Wniosek o rentę rodzinną należy zgłosić w organie rentowym właściwym ze względu na miejsce zamieszkania zainteresowanego bezpośrednio lub za pośrednictwem płatnika składek. Za miejsce zamieszkania uważa się miejsce stałego zameldowania. Organy rentowe mają obowiązek informowania o warunkach i dowodach wymaganych do uzyskania renty rodzinnej oraz do udzielania pomocy przy ubieganiu o to świadczenie.
Pośrednikiem między osobą składającą wniosek o rentę rodzinną, czyli członkiem rodziny zmarłego, a organem rentowym najczęściej jest pracodawca. Chodzi tu oczywiście o sytuację, gdy umiera osoba pozostająca w stosunku pracy.
Do obowiązków pracodawcy należy wówczas:
- współdziałanie z osobą składającą wniosek w gromadzeniu dokumentacji niezbędnej do przyznania renty,
- wydawanie zainteresowanemu lub organowi rentowemu zaświadczeń niezbędnych do ustalenia prawa do świadczeń oraz ich wysokości,
- poinformowanie, bezzwłocznie po śmierci pracownika, pozostałej po nim rodziny o warunkach uzyskania renty rodzinnej, przygotowania wniosku o rentę i przedłożenia go organowi rentowemu.
Wypełnienie formularza
Osoba ubiegająca się o rentę rodzinną wypełnia formularz ZUS Rp-2. Składa się on z kilku części. Jeśli wniosek składany jest za pośrednictwem płatnika składek, w pierwszej części powinien on podać swoje dane (NIP, REGON lub PESEL, numer PKD), umieścić pieczątkę i podać datę sporządzenia wniosku. W kolejnej części wniosku wpisuje się dane personalne osoby zmarłej oraz stwierdza się, czy miała ona ustalone prawo do emerytury, renty, uposażenia oraz czy miała ustalony kapitał początkowy, a także czy śmierć była następstwem wypadku przy pracy, wypadku w drodze do pracy lub z pracy bądź też choroby zawodowej. W dalszej kolejności podaje się dane personalne oraz adresowe osoby pełnoletniej ubiegającej się o rentę, dane personalne i adresowe małoletniego dziecka (małoletnich dzieci). W kolejnej części wniosku osoba ubiegająca się o rentę wskazuje sposób ustalenia podstawy wymiaru świadczenia, jakie przysługiwałoby zmarłemu, oraz sposób wypłaty renty rodzinnej. Ostatnia część wniosku to oświadczenie osoby ubiegającej się o rentę znajdującej się w okolicznościach będących przyczyną złożenia wniosku. Okoliczności wymagające stwierdzenia różnią się w zależności od tego, kto ubiega się o rentę rodzinną (np. wdowa czy wdowiec muszą złożyć oświadczenie, czy do dnia śmierci współmałżonka istniała wspólność małżeńska; rodzic – czy zmarły przyczyniał się do jego utrzymania). Na końcu należy wpisać liczbę dowodów dołączonych do wniosku oraz osoba wnioskująca musi go podpisać w sposób czytelny, oświadczając jednocześnie, że dane zawarte we wniosku są prawdziwe (pod rygorem odpowiedzialności karnej).
Jeśli z wnioskiem o rentę rodzinną występują dwie lub więcej osób pełnoletnich, każda z tych osób wypełnia druk ZUS Rp-2a.
Wymagane dokumenty
Do wniosku powinny być dołączone odpowiednie dokumenty lub oświadczenia stwierdzające okoliczności uzasadniające przyznanie renty rodzinnej.
Jeżeli osoba, po śmierci której przyznawana jest renta rodzinna, nie miała ustalonego prawa do emerytury lub renty, do wniosku należy dołączyć wymagane dokumenty do emerytury lub renty:
- kwestionariusz dotyczący okresów ubezpieczenia zmarłego (druk ZUS Rp-6),
- pisemne zaświadczenia zakładów pracy bądź inne dokumenty właściwych organów, urzędów, instytucji lub organizacji stwierdzające staż pracy zmarłego,
- zaświadczenie o wysokości wynagrodzenia wskazywanego do ustalenia podstawy wymiaru świadczenia, jakie przysługiwałoby zmarłemu (druk ZUS Rp-7).
Ponadto w przypadku wniosku o rentę dla wdowy (wdowca) dodatkowo należy dołączyć:
- akt ślubu,
- zaświadczenie o stanie zdrowia wdowy lub wdowca oraz ewentualnie wypis z orzeczenia wydanego przez lekarza orzecznika ZUS stwierdzającego niezdolność do pracy – jeżeli przyznanie świadczenia uzależnione jest od niezdolności do pracy wnioskodawcy,
- zaświadczenie właściwego zakładu, instytucji, organizacji lub szkoły, stwierdzające fakt uczestniczenia wdowy w zorganizowanym szkoleniu, jeżeli ubiega się o rentę okresową,
- oświadczenie wdowy lub wdowca o pozostawaniu we wspólności małżeńskiej do chwili śmierci małżonka, a w razie braku tej wspólności – dokument o ustaleniu prawa do alimentów.
W przypadku wniosku o rentę rodzinną dla dziecka dodatkowo należy złożyć:
- zaświadczenie o uczęszczaniu do szkoły, jeżeli o rentę ubiega się dziecko zmarłego w wieku powyżej 16 lat (wnuk, rodzeństwo),
- zaświadczenie o stanie zdrowia dziecka oraz ewentualnie wypis z treści orzeczenia wydanego przez lekarza orzecznika ZUS stwierdzającego niezdolność do pracy – jeżeli przyznanie świadczenia uzależnione jest od stopnia niezdolności do pracy,
- oświadczenie dziecka lub opiekuna małoletnich dzieci (wnuków, rodzeństwa) o pozostawaniu na wyłącznym utrzymaniu zmarłego; z oświadczenia powinno wynikać, czy i jak długo osoby te były wychowywane oraz utrzymywane przez zmarłego, czy żyją ich rodzice (jedno z rodziców) i dlaczego nie mogą zapewnić im utrzymania; jeżeli zmarły był przed śmiercią ustanowiony ich opiekunem, zamiast oświadczenia należy dołączyć odpowiednie postanowienie sądu.
W przypadku gdy wniosek o rentę rodzinną składa rodzic, dodatkowo musi przedłożyć dokument w postaci oświadczenia stwierdzającego, że pracownik (rencista) bezpośrednio przed śmiercią przyczyniał się do jego utrzymania.
Zasady wypłaty renty rodzinnej
W razie zgłoszenia wniosku o rentę rodzinną w miesiącu przypadającym bezpośrednio po miesiącu, w którym nastąpiła śmierć ubezpieczonego (emeryta lub rencisty), rentę rodzinną wypłaca się od dnia śmierci, nie wcześniej jednak niż od dnia spełnienia warunków do renty przez uprawnionych członków rodziny.
Przykład
Jeżeli wniosek o rentę rodzinną po ubezpieczonym zmarłym 27 grudnia 2009 r. zostanie zgłoszony w styczniu 2010 r., renta zostanie przyznana od 27 grudnia 2009 r. Jeśli jednak wniosek o rentę rodzinną po tej osobie zostanie zgłoszony np. w lutym 2010 r., renta zostanie przyznana od 1 lutego 2010 r.
Gdyby natomiast wniosek o rentę rodzinną po wspomnianym ubezpieczonym zgłosiła w styczniu lub w lutym 2009 r. wdowa urodzona 2 marca 1960 r., która nie jest niezdolna do pracy i nie wychowuje dzieci uprawnionych do renty w wieku poniżej 18 lat, renta zostałaby przyznana od 2 marca 2010 r., tj. od dnia osiągnięcia przez wdowę wieku 50 lat.
Wypłatę renty rodzinnej wstrzymuje się, jeżeli:
- powstaną okoliczności uzasadniające zawieszenie prawa do renty lub ustanie tego prawa,
- osoba pobierająca świadczenie, mimo pouczenia lub żądania organu rentowego, nie przedłoży dowodów potwierdzających dalsze istnienie prawa do renty,
- okaże się, że prawo do renty nie istniało,
- renta nie może być doręczona z przyczyn niezależnych od organu rentowego.
Podstawa prawna:
- ustawa z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (DzU z 2009 r. nr 153, poz. 1227).