Zasady podlegania ubezpieczeniu zdrowotnemu reguluje ustawa o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych. Student został wymieniony jako osoba podlegająca obowiązkowo ubezpieczeniu zdrowotnemu. Nie ma znaczenia, czy kształci się on w uczelni prywatnej czy też państwowej oraz czy studia odbywają się w systemie dziennym, zaocznym czy wieczorowym. Jest on ubezpieczony (z tytułu bycia studentem), jeśli nie podlega obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego z innego tytułu. Obowiązek ubezpieczenia dla studentów powstaje z dniem immatrykulacji i złożenia oświadczenia o niepodleganiu obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego z innego tytułu, a wygasa z dniem ukończenia szkoły wyższej albo skreślenia z listy studentów.
PRZYKŁAD: UCZELNIA WYŻSZA PŁATNIKIEM SKŁADEK
Jacek K. ma 20 lat i jest studentem. Jego rodzice nie mają tytułu do ubezpieczenia zdrowotnego. W takiej sytuacji Jacek K. powinien zostać zgłoszony do ubezpieczenia zdrowotnego jako student przez szkołę wyższą, w której się kształci. Gdy rodzice pozostają z nim we wspólnym gospodarstwie domowym, to powinien on ich zgłosić do ubezpieczenia zdrowotnego jako członków rodziny.
Uczelnia płatnikiem składek
Płatnikiem składek na ubezpieczenie zdrowotne za studentów jest uczelnia, która ma obowiązek zgłosić ich do ubezpieczenia zdrowotnego oraz opłacać za nich składkę na to ubezpieczenie. Podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne stanowi kwota odpowiadająca wysokości świadczenia pielęgnacyjnego przysługującego na podstawie przepisów o świadczeniach rodzinnych (aktualnie 420 zł).
Od powyższej podstawy uczelnia za każdy miesiąc nalicza i opłaca składkę na ubezpieczenie zdrowotne. Składka na to ubezpieczenie jest miesięczna i niepodzielna, co oznacza, że powinna być naliczona od pełnej podstawy wymiaru, również gdy student zakończył kształcenie w trakcie miesiąca.
Inny tytuł do ubezpieczenia
Student podlega ubezpieczeniu zdrowotnemu (jako student), gdy jest to jego jedyny tytuł do ubezpieczenia zdrowotnego. Gdy ma swój odrębny tytuł do ubezpieczeń, np. równocześnie jest zatrudniony na podstawie umowy o pracę, czy też prowadzi działalność gospodarczą, ubezpieczeniu zdrowotnemu podlega odpowiednio jako pracownik lub prowadzący działalność. Wówczas jako student nie podlega ubezpieczeniu zdrowotnemu.
Podkreślić należy, iż ubezpieczeniom społecznym nie podlegają zleceniobiorcy, którzy są studentami i nie ukończyli 26 lat. Taki student nie podlega również ubezpieczeniu zdrowotnemu do czasu ukończenia 26 lat. Gdy ukończy 26 lat i wykonuje umowę zlecenia oraz w dalszym ciągu się kształci, z umowy zlecenia podlega zarówno ubezpieczeniom społecznym, jak i zdrowotnemu. W związku z tym, iż ma inny tytuł do ubezpieczenia zdrowotnego (umowę zlecenia), nie powinien być zgłaszany do ubezpieczenia zdrowotnego jako student przez uczelnię.
PRZYKŁAD: UBEZPIECZENIE STUDENTA - ZLECENIOBIORCY
Marek N. jest studentem i wykonuje umowę zlecenia. Do ubezpieczenia zdrowotnego został zgłoszony jako członek rodziny przez swoją mamę, która prowadzi działalność gospodarczą. 12 stycznia 2008 r. Marek N. ukończy 26 lat życia. Od tej daty powinien być wyrejestrowany z ubezpieczenia zdrowotnego jako członek rodziny. W związku z tym, iż ma inny tytuł do ubezpieczeń - umowę zlecenia, nie powinien być zgłaszany do ubezpieczenia zdrowotnego jako student. Ubezpieczeniu zdrowotnemu od 12 stycznia 2008 r. powinien podlegać jako zleceniobiorca. Zleceniodawca od tej daty musi zgłosić go do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego.
Status członka rodziny
Należy również pamiętać, iż posiadanie statusu członka rodziny osoby ubezpieczonej zwalnia studenta z obowiązku ubezpieczenia zdrowotnego. Uczelnia powinna więc uzyskać od każdego ze studentów oświadczenie o tym, iż nie mają oni innego tytułu do ubezpieczenia zdrowotnego i mogą być zgłoszeni do ubezpieczenia zdrowotnego jako członkowie rodziny. Dopiero gdy takie oświadczenie zostanie złożone, student powinien być zgłoszony do ubezpieczenia zdrowotnego przez uczelnię.
Każda osoba, która podlega ubezpieczeniu zdrowotnemu, ma obowiązek zgłosić do ubezpieczenia zdrowotnego członków rodziny. Członkami rodziny w rozumieniu ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych są następujące osoby:
l dziecko własne, małżonka, przysposobione, wnuk albo dziecko obce, dla którego ustanowiono opiekę, albo dziecko obce w ramach rodziny zastępczej, do ukończenia przez nie 18 lat, a jeżeli kształci się dalej - do ukończenia 26 lat, natomiast jeżeli posiada orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności lub inne traktowane na równi - bez ograniczenia wieku,
l małżonek,
l wstępni pozostający z ubezpieczonym we wspólnym gospodarstwie domowym (a więc rodzice, dziadkowie).
Ubezpieczony zgłasza do ubezpieczenia tylko członków rodziny, którzy nie mają swojego tytułu do ubezpieczeń oraz członków rodziny, którzy mają swój tytuł do ubezpieczenia, ale status członka rodziny zwalnia ich z obowiązku ubezpieczenia. Z taką sytuacją mamy do czynienia w przypadku studenta. Wobec tego student, który równocześnie spełnia warunki do podlegania ubezpieczeniu zdrowotnemu jako członek rodziny, podlega ubezpieczeniu zdrowotnemu jako członek rodziny, a jako student nie podlega ubezpieczeniu zdrowotnemu.
PRZYKŁAD: UBEZPIECZENIE PRZEZ PRZEDSIĘBIORCĘ
Mateusz D. ma 23 lata i jest studentem studiów wieczorowych. Jego rodzice prowadzą działalność gospodarczą. Do ubezpieczenia zdrowotnego powinien on zostać zgłoszony jako członek rodziny przez jednego z rodziców. Uczelnia nie powinna za niego opłacać składki na ubezpieczenie zdrowotne.
PRZYKŁAD: PONOWNE ZGŁOSZENIE NIEPOTRZEBNE
Agnieszka L. ma 20 lat i od października 2007 r. jest studentką. Jej rodzice są już na emeryturze. Do ubezpieczenia zdrowotnego Agnieszka L. powinna zostać zgłoszona przez jednego z rodziców (osoba pobierająca emeryturę podlega obowiązkowo ubezpieczeniu zdrowotnemu). Z uwagi na to, że Agnieszka L. była zgłoszona do ubezpieczenia zdrowotnego jako członek rodziny - gdy była jeszcze uczennicą, po rozpoczęciu studiów nie było konieczności przekazywania ponownego zgłoszenia.
Ubezpieczenie przez rodzica
Najczęściej student jest zgłaszany do ubezpieczenia zdrowotnego przez jednego z rodziców. Wówczas w okresie, w którym się kształci, korzysta z ubezpieczenia zdrowotnego rodzica jako członek rodziny (dziecko).
Dziecko może być zgłoszone jako członek rodziny do ubezpieczenia zdrowotnego w okresie, w którym się kształci, nie dłużej jednak niż do 26 lat (bez ograniczenia wieku, jeżeli posiada orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności). Gdy więc po ukończeniu 26 lat dziecko dalej studiuje, nie ma prawa do korzystania ze świadczeń z ubezpieczenia zdrowotnego jako członek rodziny. Wówczas student powinien zostać wyrejestrowany z ubezpieczenia zdrowotnego jako członek rodziny i powinien być zgłoszony do tego ubezpieczenia przez uczelnię (gdy jest to jego jedyny tytuł do ubezpieczenia zdrowotnego i z uwagi na wiek nie może być zgłoszony do niego jako członek rodziny).
Osoba, która równocześnie spełnia warunki do podlegania ubezpieczeniu zdrowotnemu jako członek rodziny u kilku ubezpieczonych, powinna zostać zgłoszona do ubezpieczenia zdrowotnego tylko przez jednego z nich.
Gdy student pozostaje w związku małżeńskim, do ubezpieczenia zdrowotnego może być zgłoszony nie tylko przez rodziców, ale również przez współmałżonka, który ma tytuł do ubezpieczenia zdrowotnego.
PRZYKŁAD: OBOWIĄZEK JEDNEGO Z RODZICÓW
Anna i Dariusz K. pracują na podstawie umowy o pracę. Ich córka ma 21 lat i jest studentką. Do ubezpieczenia zdrowotnego jako członek rodziny córka powinna zostać zgłoszona przez jednego z rodziców. Drugi rodzic nie powinien jej zgłaszać do ubezpieczenia zdrowotnego.
PRZYKŁAD: UBEZPIECZAJĄCYM RODZIC ALBO MAŁŻONEK
Jakub L. ma 25 lat i jest studentem. Jego żona ukończyła już studia i pracuje. Przed zawarciem związku małżeńskiego Jakub L. był zgłoszony do ubezpieczenia zdrowotnego przez swojego ojca. Po zawarciu małżeństwa może on w dalszym ciągu podlegać ubezpieczeniu zdrowotnemu jako członek rodziny rodzica albo zostać wyrejestrowany przez ojca i zostać zgłoszony do tego ubezpieczenia jako członek rodziny przez żonę. Należy pamiętać, iż jako członek rodziny ojca Jakub L. może być ubezpieczony do 26 lat. Gdy po ukończeniu 26 lat w dalszym ciągu będzie się kształcił, powinien być zgłoszony do ubezpieczenia zdrowotnego przez żonę. W takiej sytuacji przez cały okres studiów uczelnia nie powinna zgłaszać Jakuba L. do ubezpieczenia zdrowotnego.
Zgłoszenie członka rodziny
Zgłoszenie członków rodziny jest dokonywane poprzez złożenie przez płatnika składek osoby ubezpieczonej (np. pracodawcę pracownika będącego rodzicem studenta) formularza ZUS ZCNA. Ubezpieczony składa u swojego płatnika wniosek o objęcie ubezpieczeniem członka rodziny, a płatnik wniosek ten przekazuje do ZUS na wymienionym wyżej formularzu.
Gdy osoba zgłoszona jako członek rodziny przestanie spełniać warunki do podlegania ubezpieczeniu zdrowotnemu, np. dziecko zgłoszone jako członek rodziny zakończy naukę, ubezpieczony - rodzic powinien poinformować o tym swojego płatnika, który poprzez złożenie druku ZUS ZCNA wyrejestruje go z ubezpieczenia.
Warto wiedzieć, że zgłoszenie członków rodziny do ubezpieczenia zdrowotnego nie wiąże się z opłacaniem wyższej składki na to ubezpieczenie. Wobec tego składka na ubezpieczenie zdrowotne jest opłacana w takiej samej wysokości za ubezpieczonego, który zgłosił członków rodziny, jak i za ubezpieczonego, który nie zgłosił nikogo do ubezpieczeń.
Podstawa prawna:
- art. 5 pkt 3, art. 66 ust. 1 pkt 20, art. 67 ust. 5, art. 73 pkt 4, art. 75 ust. 4, art. 81 ust. 8 pkt 3 ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz.U. nr 210, poz. 2135 z późn. zm.).
MICHAŁ JAROSIK