Jak ustalić podstawę wymiaru zasiłku chorobowego, jeżeli składniki wynagrodzenia są wypłacane w różnych terminach

Wynagrodzenie z tytułu pełnionego dyżuru należy uwzględnić w podstawie wymiaru świadczeń chorobowych. W Państwa przypadku wynagrodzenie za czas dyżuru jest wypłacane wraz z wynagrodzeniem za ostatni miesiąc 3-miesięcznego okresu rozliczeniowego. W kontekście ustalania podstawy wymiaru zasiłku należy zatem traktować je jako składnik przysługujący za okres dłuższy niż miesiąc, tj. za okres 3-miesięczny. W efekcie ustalając podstawę wymiaru wynagrodzenia chorobowego przysługującego pracownikowi w listopadzie, do przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia wypłaconego mu za okres od listopada poprzedniego roku do października br. powinni Państwo doliczyć 1/12 kwot wynagrodzenia za pełnione dyżury wypłaconego za okres czterech 3-miesięcznych okresów rozliczeniowych poprzedzających miesiąc wystąpienia niezdolności do pracy. Zasada uwzględnienia wypłaconych kwot w 1/12 ma zastosowanie także wówczas, gdy za niektóre z okresów rozliczeniowych pracownik nie otrzymał wynagrodzenia za dyżur. Szczegóły – w uzasadnieniu.

Podstawę wymiaru przysługującego pracownikowi zasiłku chorobowego i innych świadczeń chorobowych stanowi, co do zasady, przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone mu za okres 12 miesięcy poprzedzających miesiąc powstania niezdolności do pracy, a w przypadku kiedy niezdolność do pracy powstanie przed upływem wskazanych 12 miesięcy – przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone za pełne miesiące kalendarzowe ubezpieczenia chorobowego (art. 36 ust. 1 i 2 ustawy zasiłkowej). Wynagrodzenie, o którym mowa, to przychód pracownika stanowiący podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe, po odliczeniu potrąconych przez pracodawcę składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe oraz ubezpieczenie chorobowe finansowanych ze środków pracownika.

Do składników wynagrodzenia uwzględnianych w podstawie wymiaru zasiłku należą m.in. składniki przysługujące za czas przepracowany, np. wynagrodzenie za pełnienie dyżuru. W odniesieniu do tych składników należy kierować się zasadą stanowiącą, że jeżeli składniki wynagrodzenia nie przysługują pracownikowi za wszystkie dni w miesiącu albo przysługują za pracę poza obowiązującym czasem pracy, składniki te uwzględnia się w podstawie wymiaru zasiłku w faktycznej wysokości, bez uzupełniania. Zatem wynagrodzenie za dyżur, jako że nie przysługuje za wszystkie dni miesiąca, podlega uwzględnieniu w podstawie wymiaru zasiłku w kwocie faktycznie wypłaconej, bez uzupełniania.

W sytuacji gdy pracodawca wypłaca wynagrodzenie za czas dyżuru wraz z wynagrodzeniem za dany miesiąc, w którym dyżur miał miejsce, to składnik ten należy traktować jak składnik miesięczny. W związku z tym należy uwzględniać go w podstawie wymiaru zasiłku w kwocie wypłaconej pracownikowi za miesiące kalendarzowe, z których wynagrodzenie przyjmuje się do ustalenia podstawy wymiaru zasiłku.

Jeżeli natomiast – tak jak w przedstawionym przez Państwa przypadku – pracodawca wypłaca wynagrodzenie za czas pełnionego dyżuru w poszczególnych miesiącach dopiero z wynagrodzeniem za ostatni miesiąc okresu rozliczeniowego (w przypadku pracowników objętych okresem rozliczeniowym dłuższym niż 1-miesięczny), wynagrodzenie to należy traktować jak składnik wynagrodzenia przysługujący za cały okres rozliczeniowy. Oznacza to, że w odniesieniu do tak wypłacanego wynagrodzenia za czas dyżuru zastosowanie znajdzie art. 42 ust. 2–4 ustawy zasiłkowej. W praktyce, jeżeli wynagrodzenie za dyżur wypłacane jest po upływie 3-miesięcznego okresu rozliczeniowego, to powinni je Państwo traktować jak składnik 3-miesięczny (jeśli okresy rozliczeniowe pokrywają się z kwartałami – jak składnik za okresy kwartalne) i uwzględniać w podstawie wymiaru zasiłku chorobowego w proporcji 1/12 kwot wypłaconych za cztery 3-miesięczne okresy rozliczeniowe poprzedzające miesiąc wystąpienia niezdolności do pracy.

Zakładamy, że pracownik, o którym mowa w pytaniu, w okresie 12 miesięcy poprzedzających zachorowanie otrzymał następujące wynagrodzenie:

* W październiku 2011 r. nie wystąpił dyżur.

Aby w analizowanej sytuacji obliczyć kwotę wynagrodzenia chorobowego, do którego pracownik nabył prawo w listopadzie, należy zastosować przepisy ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, postępując w następujący sposób:

Krok 1.

Należy ustalić przeciętne miesięczne wynagrodzenie pracownika uzyskane za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc nabycia prawa do wynagrodzenia chorobowego (od listopada 2011 r. do października 2012 r.) bez uwzględniania wynagrodzenia za czas pełnionego dyżuru, pomniejszając je o łączną stopę procentową składek finansowanych ze środków pracownika (na ubezpieczenia: emerytalne, rentowe oraz chorobowe, tj. o 13,71%, z założeniem, że w żadnym miesiącu nie doszło do przekroczenia rocznej podstawy wymiaru składek):

• [(3200 – 13,71% = 2761,28) x 3 miesiące = 8283,84 zł] + [(3300 zł – 13,71% = 2847,57 zł) x 9 miesięcy = 25 628,13] = 33 911,97 zł
• 33 911,97 zł : 12 = 2826 zł (przeciętne miesięczne wynagrodzenie).

Krok 2.

Należy ustalić 1/12 kwot wypłaconych tytułem wynagrodzenia za czas dyżuru (po pomniejszeniu o 13,71%) za cztery 3-miesięczne okresy rozliczeniowe, poprzedzające miesiąc wystąpienia niezdolności do pracy, tj. za okresy rozliczeniowe: październik – grudzień 2011 r., styczeń – marzec 2012 r., kwiecień – czerwiec 2012 r., lipiec – wrzesień 2012 r.:

• [(838,20 zł – 13,71% = 723,28 zł) + (1526,62 zł – 13,71% = 1317,32 zł) + ( 247,56 zł – 13,71% = 213,62 zł)] = 2254,22 zł
•  2254,22 zł : 12 = 187,85 zł (1/12 kwot wypłaconych za cztery 3-miesięczne okresy rozliczeniowe, poprzedzające miesiąc zachorowania).

Krok 3.

Do przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia dodajemy 1/12 kwot wypłaconych z tytułu wynagrodzenia za dyżury: 2826 zł + 187,85 zł = 3013,85 zł (kwota stanowiąca podstawę wymiaru świadczenia chorobowego).

Krok 4.

Podstawę wymiaru (sumę przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia i 1/12 kwoty wynagrodzenia za dyżury) mnożymy przez 80% (zakładając, że pracownik ma prawo do 80% wynagrodzenia chorobowego), a uzyskany wynik dzielimy przez 30, aby uzyskać kwotę świadczenia chorobowego za jeden dzień niezdolności do pracy; 3013,85 zł x 80% = 2411,08 zł; 2411,08 zł : 30 = 80,37 zł.

Krok 5.

Otrzymaną stawkę świadczenia za jeden dzień mnożymy przez liczbę kalendarzowych dni niezdolności do pracy, tj. w analizowanej sytuacji przez 12; 80,37 zł x 12 = 964,44 zł.

W odniesieniu do sytuacji opisanej w pytaniu pojawia się jednak wątpliwość, czy mają Państwo prawo wypłacać wynagrodzenie za czas pełnionego dyżuru zbiorczo za cały okres rozliczeniowy, na zakończenie tego okresu, w odniesieniu do pracowników objętych okresem rozliczeniowym dłuższym niż miesięczny. Za czas dyżuru, z wyjątkiem dyżuru pełnionego w domu, pracownikowi przysługuje czas wolny od pracy w wymiarze odpowiadającym długości dyżuru, a w razie braku możliwości udzielenia czasu wolnego – wynagrodzenie wynikające z jego osobistego zaszeregowania, określonego stawką godzinową lub miesięczną, a jeżeli taki składnik wynagrodzenia nie został wyodrębniony przy określaniu warunków wynagradzania – 60% wynagrodzenia (art. 151⁵ § 3 k.p.).

W przywołanej regulacji ustawodawca nie określił terminu, w jakim pracodawca powinien udzielić czasu wolnego w zamian za pełniony dyżur, ani w jakim czasie powinien wypłacić wynagrodzenie. Zdania ekspertów w przedmiotowej kwestii są podzielone. Część z nich uznaje, że istnieje konieczność rozliczenia dyżuru w ramach jednego miesiąca. Z przepisów prawa pracy nie wynika bowiem, że pracodawca może rozliczyć pełniony przez pracownika dyżur do końca okresu rozliczeniowego. Część z nich dopuszcza możliwość wypłaty wynagrodzenia za dyżur w ramach okresu rozliczeniowego, ponieważ czas pracy jest bilansowany w ramach okresu rozliczeniowego. Ze względu na brak jednoznacznych regulacji w tym zakresie rekomendowanym, bardziej bezpiecznym rozwiązaniem (w przypadku ustalenia, że pracownikowi nie zostanie udzielony czas wolny w zamian za czas pełnionego dyżuru) jest wypłacenie wynagrodzenia w ramach danego miesiąca, tj. wraz z wynagrodzeniem za miesiąc, w którym dyżur miał miejsce.

Podstawa prawna:

• art. 36 ust. 1 i 2, art. 42 ust. 2–4 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa – j.t. Dz.U. z 2010 r. Nr 77, poz. 512; ost.zm. Dz.U. z 2011 r. Nr 149, poz. 887
• art. 92 § 1 i 2, art. 151⁵ § 3 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy – j.t. Dz.U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94; ost.zm. Dz.U. z 2012 r., poz. 908