Pracownik, czyli kto?
Zgodnie z przepisami ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych z dnia 13 października 1998 roku (tekst jednolity Dz. U. Nr 205, poz. 1585 ze zm.), pracodawca jest płatnikiem składek na ubezpieczenie społeczne w stosunku do pracowników (art. 4 pkt 2a). Pracownikiem w rozumieniu tej ustawy jest osoba pozostająca w stosunku pracy, a także osoba wykonująca pracę na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług (do której zgodnie z kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia) albo umowy o dzieło, jeżeli umowę taką zawarła z pracodawcą, z którym jednocześnie pozostaje w stosunku pracy lub jeżeli w ramach takiej umowy wykonuje pracę na rzecz swojego pracodawcy (art. 8 ust. 1 i 2a ww. ustawy).
Jak widać, ustawa ta posługuje się własnymi pojęciami i na potrzeby obowiązku w zakresie odprowadzenia składek na ubezpieczenia społeczne rozszerza definicje pracodawcy i pracownika zawarte w kodeksie pracy (art. 2 i 3 k.p.). Rozciąga go również na dwa inne przypadki. Pierwszy z nich dotyczy sytuacji, w której osoba fizyczna pozostaje z pracodawcą w kilku stosunkach prawnych jednocześnie – stosunku pracy oraz dodatkowo tzw. stosunku cywilnoprawnym (nawiązanym np. na podstawie umowy zlecenia lub umowy o dzieło). Drugi przypadek natomiast ma miejsce wtedy, gdy osobę fizyczną łączy z pracodawcą tylko jedna umowa (umowa o pracę), ale jednocześnie w ramach umowy z innym (trzecim) podmiotem świadczy ona na rzecz tego pracodawcy pracę (np. wykonuje usługi w ramach umowy zlecenia). Swego rodzaju łącznikiem pomiędzy taką osobą a jej pracodawcą, który pozwala uznać go za pracodawcę w powyższym rozumieniu i płatnika składek zarazem jest wówczas efekt (rezultat) pracy tej osoby, który da się przypisać właśnie pracodawcy.
Polecamy serwis: Zatrudnianie i zwalnianie
Jak rozstrzygnąć, że dana osoba świadczy pracę faktycznie na rzecz swojego pracodawcy?
Ustalenie takiej relacji (rozstrzygnięcie, czy zleceniobiorca (lub inna osoba) wykonuje faktycznie pracę na rzecz pracodawcy, z którymi pozostaje w stosunku pracy) wymaga zbadania i oceny okoliczności każdego przypadku. Stanowisko takie potwierdza również orzecznictwo (m. in. postanowienie SN z dn. 11.12.2012 r., I UK 473/12, wyroki SN dn. 14.01.2010 r., I UK 252/09, z dn. 22.02.2010 r., I UK 259/09 i z dn. 18.10.2011 r., III UK 22/11, z dn. 11.05.2012 r., I UK 5/12). Dotyczy ono różnych stanów faktycznych. Jako przykład można przywołać kazus lekarza zatrudnionego w ramach umowy o pracę ze szpitalem i jednocześnie współpracującego w ramach umowy zlecenia z innym podmiotem - dawnym NZOZem (aktualnie podmiotem leczniczym) oraz pośrednika nazywanego podwykonawcą, wykonującego na rzecz swego pracodawcy dzieło na podstawie umowy o dzieło.
Konsekwencje
Skutkiem uznania osoby wskazanej w przywołanym art. 8 ust. 2a za pracownika, jest objęcie jej obowiązkowymi ubezpieczeniami emerytalnymi, rentowymi, chorobowymi i wypadkowymi oraz zgłoszenie do ww. ubezpieczeń. Zgodnie z art. 36 ust. 1 i 2 ustawy obowiązek ten obciąża płatnika składek. Pracodawca (płatnik) wykazuje wówczas łączny przychód pracownika. W myśl art. 18 ust. 1a ww. ustawy oraz zasady wyrażonej w przywołanych orzeczeniach, przychód z tytułu umowy cywilnoprawnej uwzględnia się w podstawie wymiaru składek z tytułu stosunku pracy, a pracodawca, ustalając podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne z tytułu stosunku pracy, powinien zsumować wynagrodzenie z umowy cywilnoprawnej z wynagrodzeniem ze stosunku pracy i od takiej łącznej kwoty odprowadzić składki.
Zadaj pytanie: Forum Kadry