Zmiana warunków zatrudnienia lub wynagrodzenia ma wpływ na wysokość podstawy wymiaru zasiłku chorobowego w następujących sytuacjach:
- nastąpiła zmiana wymiaru czasu pracy w miesiącu wystąpienia niezdolności do pracy albo w miesiącach poprzedzających, z których ustala się wymiar zasiłku,
- składnik wynagrodzenia wliczany do podstawy wymiaru zasiłku przysługiwał tylko do określonego terminu,
- zaprzestano wypłaty składnika wynagrodzenia uwzględnianego w podstawie wymiaru.
Podstawa wymiaru zasiłku
Podstawa wymiaru zasiłku chorobowego to przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone za okres 12 miesięcy poprzedzających miesiąc wystąpienia niezdolności do pracy (z powodu choroby, nabycia prawa do zasiłku opiekuńczego, macierzyńskiego) lub odpowiednio za okres krótszy, ale obejmujący pełne kalendarzowe miesiące ubezpieczenia chorobowego. Jest to przychód pracownika stanowiący podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe, po odliczeniu potrąconych przez pracodawcę składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe oraz ubezpieczenie chorobowe finansowanych przez pracownika. Łączna stopa procentowa składek finansowanych ze środków pracownika wynosi obecnie 13,71%, jeżeli nie doszło do przekroczenia rocznej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (kwota ta wynosi w 2011 r. 100 770 zł). Jeżeli w miesiącu, z którego wynagrodzenie jest uwzględniane w podstawie wymiaru zasiłku, doszło do przekroczenia, wtedy należy ustalić średni wskaźnik potrąconych pracownikowi składek i o ten wskaźnik pomniejszyć wynagrodzenie stanowiące podstawę wymiaru zasiłku.
Wyłączenia z podstawy
W podstawie wymiaru zasiłku nie uwzględnia się:
1) premii, nagród i dodatków wypłacanych pracownikowi bez względu na absencję chorobową, tj. niepomniejszanych za czas tej absencji (np. dodatku stażowego, funkcyjnego – jeżeli pracownik zachowuje do nich prawo w okresie absencji chorobowej),
2) składników, które są przyznawane niezależnie od oceny pracy pracownika, na których przyznanie i wypłatę nie wpływa okres pobierania zasiłku, takich jak:
- jednorazowe zasiłki na zagospodarowanie,
- wartość szczepień ochronnych pracowników, finansowanych przez pracodawcę,
- wartość badań mammograficznych lub innych nieodpłatnych badań pracowników,
- nagrody za ukończenie przez pracownika szkoły (studiów),
- jednorazowe nagrody z okazji ślubu pracownika lub z okazji urodzenia się dziecka pracownika,
- koszt wynajmu przez pracownika mieszkania sfinansowany lub dofinansowany przez pracodawcę,
- dopłata pracodawcy do dodatkowego ubezpieczenia pracownika z tytułu różnych ryzyk,
- abonament medyczny,
- bony lub wypłaty w gotówce przyznawane w jednakowej wysokości lub w jednakowym wskaźniku procentowym w stosunku do płacy pracownika, określonej w umowie o pracę, wszystkim pracownikom lub grupom pracowników, z okazji uroczystych dni, świąt, rocznicy powstania firmy itp.
Składniki wliczane do podstawy
Składnikami wynagrodzenia uwzględnianymi w podstawie wymiaru zasiłku chorobowego są przede wszystkim:
- wynagrodzenie za pracę,
- wynagrodzenie za urlop wypoczynkowy oraz za inne okresy usprawiedliwionej nieobecności w pracy, za które pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia (za urlop okolicznościowy, za dni opieki nad dzieckiem w wieku do lat 14 itp.),
- dodatki za pracę w godzinach nadliczbowych,
- dodatki za pracę w porze nocnej,
- premie, nagrody i dodatki pomniejszane za okres niezdolności do pracy i pobierania z tego tytułu świadczeń chorobowych (niewypłacane za czas tej niezdolności).
Skutki zmiany wymiaru czasu pracy
W razie zmiany wymiaru czasu pracy podstawę wymiaru zasiłku chorobowego stanowi wynagrodzenie ustalone dla nowego wymiaru czasu pracy, jeżeli zmiana ta nastąpiła w miesiącu, w którym powstała niezdolność do pracy, lub w miesiącach, z których ustala się podstawę wymiaru zasiłku. Podstawę wymiaru zasiłku ustala się zatem za okres po tej zmianie. W efekcie, jeżeli zmiana wymiaru czasu wiąże się ze wzrostem lub obniżeniem wynagrodzenia, niekoniecznie proporcjonalnym do nowego etatu, ma to odpowiednie przełożenie na wysokość podstawy wymiaru zasiłku. Jeżeli np. pracownik awansował 1 marca 2011 r. i jednocześnie przeszedł z pełnego etatu na 3/4, a zarazem podniesiono mu płacę z 4000 zł do 5600 zł, to jeśli zachoruje w kwietniu, podstawą zasiłku będzie kwota 5600 zł (pomniejszona o składki ZUS).
Podstawę wymiaru zasiłku ustala się od wynagrodzenia po zmianie etatu również wtedy, gdy przedtem pracownik pobierał świadczenia z tytułu niezdolności do pracy, a przerwa między poszczególnymi okresami niezdolności do pracy była krótsza niż trzy miesiące kalendarzowe.
Zniesienie dodatku
Jeżeli na podstawie przepisów płacowych obowiązujących u pracodawcy od określonego dnia zaprzestano wypłaty jakiegoś składnika wynagrodzenia, który dotychczas był uwzględniany w podstawie wymiaru zasiłku chorobowego (np. dodatku), to podstawę tę za okres od tej daty ustala się z wyłączeniem zlikwidowanego składnika. Zasada ta nie odnosi się do przypadku, gdy składnik taki zostałaby włączony w całości albo w części do innego lub zamieniony na inny składnik wynagrodzenia.
Podobnie sytuacja wygląda w odniesieniu do składnika wynagrodzenia, jeżeli w myśl umowy o pracę lub innego aktu nawiązującego stosunek pracy przysługiwał on tylko do określonego terminu. W takim przypadku składnik ten uwzględnia się przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku chorobowego tylko za okres przypadający do tego terminu.
PRZYKŁAD: Zniesienie premii w okresie niezdolności do pracy
Pracownik zatrudniony od 1 stycznia 2011 r. stał się niezdolny do pracy w marcu z powodu choroby i uzyskał prawo do zasiłku chorobowego za okres 28 marca–8 kwietnia 2011 r. W wyniku zmiany regulaminu wynagradzania i zawarcia z pracownikami porozumień zmieniających dotychczasowe warunki pracy i płacy (zmiana regulaminu na niekorzyść pracownika), począwszy od 1 kwietnia 2011 r. zaprzestano wypłacania premii regulaminowej. Premia nie została włączona w całości ani w części do innego składnika wynagrodzenia. Na podstawie dotychczas obowiązujących postanowień regulaminu wynagradzania premia ulega pomniejszeniu za okres każdej absencji chorobowej. Podstawę przysługującego pracownikowi zasiłku stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone za pełne kalendarzowe miesiące ubezpieczenia chorobowego, tj. za styczeń i luty 2011 r.
Za wskazany okres pracownik otrzymał następujące wynagrodzenie:
● w styczniu – 2763,28 zł (w tym 580 zł premii),
● w lutym – 2809,44 zł (w tym 640 zł premii).
Podstawę wymiaru zasiłku chorobowego należnego za marzec należy ustalić z uwzględnieniem premii wypłaconej za styczeń i za luty, ponieważ w marcu wskazany składnik wynagrodzenia nadal przysługuje. Natomiast wypłacając zasiłek za kwiecień, podstawę wymiaru zasiłku należy przeliczyć, wyłączając z niej premię, której wypłaty zaprzestano.
Wysokość zasiłku za 1 dzień w marcu i kwietniu prezentuje poniższa tabela.
| Dane do obliczenia | 01/2011 | 02/2011 | Przeciętne | 80% | Kwota |
| Podstawa wymiaru zasiłku należnego w marcu | 2384,43 zł | 2424,27 zł | 2404,35 zł | 1923,48 zł | 64,12 zł |
| Podstawa wymiaru zasiłku należnego w kwietniu | 1883,95 zł | 1872,01 zł | 1877,98 zł | 1502,38 zł | 50,08 zł |
Wskazana w tabeli podstawa wymiaru zasiłku należnego w marcu wynika z wyliczenia:
● 2763,28 zł (suma składników wynagrodzenia uwzględnianych w podstawie wymiaru zasiłku wypłaconych za styczeń) – 13,71% (składki ZUS finansowane ze środków pracownika) = 2384,43 zł (podstawa wymiaru zasiłku z miesiąca stycznia),
● 2809,44 zł (suma składników wynagrodzenia uwzględnianych w podstawie wymiaru zasiłku wypłaconych za luty) – 13,71% (składki ZUS finansowane ze środków pracownika) = 2424,27 zł (podstawa wymiaru zasiłku za luty),
● (2384,43 zł + 2424,27 zł) : 2 = 2404,35 zł (przeciętne miesięczne wynagrodzenie za styczeń i luty),
● 2404,35 zł x 80% (zasiłek przysługuje w wysokości 80% podstawy wymiaru) = 1923,48 zł,
● 1923,48 zł : 30 = 64,12 zł (kwota zasiłku za 1 dzień).
Ustalając podstawę wymiaru zasiłku chorobowego należnego za kwiecień, należy z wynagrodzenia za styczeń i luty wyłączyć premię regulaminową, ponieważ począwszy od 1 kwietnia premia już nie jest wypłacana:
Wskazana w tabeli podstawa wymiaru zasiłku należnego w kwietniu wynika z wyliczenia:
● [2763,28 zł – 580 zł (suma składników wynagrodzenia uwzględnianych w podstawie wymiaru zasiłku wypłaconych za styczeń z wyłączeniem premii)] – 13,71% (składki ZUS finansowane ze środków pracownika) = 1883,95 zł (podstawa wymiaru zasiłku za styczeń),
● [2809,44 zł – 640 zł (suma składników wynagrodzenia uwzględnianych w podstawie wymiaru zasiłku wypłaconych za luty z wyłączeniem premii)] – 13,71% (składki ZUS finansowane ze środków pracownika) = 1872,01 zł (podstawa wymiaru zasiłku za luty),
● (1883,95 zł + 1872,01 zł) : 2 = 1877,98 zł (przeciętne miesięczne wynagrodzenie za styczeń i luty po wyłączeniu premii),
● 1877,98 zł x 80% = 1502,38 zł,
● 1502,38 zł : 30 = 50,08 zł (kwota zasiłku za 1 dzień po wyłączeniu premii).
Uwaga!
Podstawy wymiaru zasiłku nie należy ustalać na nowo, jeżeli między okresami pobierania zasiłków zarówno tego samego rodzaju, jak i innego rodzaju nie było przerwy albo przerwa była krótsza niż trzy miesiące kalendarzowe. Nie znaczy to jednak, że podstawa wymiaru zasiłku będzie jednakowa pod względem jej wysokości, tak długo aż przerwa pomiędzy okresami pobierania zasiłku nie obejmie co najmniej trzech miesięcy kalendarzowych. To, że podstawy nie ustala się na nowo, oznacza, że nie ustala się jej z nowego okresu. Wysokość podstawy może natomiast być różna, jeśli między okresami pobierania zasiłku nie ma przerwy albo przerwa jest krótsza niż trzy miesiące, tak jak ma to miejsce w powyższym przykładzie.
Podstawa prawna
- Art. 3 pkt 3, art. 36, 40, 41 i 43 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa – Dz.U. z 2010 r. nr 77, poz. 512; ost. zm. Dz.U. z 2010 r. nr 225, poz. 1463.
- Art. 92 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy – t.j. Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94; ost. zm. Dz.U. z 2011 r. nr 36, poz. 181.