Jak ustalać prawo do zasiłku po ustaniu tytułu do ubezpieczenia chorobowego

Zasiłek chorobowy po ustaniu ubezpieczenia chorobowego przysługuje:

• pracownikowi, którego ubezpieczenie chorobowe ustało w związku z rozwiązaniem umowy o pracę,
• innym ubezpieczonym, których tytuł ubezpieczenia chorobowego ustał np. w związku z zakończeniem wykonywania umowy zlecenia czy prowadzenia działalności gospodarczej.

Kiedy przysługuje zasiłek chorobowy po ustaniu tytułu do ubezpieczenia chorobowego

PRZYKŁAD

Z pracownikiem w wieku 25 lat rozwiązano umowę o pracę z dniem 10 marca 2012 r. W trakcie zatrudnienia pracownik zachorował i otrzymał zwolnienie lekarskie od 22 lutego do 16 marca 2012 r. Za okres od 11 do 16 marca 2012 r. wypłaty zasiłku chorobowego dokona oddział ZUS właściwy ze względu na miejsce zamieszkania byłego pracownika.

PRZYKŁAD

Zleceniobiorca wykonywał pracę na podstawie umowy zlecenia od 1 października 2011 r. do 31 stycznia 2012 r. W okresie od 12 lutego do 15 marca 2012 r. był niezdolny do pracy z powodu choroby. Ponieważ niezdolność ta powstała w ciągu 14 dni od ustania tytułu ubezpieczenia chorobowego i trwała nieprzerwanie ponad 30 dni, za cały ten okres zasiłek chorobowy wypłaci ZUS.

Prawa do zasiłku po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego z tytułu niezdolności do pracy powstałej w czasie trwania ubezpieczenia chorobowego oraz powstałej po jego ustaniu nie ma osoba niezdolna do pracy, która:

• ma ustalone prawo do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy,
• nie nabyła prawa do zasiłku w czasie trwania ubezpieczenia, w przypadkach: po upływie 30 dni nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego dla podlegających ubezpieczeniu chorobowemu obowiązkowo i po upływie 90 dni nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego dla ubezpieczonego dobrowolnie,
• jest uprawniona do zasiłku dla bezrobotnych, zasiłku przedemerytalnego, świadczenia przedemerytalnego lub nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego,
• podlega obowiązkowo ubezpieczeniu społecznemu rolników (KRUS),
• po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego kontynuuje lub podjęła działalność zarobkową, która stanowi tytuł do objęcia ubezpieczeniem chorobowym (obowiązkowo lub dobrowolnie) albo zapewnia prawo do świadczeń za okres choroby.

PRZYKŁAD

Z Janem K. rozwiązano umowę o pracę z dniem 31 stycznia 2012 r. Osoba ta od 1 września 2011 r. prowadzi jednocześnie działalność gospodarczą, z tytułu której nie podlegała ubezpieczeniu chorobowemu. Do tego ubezpieczenia Jan K. przystąpił od 1 lutego 2012 r., po rozwiązaniu umowy o pracę. W okresie od 5 lutego do 15 marca 2012 r. osoba ta była niezdolna do pracy z powodu choroby. Ma ona prawo do zasiłku chorobowego z tytułu podlegania dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność. Nie ma natomiast prawa do zasiłku chorobowego po ustaniu zatrudnienia jako pracownik. Jeżeli w analogicznej sytuacji z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej osoba nie przystąpiłaby do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego, wówczas również nie nabyłaby prawa do zasiłku chorobowego po ustaniu zatrudnienia jako pracownik.

Zasiłku chorobowego po ustaniu ubezpieczenia chorobowego nie otrzyma osoba, która kontynuuje lub podjęła działalność zarobkową (np. na umowę zlecenia czy prowadząca działalność gospodarczą), nawet gdy z tytułu tej działalności nie przystąpi do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego.

PRZYKŁAD

Pracownik był zatrudniony od 1 stycznia 2009 r. do 29 lutego 2012 r. Jednocześnie od 1 października 2011 r. do 31 marca 2012 r. wykonywał pracę dla innej firmy na podstawie umowy zlecenia. Od 10 marca 2012 r. przystąpił do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego z tytułu umowy zlecenia. Pracownik dostarczył zwolnienie lekarskie na okres od 20 lutego do 5 marca 2012 r. Za okres zwolnienia po ustaniu zatrudnienia, tj. od 1 do 5 marca 2012 r. pracownik nie ma prawa do zasiłku chorobowego ani z umowy o pracę, ani z umowy zlecenia. Jeżeli nadal będzie niezdolny do pracy, od 10 marca 2012 r. będzie mu przysługiwał zasiłek chorobowy z tytułu umowy zlecenia.

PRZYKŁAD

Zleceniobiorca wykonywał umowę zlecenia od 10 stycznia do 15 marca 2012 r., tj. przez 66 dni, i chorował od 5 do 25 marca 2012 r. W takim przypadku nie będzie miał prawa do zasiłku chorobowego ani za okres choroby przypadającej na czas trwania umowy, ani za okres po jej zakończeniu, gdyż nie miał wymaganego okresu 90 dni ubezpieczenia chorobowego, który jest warunkiem nabycia prawa do zasiłku.

Rezygnacja z dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego a zasiłek po ustaniu ubezpieczenia chorobowego

Osoby podlegające dobrowolnie ubezpieczeniu chorobowemu mają prawo do zasiłku chorobowego za okres po ustaniu ubezpieczenia chorobowego tylko wówczas, gdy ustanie tego ubezpieczenia nastąpiło wskutek ustania tytułu do ubezpieczeń, np. w związku z zaprzestaniem prowadzenia działalności gospodarczej lub zakończeniem umowy zlecenia.

Nie zachowa prawa do zasiłku chorobowego po ustaniu ubezpieczenia chorobowego także osoba, która zrezygnowała z dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego, jeżeli tytuł do tego ubezpieczenia nadal istnieje. Jeżeli tytuł ubezpieczenia trwa, a jedynie ustało ubezpieczenie chorobowe (np. z powodu nieopłacenia w terminie składki na to ubezpieczenie przez osobę opłacającą składki wyłącznie za siebie), zasiłek chorobowy po ustaniu tytułu ubezpieczenia nie przysługuje.

PRZYKŁAD

Osoba zatrudniona od 1 listopada 2011 r. na podstawie umowy zlecenia przystąpiła z tym dniem do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego. 1 lutego 2012 r. złożyła wniosek o wyłączenie jej z ubezpieczenia chorobowego, mimo że umowa zlecenia trwa nadal. W okresie od 6 lutego 2012 r. do 14 marca 2012 r. osoba ta była niezdolna do pracy z powodu choroby. Mimo że niezdolność do pracy powstała nie później niż w ciągu 14 dni od ustania ubezpieczenia chorobowego i trwa bez przerwy dłużej niż 30 dni, osoba ta nie ma prawa do zasiłku chorobowego, gdyż nie ustał tytuł do ubezpieczenia chorobowego, a jedynie, na wniosek tej osoby, ustało ubezpieczenie chorobowe.

Zatrudnienie u kilku pracodawców

W przypadku równoległego zatrudnienia u więcej niż jednego pracodawcy, prawo do świadczenia chorobowego za okres po ustaniu zatrudnienia przysługuje z każdego tytułu.

PRZYKŁAD

Pracownik jest zatrudniony jednocześnie w dwóch zakładach pracy – u pierwszego od 1 kwietnia 2003 r., u drugiego od 1 stycznia 2008 r. 29 lutego 2012 r. pierwszy pracodawca rozwiązał umowę o pracę. Przed rozwiązaniem umowy pracownik otrzymał zwolnienie lekarskie od 15 lutego do 9 marca 2012 r., które przedłożył u obydwu pracodawców. Pracodawca, który nadal zatrudnia pracownika, wypłaci mu wynagrodzenie za czas choroby za cały okres zwolnienia, a pracodawca, z którym osoba ta rozwiązała umowę o pracę, wypłaci wynagrodzenie za okres od 15 do 29 lutego 2012 r., natomiast za pozostałą część zwolnienia zasiłek chorobowy wypłaci ZUS właściwy ze względu na miejsce zamieszkania pracownika (zob. postanowienie SN z 7 maja 2003 r., sygn. akt III UZP 3/03). Dotyczy to zarówno przypadków, gdy niezdolność do pracy z powodu choroby powstała w czasie trwania zatrudnienia i trwa nadal po jego ustaniu, jak i wówczas, gdy niezdolność taka powstała po ustaniu ubezpieczenia (w drugim przypadku po spełnieniu warunków, o których mowa w art. 7 ustawy zasiłkowej).

Zatrudnienie i jednoczesne posiadanie gospodarstwa rolnego

Zasiłek chorobowy po ustaniu ubezpieczenia chorobowego nie przysługuje osobie, która podlega obowiązkowo ubezpieczeniu społecznemu rolników.

Zatem zasiłek chorobowy nie przysługuje także w przypadku niezdolności do pracy powstałej po co najmniej jednodniowej przerwie po ustaniu zatrudnienia i powierzchnia gospodarstwa rolnego przekracza 1 ha przeliczeniowy. Wówczas istnieje obowiązek ubezpieczenia społecznego z tytułu posiadania statusu rolnika i o ewentualne świadczenia z tytułu choroby osoba ta powinna wystąpić do KRUS.

Inaczej wygląda sytuacja, gdy niezdolność do pracy powstała w czasie trwania zatrudnienia lub następnego dnia po ustaniu zatrudnienia. Wówczas prawo do zasiłku chorobowego przysługuje po ustaniu zatrudnienia i mimo posiadania gospodarstwa rolnego objęcie ubezpieczeniem społecznym z tytułu posiadania statusu rolnika jest możliwe dopiero po okresie pobierania zasiłku chorobowego (ewentualnie także świadczenia rehabilitacyjnego) po ustaniu zatrudnienia.

PRZYKŁAD

Pracownik był zatrudniony do 24 lutego 2012 r. Posiada on również gospodarstwo rolne o powierzchni 2,5 ha przeliczeniowego. Od 20 lutego do 9 marca 2012 r. przebywał na zwolnieniu lekarskim. Ma on prawo do świadczeń z tytułu choroby (wynagrodzenia i/lub zasiłku chorobowego) za okres trwania umowy o pracę, tj. od 20 do 24 lutego 2012 r., oraz do zasiłku chorobowego za okres po ustaniu zatrudnienia, tj. od 25 lutego do 9 marca 2012 r. W okresie pobierania zasiłku chorobowego osoba ta nie podlega ubezpieczeniu społecznemu rolników.

Świadczenie rehabilitacyjne po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego

Świadczenie rehabilitacyjne przysługuje ubezpieczonemu również sytuacji, gdy wyczerpanie okresu zasiłkowego przypada na okres po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego.

PRZYKŁAD

Z pracownikiem rozwiązano umowę o pracę z dniem 31 marca 2011 r. W czasie trwania zatrudnienia osoba ta przebywała na zwolnieniu lekarskim od 1 marca 2011 r., przez pełny okres zasiłkowy, do 29 sierpnia 2011 r. (182 dni). Po wykorzystaniu okresu zasiłkowego osobie tej przyznano świadczenie rehabilitacyjne na okres 6 miesięcy (180 dni), tj. od 30 sierpnia 2011 r. do 25 lutego 2012 r.

Podstawa wymiaru zasiłku po ustaniu zatrudnienia

Podstawa wymiaru zasiłku chorobowego za okres po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego nie może być wyższa niż 100% przeciętnego wynagrodzenia w poprzednim kwartale ogłaszanego do celów emerytalnych. Kwota ograniczenia ulega zmianie co 3 miesiące, a nowa podstawa obowiązuje począwszy od 3. miesiąca kwartału (art. 48 ust. 2 w zw. z art. 46 ustawy zasiłkowej).

Ograniczenie podstawy wymiaru zasiłku dotyczy przypadków, gdy niezdolność do pracy powstała w czasie trwania ubezpieczenia i trwa po jego ustaniu, a także przypadków, w których niezdolność powstała po ustaniu ubezpieczenia chorobowego.

Ograniczenie podstawy wymiaru zasiłku po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego dotyczy również świadczenia rehabilitacyjnego, lecz nie ma zastosowania do zasiłku macierzyńskiego, który po ustaniu tytułu ubezpieczenia przysługuje w wysokości obliczanej od faktycznej podstawy wymiaru.

Dokumenty stanowiące podstawę wypłaty zasiłku po ustaniu zatrudnienia

Po ustaniu tytułu do ubezpieczeń płatnik powinien sporządzić i przesłać do ZUS (oprócz oryginału zaświadczenia lekarskiego, jeśli jego okres przypada po ustaniu tytułu ubezpieczenia) zaświadczenie płatnika składek do ustalenia prawa i wypłaty świadczeń chorobowych.

PRZYKŁAD

Pracownik zatrudniony od 1 stycznia 2005 r. do 15 marca 2012 r. przedstawił zwolnienie lekarskie na okres od 10 do 29 marca 2012 r. Pracodawca wypłacił mu należne świadczenia z tytułu choroby za okres przypadający na okres zatrudnienia, tj. od 10 do 15 marca 2012 r., a następnie sporządził kserokopię zwolnienia lekarskiego, którą po potwierdzeniu za zgodność z oryginałem pozostawił w swojej dokumentacji zasiłkowej, natomiast oryginał zwolnienia lekarskiego wraz z wypełnionym drukiem ZUS Z-3 przesłał do oddziału ZUS właściwego według miejsca zamieszkania byłego pracownika. Dodatkowo ZUS poprosił byłego pracownika o wypełnienie druku ZUS Z-10 w celu ustalenia, czy zachodzą okoliczności wyłączające prawo do zasiłku po ustaniu zatrudnienia.

Podstawa prawna:

• art. 4, art. 7, art. 13 ust. 1, art. 61 ust. 3 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz.U. z 2010 r. Nr 77, poz. 512 ze zm.)
• § 1 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 27 lipca 1999 r. w sprawie określenia dowodów stanowiących podstawę przyznania i wypłaty zasiłków z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz.U. Nr 65, poz. 742 ze zm.) n