Przepisy ustawy o łagodzeniu skutków kryzysu ekonomicznego dla pracowników i przedsiębiorców weszły w życie 22 sierpnia 2009 r. Ich celem jest wsparcie pracodawców w utrzymaniu miejsc pracy. Ustawa ma zastosowanie do przedsiębiorców w rozumieniu art. 4 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej.
Regulacje ustawy antykryzysowej pozwalają m.in. na wprowadzenie indywidualnego czasu pracy, obniżenie wymiaru czasu pracy lub wypłatę świadczeń pracownikom za czas przestoju ekonomicznego firmy. Są to tylko nieliczne spośród bardzo wielu możliwości wsparcia przedsiębiorców w przejściowych trudnościach finansowych, wywołanych przez globalny kryzys ekonomiczny.
Świadczenie przestojowe
Świadczenie przestojowe przysługuje pracownikom, którzy pozostają w gotowości do pracy, lecz jej nie wykonują, ze względu na trudności ekonomiczne zatrudniającego ich przedsiębiorcy (art. 4 ustawy antykryzysowej). Jego łączna wysokość jest równa kwocie minimalnego wynagrodzenia za pracę (w 2010 r. – 1317 zł) i składa się na nie:
- świadczenie do wysokości 100% zasiłku dla bezrobotnych (wypłacane przez pracodawcę, a finansowane ze środków FGŚP) albo stypendium szkoleniowe, również w tej wysokości (wypłacane przez pracodawcę, a finansowane ze środków Funduszu Pracy);
- wynagrodzenie wypłacane z własnych środków przez pracodawcę, w łącznej wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę (z uwzględnieniem wymiaru czasu pracy).
Świadczenie kompensacyjne
Przedsiębiorca, który spełnia warunki określone w ustawie antykryzysowej, może również obniżyć pracownikom wymiar czasu pracy określony w umowie o pracę, przez okres nie dłuższy niż sześć miesięcy i nie więcej niż do połowy pełnego wymiaru czasu pracy. W takim przypadku proporcjonalnemu obniżeniu ulega także wynagrodzenie za pracę (art. 12 ust. 1 ustawy antykryzysowej). W tym przypadku przedsiębiorca może uzyskać pomoc finansową do wysokości 70% zasiłku dla bezrobotnych. W przypadku obniżenia czasu pracy pracownik może otrzymać:
- wynagrodzenie za pracę, zgodne z obniżonym wymiarem czasu pracy, wypłacane przez pracodawcę z jego własnych środków;
- świadczenie kompensacyjne – rekompensujące obniżenie czasu pracy wypłaca pracodawca (jest ono finansowane ze środków FGŚP).
Zarówno świadczenia wypłacane za czas przestoju, jak i wypłacane za okres obniżonego wymiaru czasu pracy stanowią podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne.
Świadczenia w podstawie zasiłku
Świadczenia wypłacane za czas przestoju ekonomicznego nie przysługują pracownikowi za okres pobierania wynagrodzenia za czas choroby oraz świadczeń z ubezpieczenia chorobowego lub wypadkowego (art. 5 ust. 3 ustawy antykryzysowej).
Jeżeli składnik wynagrodzenia jest zmniejszany lub nie przysługuje za okres pobierania wynagrodzenia za czas choroby lub zasiłku z ubezpieczenia chorobowego, należy uwzględnić go w podstawie wymiaru zasiłku (art. 41 ust. 1 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w sprawie choroby i macierzyństwa). Dlatego też, jeżeli w okresie, z którego wynagrodzenie ma zostać uwzględnione do ustalenia podstawy zasiłku, pracownik otrzymywał świadczenie za czas przestoju, wysokość tego świadczenia jest uwzględniana w podstawie wymiaru zasiłku chorobowego w kwocie faktycznie wypłaconej.
Odmiennie rzecz się ma ze świadczeniem wypłacanym za czas obniżonego wymiaru czasu pracy. Pracownik zachowuje do niego prawo także za okres pobierania wynagrodzenia za czas choroby oraz świadczeń z ubezpieczenia chorobowego lub wypadkowego (art. 5 ustawy antykryzysowej).
Pracownik, któremu obniżono wymiar czasu pracy, podstawę wymiaru zasiłku będzie miał ustaloną w myśl art. 40 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa.
A zatem jeżeli zmiana wymiaru czasu pracy nastąpiła w miesiącu, w którym powstała niezdolność do pracy lub w miesiącu wcześniejszym, i zarazem mieści się w okresie 12 miesięcy, przyjętym do ustalenia zasiłku, jego podstawę stanowić będzie wynagrodzenie ustalone dla nowego wymiaru czasu pracy. Ponieważ kwota świadczenia za czas obniżonego wymiaru czasu pracy przysługuje także za okres nieobecności pracownika w pracy z powodu niezdolności do pracy, nie będzie wliczana do podstawy wymiaru zasiłku chorobowego (art. 41 ustawy zasiłkowej).
PRZYKŁAD 1: Podstawa zasiłku z uwzględnieniem wypłaconego świadczenia przestojowego
Pracownik zatrudniony od 1 czerwca 2009 r. w pełnym wymiarze czasu pracy z wynagrodzeniem 5000 zł stał się niezdolny do pracy 3 listopada 2010 r. W miesiącach styczeń 2010–marzec 2010, z powodu braku zamówień w zakładzie pracy, wypłacono pracownikowi wynagrodzenie przestojowe w wysokości 1317 zł za każdy miesiąc.
Do podstawy zasiłku chorobowego należy przyjąć okres listopad 2009–październik 2010: dziewięć miesięcy z wynagrodzeniem po 5000 zł oraz trzy miesiące z wynagrodzeniem po 1317 zł po odliczeniu kwot składek finansowanych przez ubezpieczonego.
● Wynagrodzenie łączne za okres przyjęty do ustalenia podstawy zasiłku:
(9 miesięcy x 5000 zł) + (3 miesiące x 1317 zł) = 45 000 zł + 3951 zł = 48 951 zł.
● Kwota składek finansowanych przez ubezpieczonego:
emerytalna: 48 951 zł x 9,76% = 4777,62 zł,
rentowa: 48 951 zł x 1,5% = 734,27 zł,
chorobowa: 48 951 zł x 2,45% = 1199,30 zł.
Suma składek finansowanych przez ubezpieczonego: 6711,16 zł.
● Sumę składek finansowanych przez ubezpieczonego należy odjąć od łącznej kwoty wynagrodzenia za okres przyjęty do ustalenia podstawy zasiłku:
48 951,00 zł – 6711,19 zł = 42 239,81 zł.
● Ustalenie dziennej stawki zasiłku:
42 239,81 zł : 12 miesięcy = 3519,98 zł : 30 dni = 117,33 zł (stawka dzienna 100%).
PRZYKŁAD 2: Podstawa zasiłku przy wypłacie świadczenia kompensacyjnego
Pracownik zatrudniony od 1 czerwca 2009 r. w pełnym wymiarze czasu pracy z wynagrodzeniem 5000 zł stał się niezdolny do pracy 3 listopada 2010 r. We wrześniu 2010 r. pracownikowi został obniżony wymiar czasu pracy do połowy etatu. Obniżeniu uległo także wynagrodzenie pracownika do 2500 zł. Oprócz wynagrodzenia pracownik otrzymuje także świadczenie kompensacyjne z powodu obniżonego wymiaru czasu pracy, w wysokości 402,50 zł (70% kwoty zasiłku dla bezrobotnych).
Do podstawy zasiłku chorobowego należy przyjąć okres od momentu zmiany wymiaru czasu pracy, czyli wrzesień 2010–październik 2010. W tym okresie pracownik osiągnął:
● wynagrodzenie w wysokości po 2500 zł za każdy miesiąc;
● świadczenie kompensacyjne w wysokości 394,10 zł za każdy miesiąc.
Świadczenie kompensacyjne przysługuje także za okres pobierania zasiłku chorobowego, w związku z czym nie uwzględnia się go w podstawie zasiłku chorobowego.
Do podstawy zasiłku chorobowego należy przyjąć okres wrzesień 2010–październik 2010: dwa miesiące z wynagrodzeniem po 2500 zł (bez uwzględniania świadczenia kompensacyjnego), po odliczeniu kwot składek finansowanych przez ubezpieczonego:
● Wynagrodzenie łączne za okres przyjęty do ustalenia podstawy zasiłku:
2 miesiące x 5000 zł = 5000 zł.
● Kwota składek finansowanych przez ubezpieczonego:
emerytalna: 5000 zł x 9,76% = 488,00 zł,
rentowa: 5000 zł x 1,5% = 75,00 zł,
chorobowa: 5000 zł x 2,45% = 122,50 zł.
Suma składek finansowanych przez ubezpieczonego: 685,50 zł.
● Sumę składek finansowanych przez ubezpieczonego należy odjąć od łącznej kwoty wynagrodzenia za okres przyjęty do ustalenia podstawy zasiłku:
5000 zł – 685,50 zł = 4314,50 zł.
● Ustalenie dziennej stawki zasiłku:
4314,50 zł : 2 miesiące = 2157,25 zł : 30 dni = 71,91 zł (stawka dzienna 100%).
Podstawa prawna
- Art. 36, 40 i 41 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa – t.j. Dz.U. z 2010 r. nr 77, poz. 512.
- Art. 4 ust. 1, art. 5 ust. 3, art. 12 ust. 1 ustawy z 1 lipca 2009 r. o łagodzeniu skutków kryzysu ekonomicznego dla pracowników i przedsiębiorców – Dz.U. nr 125, poz. 1035.