24 czerwca 2008 r. Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 41 ust. 1 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (zwanej dalej ustawą zasiłkową) jest niezgodny z Konstytucją RP. Pomimo że dotyczy on ustalania podstawy wymiaru zasiłków, ma również wpływ na sposób ustalania podstawy wymiaru wynagrodzeń chorobowych finansowanych przez pracodawców.
W myśl przepisów obowiązujących od 7 lipca 2008 r. przy ustalaniu podstawy wynagrodzenia chorobowego należy uwzględniać składniki pensji, od których odprowadzana jest składka na ubezpieczenie chorobowe, z wyłączeniem składników, co do których obowiązujące u pracodawcy przepisy płacowe albo umowy o pracę zawierają jednoznaczne postanowienia o zachowywaniu przez pracownika do nich prawa za czas niezdolności do pracy.
W sytuacji gdy w przepisach płacowych lub umowach o pracę brak jest takich regulacji, należy uznać, że składnik wynagrodzenia nie jest wypłacany za czas niezdolności i powinien być przyjęty do ustalenia podstawy wymiaru wynagrodzenia chorobowego. Jeżeli jednak pracodawca udokumentuje, że wypłaca składnik wynagrodzenia za okres choroby, składnika tego nie należy uwzględniać w podstawie wymiaru.
W przypadku gdy przepisy płacowe nie zawierają wyraźnych postanowień o sposobie zmniejszania wysokości składnika pensji, niewypłacanego za czas choroby, podlega on uwzględnieniu w podstawie wymiaru w kwocie faktycznej. Tylko w razie gdy przepisy płacowe obowiązujące u pracodawcy albo umowy o pracę zawierają jednoznaczne zapisy w tej materii, podlega on uwzględnieniu w podstawie wymiaru po uzupełnieniu na ogólnych zasadach określonych w ustawie zasiłkowej.
Przykład
Pracownik w okresie od 7 do 15 listopada 2008 r. (9 dni) przebywał na zwolnieniu lekarskim. Była to jego pierwsza w tym roku nieobecność. W okresie 12 miesięcy poprzedzających tę niezdolność pracownik nie korzystał ze zwolnień lekarskich i nie przebywał na urlopie bezpłatnym.
Na jego wynagrodzenie składa się: płaca zasadnicza w stałej stawce miesięcznej 3720 zł, miesięczne premie uznaniowe w zmiennej wysokości, od których pracownik opłacił składkę na ubezpieczenie chorobowe.
Zakład pracy nie dysponuje regulaminem wynagradzania.
Podstawę wymiaru wynagrodzenia chorobowego stanowi przychód pracownika za okres od listopada 2007 r. do października 2008 r., po pomniejszeniu o składki na ubezpieczenia społeczne finansowane przez pracownika.
Do podstawy wymiaru wynagrodzenia chorobowego należy przyjąć płacę zasadniczą w kwocie ustalonej w umowie o pracę, tj. 3720 zł, a także premie miesięczne, od których odprowadzona została składka na ubezpieczenie chorobowe, pomimo że w umowie o pracę brak jest zapisu informującego o zmniejszaniu premii w przypadku choroby. Premie należy uwzględnić w podstawie wymiaru w kwocie faktycznie wypłaconej.
Jeśli pracodawca udowodni, że premie wypłacał również za czas niezdolności do pracy, wówczas nie należy ich wliczać do podstawy wymiaru.
Sposób ustalania podstawy wymiaru wynagrodzenia chorobowego ilustruje tabela:
@RY1@i26/2008/051/i26.2008.051.000.0031.101.jpg@RY2@
Ustalamy:
• podstawę wymiaru wynagrodzenia chorobowego za okres od listopada 2007 r. do października 2008 r., po pomniejszeniu o składki na ubezpieczenia społeczne finansowane przez pracownika: 40 789,57 zł,
• przeciętne miesięczne wynagrodzenie (podstawa wynagrodzenia chorobowego z 12 miesięcy podzielona przez 12 miesięcy): 40 789,57 zł : 12 miesięcy = 3399,13 zł,
• podstawa wymiaru wynagrodzenia chorobowego za 1 dzień niezdolności do pracy (1/30 przeciętnego wynagrodzenia): 3399,13 zł : 30 = 113,30 zł,
• wynagrodzenie chorobowe za 1 dzień niezdolności do pracy (80% wynagrodzenia): 113,30 zł x 80% = 90,64 zł,
• wynagrodzenie chorobowe za 8 dni niezdolności do pracy: 90,64 zł x 9 dni = 815,76 zł.
Pracownikowi należy wypłacić wynagrodzenie chorobowe w kwocie 815,76 zł.
Skutki wypłaty wyrównań
Uznanie art. 41 ust. 1 ustawy zasiłkowej jako niezgodnego z Konstytucją RP gwarantuje pracownikom w przypadku niezdolności do pracy wskutek choroby wliczenie do podstawy wymiaru przysługującego z tego tytułu świadczenia dodatkowych składników pensji, od których opłacili składkę na ubezpieczenie chorobowe, oraz daje prawo do złożenia wniosku o przeliczenie podstawy wymiaru wynagrodzeń chorobowych z okresu 3 lat wstecz.
Pracodawcy wypłacający wyrównania na wniosek swoich pracowników są zobowiązani do wypłaty wraz z tymi kwotami także odsetek. Jeżeli ich wysokość nie została uregulowana w umowie o pracę, stosuje się odsetki ustawowe, które obecnie wynoszą 11,5% w stosunku rocznym.
Podstawa prawna:
• art. 41 ust. 1 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (DzU z 2005 r. nr 31, poz. 267 ze zm.),
• art. 94, 291 Kodeksu pracy,
• art. 21 ust. 1 pkt 95 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (DzU z 2000 r. nr 14, poz. 176 ze zm.).