Pracownica przedłożyła nam zwolnienie lekarskie na okres 2 tygodni z powodu opieki nad chorym 5-letnim dzieckiem. Dziecko, na które przedłożyła zwolnienie, pochodzi z pierwszego małżeństwa obecnego partnera pracownicy. Dziecko to mieszka na stałe z pracownicą i jej partnerem. Czy w związku z tym przysługuje jej zasiłek opiekuńczy?
Zdaniem ZUS, między Państwa pracownicą a chorym dzieckiem nie istnieje relacja, z którą ustawa zasiłkowa wiązałaby uprawnienie do tego świadczenia, tzn. nie jest to dziecko własne ubezpieczonej, nie zostało ono przez nią przysposobione, jak również nie zostało przez nią przyjęte na wychowanie i utrzymanie. Jeżeli chcą Państwo postąpić zgodnie z aktualną wykładnią przepisów stosowaną przez ZUS, nie powinni Państwo wypłacić zasiłku opiekuńczego na dziecko partnera pracownicy.
Zasiłek opiekuńczy przysługuje ubezpieczonemu przez okres zwolnienia od pracy z powodu konieczności osobistego sprawowania opieki, m.in. nad chorym dzieckiem do ukończenia przez nie 14 lat. Za dzieci, nad którymi ubezpieczonemu przysługuje z tytułu opieki zasiłek opiekuńczy, ustawa zasiłkowa uznaje dzieci własne ubezpieczonego lub jego małżonka, dzieci przysposobione, a także dzieci obce przyjęte na wychowanie i utrzymanie (art. 32 ust. 3 ustawy zasiłkowej).
Z powyższego wynika zatem, że warunkiem uzyskania prawa do zasiłku opiekuńczego jest istnienie skonkretyzowanej przez ustawę więzi prawnej między ubezpieczonym a dzieckiem, którego opieka miałaby dotyczyć. Oznacza to, że tego uprawnienia nie uzasadnia jedynie relacja faktyczna, np. opieka nad dzieckiem partnera, nawet jeżeli zamieszkuje ono w tym samym gospodarstwie domowym co osoba ubezpieczona.
O ile istnienie więzi między każdym z rodziców a dzieckiem jest oczywiste, o tyle należy zaznaczyć, że z punktu widzenia przyznania prawa do zasiłku opiekuńczego z tytułu opieki nad chorym dzieckiem bez znaczenia pozostaje to, jakie relacje łączą jego rodziców.
Prawo do zasiłku opiekuńczego nad dzieckiem uzasadnia również więź powstałą między nim a ubezpieczonym w wyniku przysposobienia. Uzasadnienie dla takiego stanu może stanowić definicja adopcji, według której przez przysposobienie między przysposabiającym a przysposobionym powstaje taki stosunek, jak między rodzicami a dziećmi (art. 121 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego).
Ustawa zasiłkowa sankcjonuje również uprawnienie do ubiegania się o zasiłek opiekuńczy z uwagi na konieczność sprawowania opieki nad dzieckiem współmałżonka. Uzasadnieniem dla takiego rozwiązania jest istnienie więzi rodzinno-prawnej, wyrażającej się m.in. we wspólnym wychowywaniu dzieci przez małżonków i wspólnym przyczynianiu się do zaspokajania potrzeb rodziny.
W świetle przepisów ustawy zasiłkowej ubezpieczony ma prawo do zasiłku opiekuńczego również z tytułu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem przyjętym na wychowanie i utrzymanie. Ustawa zasiłkowa nie definiuje tego pojęcia. ZUS uznaje, iż odnosi się ono do sformalizowanych przypadków wychowywania dziecka przewidzianych w ustawie o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej. Jedną z przewidzianych w tej ustawie form sprawowania pieczy jest utworzenie rodziny zastępczej (art. 39 ww. ustawy), które nie powoduje jednak powstania więzi rodzinno-prawnej między dzieckiem a rodzicami zastępczymi. Dziecko umieszczone w rodzinie zastępczej nie uzyskuje bowiem statusu dziecka rodziców zastępczych, utrzymując swój dotychczasowy stan cywilny.
Uwzględniając powyższe wyjaśnienia oraz fakt, że z Państwa pytania można wnioskować, że nie mamy do czynienia z „przyjęciem dziecka na wychowanie i utrzymanie” ani z adopcją, należy przyjąć, że Państwa pracownicy nie będzie przysługiwał zasiłek. Dziecko, na które pracownica chciałaby uzyskać zasiłek opiekuńczy, nie jest dzieckiem wskazanym w art. 32 ust. 3 ustawy zasiłkowej.
Jeżeli ubezpieczona nie zgadza się z taką wykładnią, jedyną drogą weryfikacji stanowiska ZUS w tej sprawie jest postępowanie sądowe.
Podstawa prawna
- art. 36 ust. 1, art. 37 ust. 2, art. 38 ust. 1 i 2 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz.U. z 2010 r. nr 77, poz. 512 z późn. zm.),
- art. 39 ust. 1 pkt 1 oraz art. 49 ustawy z 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (Dz.U. nr 149, poz. 887 z późn. zm.).