Zasady opłacania składek na ubezpieczenia społeczne reguluje ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych. W art. 6 tej ustawy wymienione są osoby, które podlegają ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym. Wśród nich nie ma członków zarządu.
Podstawą pełnienia funkcji członka zarządu może być nie tylko uchwała o powołaniu zarządu, ale także umowa zawarta po powołaniu danej osoby na członka zarządu. Członek zarządu może wykonywać obowiązki na podstawie umowy o pracę bądź cywilnoprawnej o świadczenie usług, do której zastosowanie mają przepisy kodeksu cywilnego dotyczące umowy zlecenia.
Umowa o pracę
Członek zarządu może podlegać ubezpieczeniom społecznym jako pracownik, pod warunkiem że obowiązki związane ze sprawowaniem tej funkcji wykonuje na podstawie stosunku pracy. Pracownik podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu oraz wypadkowemu. Obowiązek ubezpieczeń istnieje od dnia nawiązania do dnia ustania stosunku pracy.
Nabycie prawa do emerytury lub renty, jak również posiadanie statusu studenta lub ucznia, nie zwalnia pracownika z podlegania obowiązkowym ubezpieczeniom. Obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym podlega również pracownik, który równocześnie ma inne tytuły do ubezpieczeń, np. równocześnie jest zatrudniony na podstawie innej umowy o pracę lub prowadzi działalność gospodarczą.
Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne pracowników stanowi przychód w rozumieniu przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych uzyskiwany z tytułu stosunku pracy. Z podstawy tej wyłączone jest wynagrodzenie za czas niezdolności do pracy wskutek choroby lub odosobnienia w związku z chorobą zakaźną oraz zasiłki i przychody wymienione w par. 2 ust. 1 rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej z 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalenia podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (Dz.U. nr 161, poz. 1106 z późn. zm.).
PRZYKŁAD
UBEZPIECZENIE ZLECENIOBIORCY
Michał M. został wybrany na członka zarządu w spółce z o.o. Na wykonywanie obowiązków członka zarządu została z nim zawarta umowa cywilnoprawna o charakterze umowy zlecenia z wynagrodzeniem określonym kwotowo. Dla Michała M. umowa ta stanowi jedyny tytuł do ubezpieczeń. Z uwagi na to spółka musiała go zgłosić do ubezpieczeń: emerytalnego, rentowych, wypadkowego - gdyż praca jest wykonywana w siedzibie spółki, zdrowotnego oraz chorobowego - gdyż Michał M. złożył wniosek o objęcie tym ubezpieczeniem. Spółka opłacająca za Michała M. składki musi pamiętać, że:
• podstawę wymiaru składek stanowi przychód w rozumieniu przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych uzyskiwany z umowy,
• podstawa wymiaru składek na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe nie może przekraczać miesięcznie 250 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w poprzednim kwartale.
Umowa cywilnoprawna
Ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlega również członek zarządu, który swoje obowiązki wykonuje na podstawie umowy cywilnoprawnej o charakterze umowy zlecenia (w niniejszym artykule nie rozważamy zbiegów tytułów do ubezpieczeń). W takiej sytuacji członek zarządu podlega ubezpieczeniom jako zleceniobiorca.
Dla zleceniobiorcy obowiązkowe jest również ubezpieczenie wypadkowe, gdy praca jest wykonywana w siedzibie lub miejscu prowadzenia działalności zleceniodawcy (co zawsze ma miejsce w przypadku członków zarządu). Dobrowolne z umowy zlecenia jest ubezpieczenie chorobowe. Do tego ubezpieczenia mogą przystąpić wyłącznie zleceniobiorcy, którzy z umowy zlecenia podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym.
Jeżeli z członkiem zarządu została zawarta umowa o charakterze umowy zlecenia, a jest on uczniem lub studentem, który nie ukończył 26 lat, z umowy zlecenia nie podlega żadnym ubezpieczeniom. Natomiast posiadanie przez członka zarządu będącego zleceniobiorcą ustalonego prawa do emerytury lub renty nie wyłącza obowiązku ubezpieczeń społecznych. Emeryt lub rencista zatrudniony na podstawie umowy zlecenia podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym. Ubezpieczenia te są dla niego dobrowolne, gdy równocześnie w innym zakładzie pracy jest pracownikiem lub wykonuje inną umowę zlecenia, z której przystąpił do obowiązkowych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych.
Zleceniobiorcy obowiązkiem ubezpieczeń społecznych objęci są od dnia oznaczonego w umowie jako dzień rozpoczęcia jej wykonywania do dnia rozwiązania lub wygaśnięcia tej umowy. Natomiast objęcie dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym następuje od dnia złożenia wniosku o objęcie tym ubezpieczeniem nie wcześniej jednak niż od dnia, w którym wniosek został zgłoszony. Od dnia wskazanego we wniosku objęcie ubezpieczeniem chorobowym zleceniobiorcy może nastąpić tylko wówczas, gdy zgłoszenie do ubezpieczeń emerytalnego i rentowych zostanie dokonane w terminie siedmiu dni od dnia powstania obowiązku ubezpieczeń emerytalnego i rentowych. Ubezpieczenie to ustaje od dnia wskazanego we wniosku o wyłączenie z tego ubezpieczenia nie wcześniej jednak niż od dnia, w którym wniosek został zgłoszony, a także wówczas, gdy zleceniobiorca zakończy wykonywanie umowy zlecenia.
Ubezpieczenie zdrowotne
Analogicznie jak w przypadku ubezpieczeń społecznych samo pełnienie obowiązków członka zarządu nie powoduje, iż dana osoba podlega ubezpieczeniu zdrowotnemu, gdyż taki tytuł do ubezpieczeń nie został wymieniony w art. 66 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych Dopiero zawarcie przez członka zarządu umowy o pracę lub umowy zlecenia powoduje, iż podlega on ubezpieczeniu zdrowotnemu jako pracownik lub zleceniobiorca.
PRZYKŁAD
UMOWA O PRACĘ ZE SPÓŁKĄ
Marian K. został 20 grudnia 2007 r. wybrany na członka zarządu spółki z o.o. Następnie na wykonywanie tych obowiązków spółka zawarła z nim umowę o pracę. W konsekwencji będzie on podlegał ubezpieczeniom społecznym (emerytalnemu, rentowym, chorobowemu, wypadkowemu) i ubezpieczeniu zdrowotnemu jako pracownik.
PRZYKŁAD
ZBIEG TYTUŁÓW
Janusz N. jest członkiem zarządu spółki z o.o. Obowiązki członka zarządu wykonuje na podstawie umowy cywilnoprawnej o charakterze umowy zlecenia. Równocześnie w innym zakładzie pracy jest zatrudniony na podstawie umowy o pracę z wynagrodzeniem w wysokości 3 tys. zł. Janusz N. z umowy o pracę podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym (emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu), a z umowy cywilnoprawnej ubezpieczenia emerytalne i rentowe są dla niego dobrowolne. Zarówno z umowy o pracę, jak i z umowy zlecenia Janusz N. podlega ubezpieczeniu zdrowotnemu.
PRZYKŁAD
CZŁONKOSTWO W ZARZĄDZIE BEZ UMOWY
Marek H. jest członkiem zarządu spółki z o.o. Na wykonywanie tych obowiązków spółka nie zawarła z nim żadnej umowy. Z uwagi na to Marek H. z tytułu pełnienia obowiązków członka zarządu nie podlega zarówno ubezpieczeniom społecznym, jak i ubezpieczeniu zdrowotnemu. W konsekwencji od wypłacanego mu wynagrodzenia za pełnienie obowiązków członka zarządu nie powinny być opłacane żadne składki.
MICHAŁ JAROSIK
Podstawa prawna:
• art. 6 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2007 r. nr 11, poz. 74 z późn. zm.).
• art. 66 ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz.U. nr 210, poz. 2135 z późn. zm.).