Wynagrodzenie za czas choroby może być potrącane tylko w przypadkach określonych w Kodeksie pracy. Zasiłki chorobowe podlegają natomiast potrąceniom i egzekucji na zasadach określonych w przepisach ustawy emerytalnej. Na takich samych zasadach jak zasiłki chorobowe potrącane są również zasiłki przysługujące z ubezpieczenia wypadkowego.
Potrącenia z wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy
Wynagrodzenie chorobowe podlega potrąceniom na takich samych zasadach jak normalne wynagrodzenie za pracę. Zatem dokonując potrącenia z wynagrodzenia chorobowego należy pamiętać, że mają do niego zastosowanie maksymalne granice potrąceń, a także kwoty wolne od potrąceń. Z wynagrodzenia za czas choroby można potrącić tylko następujące należności:
1) sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na zaspokojenie świadczeń alimentacyjnych,
2) sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne,
3) zaliczki pieniężne udzielone pracownikowi,
4) kary pieniężne przewidziane w art. 108 Kodeksu pracy.
Istotne jest, aby potrąceń dokonywać w powyższej kolejności.
Kodeks pracy określa, w jakich granicach można dokonywać potrąceń z wynagrodzenia, a zatem w razie egzekucji:
- świadczeń alimentacyjnych – do wysokości 3/5 wynagrodzenia,
- innych należności lub potrącania zaliczek pieniężnych – do wysokości 1/2 wynagrodzenia.
Jeżeli pracownikowi mają zostać łącznie potrącane sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne, zaliczki pieniężne oraz sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na zaspokojenie świadczeń alimentacyjnych, to można ich dokonywać do wysokości 3/5 wynagrodzenia.
Kary pieniężne potrąca się zawsze w następujących granicach: kara pieniężna za jedno przekroczenie, jak i za każdy dzień nieusprawiedliwionej nieobecności, nie może być wyższa od jednodniowego wynagrodzenia pracownika, a łącznie kary pieniężne nie mogą przewyższać 1/10 wynagrodzenia przypadającego pracownikowi do wypłaty, po dokonaniu potrąceń, o których mowa w ww. pkt 1–3.
Potrącenia z wynagrodzenia chorobowego powinny być dokonywane dopiero po odliczeniu składki na ubezpieczenie zdrowotne oraz zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych.
WAŻNE!
Z wynagrodzenia chorobowego w pierwszej kolejności należy odliczyć składkę zdrowotną oraz zaliczkę na podatek dochodowy, a następnie można dokonywać potrąceń.
Kodeks pracy przewiduje również kwotę wynagrodzenia wolną od potrąceń. Jest to kwota:
- minimalnego wynagrodzenia za pracę, ustalonego na podstawie odrębnych przepisów, przysługującego pracownikom zatrudnionym w pełnym wymiarze czasu pracy, po odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne oraz zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych – przy potrącaniu sum egzekwowanych na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne,
- 75% minimalnego wynagrodzenia za pracę – przy potrącaniu udzielonych pracownikowi zaliczek pieniężnych,
- 90% minimalnego wynagrodzenia za pracę – przy potrącaniu kar pieniężnych przewidzianych w art. 108 k.p.
Jeżeli pracownik jest zatrudniony w niepełnym wymiarze czasu pracy, kwoty wolne od potrąceń ulegają zmniejszeniu proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy.
WAŻNE!
Kwoty wolne od potrąceń są zmniejszane proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy, w którym pracownik jest zatrudniony.
Potrąceń na zaspokojenie świadczeń alimentacyjnych pracodawca może dokonywać również bez postępowania egzekucyjnego, z wyjątkiem przypadków, gdy:
- świadczenia alimentacyjne mają być potrącane na rzecz kilku wierzycieli, a łączna suma, która może być potrącona, nie wystarcza na pełne pokrycie wszystkich należności alimentacyjnych,
- wynagrodzenie za pracę zostało zajęte w trybie egzekucji sądowej lub administracyjnej.
Wówczas pracodawca dokonuje potrąceń na wniosek wierzyciela na podstawie przedłożonego przez niego tytułu wykonawczego.
PRZYKŁAD
AGIP sp. z o.o. otrzymała tytuł wykonawczy na dokonanie potrącenia z wynagrodzenia pracownika (tj. z wynagrodzenia zasadniczego, chorobowego i z zasiłków) należności alimentacyjnych w kwocie 750 zł. Pracownik ten uzyskał na okres od 17 do 30 września br. zwolnienie lekarskie, z tytułu którego ma prawo do wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy w kwocie 2166,71 zł. Za przepracowaną część miesiąca pracownikowi przysługuje kwota wynagrodzenia wynosząca 2833,29 zł. Wobec pracownika prowadzona jest również egzekucja z tytułu należności względem banku w kwocie 450 zł. Pracownik ma prawo do podstawowych kosztów uzyskania przychodów; nie złożył PIT-2. Aby prawidłowo dokonać potrąceń z wynagrodzenia, należy:
- rozliczyć składki:
– na ubezpieczenia społeczne w części finansowanej przez pracownika – należy naliczyć od wynagrodzenia należnego za przepracowaną część miesiąca:
2833,29 zł x 9,76% = 276,53 zł (ubezpieczenie emerytalne),
2833,29 zł x 1,5% = 42,50 zł (ubezpieczenia rentowe),
2833,29 zł x 2,45% = 69,42 zł (ubezpieczenie chorobowe),
razem: 388,45 zł;
– na ubezpieczenie zdrowotne – należy naliczyć od wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy i wynagrodzenia za przepracowaną część miesiąca:
(2833,29 zł + 2166,71 zł) – 388,45 zł = 4611,55 zł,
4611,55 zł x 9% (składka do przekazania do ZUS) = 415,04 zł,
4611,55 zł x 7,75% (składka do odliczenia od podatku) = 357,40 zł;
- rozliczyć podatek:
(2833,29 zł + 2166,71 zł) – 388,45 zł (suma składek ZUS finansowanych ze środków pracownika) – 111,25 zł (koszty uzyskania przychodów) = 4500,30 zł; 4500 zł (po zaokrągleniu do pełnych złotych),
4500 zł x 18% = 810 zł (podatek),
zaliczka na podatek dochodowy: 810 zł – 357,40 zł = 452,60 zł; 453 zł (po zaokrągleniu do pełnych złotych).
Kwota do wypłaty: (2833,29 zł + 2166,71 zł) – (388,45 zł + 415,04 zł + 453 zł) = 3743,51 zł.
Potrącenia:
- należności alimentacyjne: 750 zł,
- należności względem banku: 450 zł,
- łącznie: 1200 zł.
Potrącenia można dokonać do wysokości 3/5 wynagrodzenia:
3743,51 zł x 3/5 = 2246,11 zł.
Z wynagrodzenia za wrzesień br. można dokonać potrącenia w pełnej wysokości, tj. 1200 zł.
Potrącenia z zasiłku chorobowego
Potrącenia z zasiłku chorobowego dokonuje pracodawca, który jest płatnikiem zasiłku, po odliczeniu od kwoty zasiłku zaliczki na podatek dochodowy. Jednak kwota, którą należy potrącić, powinna być ustalona procentowo od kwoty zasiłku przed potrąceniem zaliczki na podatek dochodowy. Wysokość świadczenia, z którego mają być dokonywane potrącenia lub egzekucja, ustala się od kwoty świadczenia przed odliczeniem zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych.
Z zasiłku chorobowego można dokonywać potrąceń bezegzekucyjnych (czyli bez tytułu wykonawczego) i egzekucji (na podstawie tytułu wykonawczego). Egzekucji z zasiłku chorobowego należy dokonywać w określonych granicach:
- do wysokości 60% kwoty zasiłku – w przypadku świadczeń alimentacyjnych egzekwowanych na mocy tytułów wykonawczych,
- do wysokości 50% kwoty zasiłku – na zaspokojenie należności związanych z pobytem w domach opieki społecznej, zakładach opiekuńczo-leczniczych czy pielęgnacyjno-opiekuńczych,
- do wysokości 25% kwoty zasiłku – na zaspokojenie innych należności (art. 140 ust. 1 ustawy emerytalnej).
W przypadku zbiegu egzekucji należności alimentacyjnych z egzekucją innych należności egzekucja z zasiłku chorobowego nie może łącznie przekroczyć 60% kwoty zasiłku.
Z zasiłku chorobowego jest również możliwe bezegzekucyjne potrącenie niektórych należności. Takie potrącenia nie mogą przekroczyć:
- 50% kwoty zasiłku – w przypadku potrąceń kwot nienależnie pobranych zasiłków rodzinnych lub pielęgnacyjnych oraz świadczeń rodzinnych, zasiłków oraz świadczeń wypłacanych na podstawie przepisów o zatrudnianiu i przeciwdziałaniu bezrobociu, wypłaconych za okres, za który został pobrany zasiłek chorobowy, świadczenie rehabilitacyjne,
- 60% kwoty zasiłku – jeżeli potrąceniu podlegają należności alimentacyjne potrącane na wniosek wierzyciela na podstawie przedłożonego przez niego tytułu wykonawczego. Jeżeli należności te mają być potrącane na rzecz kilku wierzycieli, a łączna suma, która może być potrącona, nie wystarcza na pełne pokrycie tych należności, potrącenia ustala się proporcjonalnie do wysokości udziału każdej z tych należności w łącznej sumie należności określonych w tytułach wykonawczych.
Potrącenia bezegzekucyjne i egzekucja nie mogą łącznie przekroczyć 60% kwoty zasiłku, jeżeli wśród należności występują należności alimentacyjne albo 50% kwoty zasiłku – w pozostałych sytuacjach (art. 140 ustawy emerytalnej).
Wolna od potrąceń i egzekucji powinna być kwota zasiłku w części odpowiadającej:
- 50% kwoty najniższej emerytury (od 1 marca 2012 r. – 399,59 zł) – która jako kwota wolna od potrąceń obowiązuje wówczas, gdy podstawą egzekucji jest tytuł wykonawczy – przy potrącaniu:
- sum egzekwowanych na mocy tytułów wykonawczych na zaspokojenie należności alimentacyjnych wraz z kosztami i opłatami egzekucyjnymi,
- należności alimentacyjnych na wniosek wierzyciela na podstawie przedłożonego przez niego tytułu wykonawczego,
- sum egzekwowanych na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne wraz z kosztami i opłatami egzekucyjnymi,
- 20% kwoty najniższej emerytury (od 1 marca 2012 r. – 159,82 zł) przy potrącaniu należności z tytułu pobytu w domach opieki społecznej, zakładach opiekuńczo-leczniczych lub pielęgnacyjno-opiekuńczych,
- 60% kwoty najniższej emerytury (od 1 marca 2012 r. – 479,51 zł) przy potrącaniu innych należności.
PRZYKŁAD
Pracownik przebywał przez cały wrzesień br. na zasiłku chorobowym. Podstawa wymiaru została ustalona z 12 miesięcy poprzedzających miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy, tj. od września 2011 r. do sierpnia 2012 r. Wynagrodzenie otrzymane przez pracownika w okresie od września do grudnia 2011 r. wyniosło 2200 zł, natomiast od stycznia do sierpnia 2012 r. – 2500 zł. Z kwoty zasiłku chorobowego należy potrącić alimenty w wysokości 500 zł. Pracownik ma prawo do podstawowych kosztów uzyskania przychodów i nie złożył PIT-2.
- Podstawa wymiaru zasiłku chorobowego:
2200 zł x 4 miesięcy = 8800 zł,
2500 zł x 8 miesięcy = 20 000 zł,
8800 zł + 20 000 zł = 28 800 zł – (28 800 zł x 13,71%) = 24 851,52 zł,
24 851,52 zł : 12 miesięcy = 2070,96 zł – miesięczna podstawa wymiaru zasiłku,
2070,96 zł : 30 dni = 69,03 zł – stawka dzienna 100%,
69,03 zł x 80% = 55,22 zł – stawka dzienna 80%.
- Wysokość zasiłku chorobowego za cały miesiąc przebywania na zwolnieniu:
55,22 zł x 30 dni (przebywania na zwolnieniu) = 1656,60 zł.
- Wysokość świadczenia, do której mogą być maksymalnie dokonywane potrącenia:
1656,60 zł x 60% = 993,96 zł.
- Kwota zasiłku do wypłaty:
1656,60 zł x 18% = 298,18 zł; 298 zł (po zaokrągleniu do pełnych złotych),
1656,60 zł – 298 zł – 500 zł (potrącenie alimentacyjne) = 858,60 zł.
Kwota, jaka pozostała do wypłaty, jest wyższa od kwoty odpowiadającej 50% najniższej emerytury (858,60 zł > 399,59 zł), zatem można było dokonać potrącenia pełnej kwoty.
Potrącenia z zasiłku chorobowego z ubezpieczenia wypadkowego
Zasady, na jakich należy dokonywać potrąceń z zasiłku z ubezpieczenia wypadkowego, są takie same jak w przypadku zasiłku z ubezpieczenia chorobowego. Przepisy ustawy wypadkowej, w zakresie nieuregulowanym w tej ustawie, odsyłają do odpowiedniego stosowania przepisów ustawy o świadczeniach pieniężnych w razie choroby i macierzyństwa (art. 7, art. 58 ustawy wypadkowej) oraz do ustawy o emeryturach i rentach z FUS (art. 58 ustawy wypadkowej). Ustawa wypadkowa odsyła więc wprost do przepisów ustawy emerytalnej. Tym samym, do potrąceń z przysługującego z ubezpieczenia wypadkowego zasiłku chorobowego należy stosować przepisy ustawy emerytalnej.
WAŻNE!
Zasady dokonywania potrąceń z zasiłku przysługującego z ubezpieczenia wypadkowego są takie same jak te, które należy stosować do potrąceń z zasiłku z ubezpieczenia chorobowego.
PRZYKŁAD
Na podstawie przedłożonego tytułu wykonawczego pracodawca ma potrącać pracownikowi należności inne niż alimentacyjne w kwocie 350 zł. Pracownik we wrześniu 2012 r. przebywał przez cały miesiąc na zasiłku chorobowym z tytułu wypadku przy pracy. Za ten miesiąc otrzymał zasiłek w wysokości 1756 zł. Aby obliczyć kwotę do potrącenia, należy ustalić:
- podstawę potrącenia, tj. z przysługującego pracownikowi zasiłku należy odliczyć zaliczkę na podatek dochodowy od osób fizycznych:
1756 zł x 18% = 316,08 zł; 316 zł (po zaokrągleniu do pełnych złotych),
- granice potrącenia – należności inne niż alimentacyjne podlegają zaspokojeniu do wysokości 25% kwoty zasiłku, a zatem:
1756 zł x 25% = 439 zł,
- kwotę wolną od potrąceń – od 1 marca 2012 r. wynosi ona 479,51 zł, tj. 60% najniższej emerytury,
- kwotę zasiłku do wypłaty po dokonaniu potrącenia:
1756 zł (kwota zasiłku) – 316 zł (zaliczka na podatek) – 439 zł (25% zasiłku) = 1001 zł.
Kwota zasiłku do wypłaty jest wyższa niż kwota wolna od potrąceń, tj. 1001 zł > 479,51 zł. Powyższe oznacza, że z zasiłku za wrzesień można potrącić pełną kwotę należności.
Podstawa prawna:
- art. 87–88, art. 108 Kodeksu pracy,
- art. 139–141 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm.),
- art. 7, art. 58 ustawy z 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz.U. z 2009 r. Nr 167, poz. 1322 ze zm.).