Jakie są cechy opieki uzasadniającej przyznanie prawa do świadczenia pielęgnacyjnego? Komu przysługuje świadczenie pielęgnacyjne? Co oznacza pracę zarobkową? Poniżej szczegóły, które pokazują, że nie każda opieka uzasadnia przyznanie prawa do świadczenia pielęgnacyjnego.
- Brak zatrudnienia a przyznanie świadczenia pielęgnacyjnego
- Komu przysługuje świadczenie pielęgnacyjne?
- Jakie są cechy opieki?
- Przyznanie świadczenia a opieka
- Jak należy rozumieć definicję zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej?
- Zwykłe czynności dnia codziennego
Brak zatrudnienia a przyznanie świadczenia pielęgnacyjnego
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach w ostatnim czasie wydał wyrok z dnia 14 kwietnia 2023 r., sygn. II SA/Gl 171/23, w którym opisał jakie są cechy opieki uzasadniającej przyznanie prawa do świadczenia pielęgnacyjnego. Okazuje się, że nie każda rezygnacja z zatrudnienia (niepodejmowanie zatrudnienia) stanowi podstawę przyznania świadczenia pielęgnacyjnego.
Brak zatrudnienia musi pozostawać w ścisłym i bezpośrednim związku z koniecznością sprawowania opieki nad osobą niepełnosprawną, czyli stanowić wyłączną przyczynę niepodejmowania zatrudnienia lub z niego rezygnacji. Niepodjęcie lub rezygnacja z zatrudnienia musi mieć charakter całkowity i to z uwagi na konieczność sprawowania opieki, która z założenia jest opieką stałą lub długotrwałą.
Komu przysługuje świadczenie pielęgnacyjne?
Świadczenie pielęgnacyjne z tytułu rezygnacji z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej przysługuje:
- matce albo ojcu;
- opiekunowi faktycznemu dziecka;
- osobie będącej rodziną zastępczą spokrewnioną w rozumieniu ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej;
- innym osobom, na których zgodnie z przepisami ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. - Kodeks rodzinny i opiekuńczy ciąży obowiązek alimentacyjny, z wyjątkiem osób o znacznym stopniu niepełnosprawności
- jeżeli nie podejmują lub rezygnują z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w celu sprawowania opieki nad osobą legitymującą się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności albo orzeczeniem o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji.
Jakie są cechy opieki?
Opieka powinna być osobista. Opieka powinna być stała bądź długotrwała. Opieka nie może to być opieką świadczoną niecodziennie, tylko przez część doby, zatem sporadycznie. Nie chodzi przy tym o opiekę rozumianą jako wykonywanie czynności opiekuńczych bez przerwy, przez 24 godziny na dobę, ale ważna jest pewna stałość. Opieka powinna odnosić się do wszystkich niezbędnych potrzeb życiowych osoby pozostającej pod opieką, których z uwagi na niepełnosprawność nie jest w stanie zapewnić sobie sama.
Jak podkreśla sąd: sprawowana opieka ma być stała w sensie trwałości i długotrwała w sensie rozciągłości w czasie, a jej zakres musi być wyznaczony niepełnosprawnością danej osoby, która tej opieki wymaga, a także jej potrzebami, wynikającymi z posiadanych przez nią konkretnych schorzeń.
Przyznanie świadczenia a opieka
Wynikające z orzeczenia o stopniu niepełnosprawności stwierdzenie konieczności pomocy lub opieki osobie niepełnosprawnej nie oznacza automatycznego przyznania świadczenia pielęgnacyjnego osobie sprawującej tego rodzaju opiekę. Konieczne jest ustalenie, czy osoba ta faktycznie sprawuje opiekę nad osobą niepełnosprawną w zakresie określonym w orzeczeniu o niepełnosprawności.
Rodzaj i ilość czynności z zakresu faktycznie sprawowanej opieki ma uniemożliwiać podjęcie i wykonywanie pracy zarobkowej. Ma zachodzić związek przyczynowo - skutkowy pomiędzy niepodejmowaniem zatrudnienia a koniecznością sprawowania opieki, który przemawia za przyznaniem prawa do świadczenia pielęgnacyjnego. Świadczenie pielęgnacyjne nie może być przyznawane wyłącznie z tego tylko powodu, że sprawowanie opieki nad osobą niepełnosprawną wywołuje pewne ograniczenia życiowe, trudności organizacyjne, jak też samo sprawowanie opieki nad osobą niepełnosprawną nie jest przesłanką przyznania świadczenia pielęgnacyjnego (wyrok WSA w Lublinie z dnia 9 września 2021 r., II SA/Lu 420/21).
Ponadto istotny jest też sam zakres opieki jakiej wymaga osoba niepełnosprawna. Ten zakres jest na tyle szeroki, że przesłanką uprawniającą do uzyskania prawa do świadczenia pielęgnacyjnego jest niepodejmowanie lub rezygnacja z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w celu sprawowania opieki nad osobą niepełnosprawną.
Jak należy rozumieć definicję zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej?
Pojęcie zatrudnienia określone jest szeroko jako wykonywanie pracy na podstawie stosunku pracy, stosunku służbowego, umowy o pracę nakładczą oraz wykonywanie pracy lub świadczenie usług na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia, umowy o dzieło albo w okresie członkostwa w rolniczej spółdzielni produkcyjnej, spółdzielni kółek rolniczych lub spółdzielni usług rolniczych, a także prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej.
W doktrynie i orzecznictwie podkreśla się, że nie każda rezygnacja z zatrudnienia (niepodejmowanie zatrudnienia) stanowi podstawę przyznania świadczenia pielęgnacyjnego. Brak zatrudnienia musi pozostawać w ścisłym i bezpośrednim związku z koniecznością sprawowania opieki nad osobą niepełnosprawną, czyli stanowić wyłączną przyczynę niepodejmowania zatrudnienia lub z niego rezygnacji. Niepodjęcie lub rezygnacja z zatrudnienia musi mieć charakter całkowity (wyrok WSA w Krakowie z dnia 26 maja 2020 r., III SA/Kr 346/20).
Zwykłe czynności dnia codziennego
Kolejną przesłanką uprawniającą do uzyskania świadczenia pielęgnacyjnego jest sprawowanie osobistej opieki przez osobę wnioskującą o przyznanie tego świadczenia. Opieka powinna być osobista, stała bądź długotrwała i odnosić się do wszystkich niezbędnych potrzeb życiowych osoby pozostającej pod opieką, których z uwagi na niepełnosprawność nie jest w stanie zapewnić sobie sama. Opieka ma wymagać codziennego i stałego zaangażowania oraz na tyle wypełniać czas, że nie jest opiekun nie w stanie podjąć innej zawodowej aktywności. Zwykłe czynności dnia codziennego, nie kwalifikują się w zakres takiej opieki, ponieważ stanowią jedynie konsekwencję prowadzenia każdego gospodarstwa domowego, które można zaplanować i zrealizować poza czasem pracy.