawowego naliczanego odpowiednio do przeciętnej planowanej liczby zatrudnionych pracowników, ustalanej na podstawie przepisów rozporządzenia w sprawie sposobu ustalania przeciętnej liczby zatrudnionych w celu naliczania odpisu na zakładowy fundusz świadczeń socjalnych (dalej: ZFŚS).

Wysokość odpisu podstawowego na jednego pracownika ustalana jest procentowo na podstawie przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej w roku poprzednim lub w drugim półroczu roku poprzedniego (w zależności od tego, które było wyższe) i wynosi 37,5%. Odpisów ustalanych w ww. sposób nie liczy się dla pracowników młodocianych i pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów o emeryturach pomostowych (art. 5 ust. 2 i 3 ustawy o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych, dalej: ustawa o ZFŚS).

Dla pracowników młodocianych odpis na ZFŚS wynosi odpowiednio:

• 5% – w pierwszym roku nauki,
• 6% – w drugim roku nauki,
• 7% – w trzecim roku nauki.

Odpis dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wynosi 50% ww. wynagrodzenia.

Odpisy dobrowolne

Wysokość odpisów przypadających na pracowników niepełnosprawnych w stopniu umiarkowanym lub znacznym może (choć nie musi) być zwiększona o 6,25% na każdego takiego pracownika. Oznacza to, że ww. odpis może wynosić maksymalnie 43,75% (37,5% + 6,25%). Pracodawca, który sprawuje opiekę nad emerytami i rencistami, może zwiększyć pulę środków przekazywanych na ZFŚS o taką samą sumę. Taki pracodawca może (choć nie musi) przekazać na fundusz 6,25% przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego na każdego emeryta i rencistę objętego opieką.

Podstawa odpisu

Podstawą ustalenia wysokości odpisu podstawowego na ZFŚS jest przeciętne miesięczne wynagrodzenie w gospodarce narodowej w roku poprzednim lub w drugim półroczu roku poprzedniego. Przy czym jako podstawę przyjmuje się to wynagrodzenie, które było wyższe. Wysokość obu wynagrodzeń ogłasza prezes GUS w Monitorze Polskim nie później niż do 20 lutego każdego roku. W 2010 r. przeciętne miesięczne wynagrodzenie w gospodarce narodowej wyniosło 2822,66 zł, natomiast w drugim półroczu tego roku – 2917,14 zł. A zatem za podstawę ustalenia wysokości poszczególnych odpisów należy przyjąć wynagrodzenie z drugiego półrocza, czyli kwotę 2917,14 zł (obwieszczenie prezesa GUS z 18 lutego 2011 r. w sprawie przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej w 2010 r. i w drugim półroczu 2010 r.).

Świadczenie urlopowe

Wysokość aktualnych odpisów na ZFŚS jest istotna również dla pracodawców wypłacających świadczenie urlopowe. Wysokość tego świadczenia nie może przekroczyć wysokości odpisu podstawowego na fundusz socjalny, z uwzględnieniem rodzaju zatrudnienia danego pracownika (np. praca w warunkach szczególnych) oraz wymiaru jego czasu pracy (wysokość świadczenia oblicza się proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy).

Nowy odpis fakultatywny

Nowości w zakresie odpisów na ZFŚS przyniosła również ustawa z 4 lutego 2011 r. o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3 (dalej: ustawa „żłobkowa”). Ustawa ta określa m.in. formy opieki nad dziećmi w wieku do lat 3, która jest organizowana w formie żłobka lub klubu dziecięcego i może być sprawowana przez dziennego opiekuna lub nianię. Opieka ta będzie sprawowana do zakończenia roku szkolnego, w którym dziecko ukończy 3. rok życia lub gdy objęcie dziecka wychowaniem przedszkolnym do 4. roku życia jest niemożliwe lub utrudnione. W przypadku gdy z takiej opieki korzystają starsze dzieci, rodzice są zobowiązani złożyć podmiotowi prowadzącemu taką opiekę oświadczenie o przeszkodach w objęciu dziecka wychowaniem przedszkolnym (art. 2 ustawy „żłobkowej”).

Ustawa oprócz tego, że określa zasady organizacji poszczególnych form opieki nad dziećmi, rozszerza i precyzuje dotychczasowe zapisy ustawy o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych. Ściślej mówiąc, dostosowuje jej zapisy do nowej regulacji, ponieważ dotychczasowe przepisy ustawy o ZFŚS nie przewidywały możliwości tworzenia i dofinansowywania klubów dziecięcych.

Ustawa wprowadziła również zmiany w zakresie przekazywania środków na ZFŚS. Uprawnia ona pracodawców do zwiększenia odpisów na fundusz na każdą zatrudnioną osobę o 7,5% przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego, jeżeli:

• utworzyli zakładowy żłobek lub klub dziecięcy oraz
• zamierzają przeznaczyć na ww. cel z odpisu podstawowego kwotę odpowiadającą 7,5 punktu procentowego tego odpisu.

Takie nieobligatoryjne zwiększenie odpisu na fundusz jest dopuszczalne pod warunkiem przeznaczenia kwoty tego zwiększenia w całości na prowadzenie żłobka lub klubu dziecięcego (art. 67 pkt 3 ustawy „żłobkowej”). Przepisy te wchodzą w życie z upływem miesiąca od dnia ogłoszenia, czyli 4 kwietnia 2011 r.

Tabela. Wysokość odpisów na ZFŚS w 2011 r.

* Zwiększenia nieobligatoryjne.

Podstawa prawna

• Art. 5 ust. 2 i 3 ustawy z 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych – t.j. Dz.U. z 1996 r. nr 70, poz. 335; ost. zm.: Dz.U. z 2011 r. nr 45, poz. 235.
• Art. 2 i 67 pkt 3 ustawy z 4 lutego 2011 r. o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3 – Dz.U. nr 45, poz. 235.
• Rozporządzenie ministra pracy i polityki społecznej z 9 marca 2009 r. w sprawie sposobu ustalania przeciętnej liczby zatrudnionych w celu naliczania odpisu na zakładowy fundusz świadczeń socjalnych – Dz.U. nr 43, poz. 349.