Jedną z grup osób objętych obowiązkowym ubezpieczeniem zdrowotnym są osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą.
Należy podkreślić, że w przypadku uzależnienia odprowadzania składki na ubezpieczenie zdrowotne od spełniania warunków do objęcia ubezpieczeniem społecznym z danego tytułu składka na ubezpieczenie zdrowotne jest odprowadzana zarówno gdy ubezpieczenie społeczne z danego tytułu jest obowiązkowe, jak i wówczas gdy ustawodawca przewiduje podleganie z tego tytułu jedynie dobrowolnemu ubezpieczeniu społecznemu. Istotny jest bowiem fakt podlegania ubezpieczeniu społecznemu z danego tytułu (niezależnie od tego, czy wspomniane ubezpieczenie jest w tej sytuacji obowiązkowe czy dobrowolne i niezależnie od tego, czy dana osoba złożyła wniosek o objęcie jej z danego tytułu ubezpieczeniem społecznym). Oznacza to, że jeśli np. dana osoba jest pracownikiem i jednocześnie prowadzi działalność pozarolniczą - to podlega obowiązkowemu ubezpieczeniu zdrowotnemu zarówno jako pracownik, jak i jako przedsiębiorca (mimo że w zaistniałej sytuacji z tytułu prowadzenia działalności pozarolniczej podlega jedynie dobrowolnemu ubezpieczeniu społecznemu).
Definicje
Zgodnie z art. 5 pkt 21 ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (DzU nr 210, poz. 2135 ze zm.), zwanej dalej ustawą zdrowotną, ilekroć w tej ustawie mowa jest o osobie prowadzącej działalność pozarolniczą - rozumie się przez to osobę, o której mowa w art. 8 ust. 6 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (DzU z 2007 r. nr 11, poz. 74 ze zm.).
Z zapisów tego przepisu wynika natomiast, że za osobę prowadzącą pozarolniczą działalność uważa się:
• osobę prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą na podstawie przepisów o działalności gospodarczej lub innych przepisów szczególnych,
• twórcę i artystę,
• osobę prowadzącą działalność w zakresie wolnego zawodu:
- w rozumieniu przepisów o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne,
- z której przychody są przychodami z działalności gospodarczej w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych,
• wspólnika jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oraz wspólników spółki jawnej, komandytowej lub partnerskiej.
Jako osoby prowadzące działalność pozarolniczą podlegają zatem ubezpieczeniu zdrowotnemu np. osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą na podstawie wpisu w ewidencji działalności gospodarczej, wspólnicy spółki cywilnej uregulowanej w Kodeksie cywilnym, a także wspólnicy spółek handlowych, takich jak: jednoosobowa spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, spółka jawna, spółka komandytowa oraz spółka partnerska.
W świetle zapisów ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych za twórcę uważa się osobę, która tworzy dzieła w zakresie architektury, architektury wnętrz, architektury krajobrazu, urbanistyki, literatury pięknej, sztuk plastycznych, muzyki, fotografiki, twórczości audiowizualnej, choreografii i lutnictwa artystycznego oraz sztuki ludowej, będące przedmiotem prawa autorskiego. Natomiast za artystę uważa się z kolei osobę wykonującą zarobkowo działalność artystyczną w dziedzinie sztuki aktorskiej i estradowej, reżyserii teatralnej i estradowej, sztuki tanecznej i cyrkowej oraz w dziedzinie dyrygentury, wokalistyki, instrumentalistyki, kostiumografii, scenografii, a także w dziedzinie produkcji audiowizualnej reżyserów, scenarzystów, operatorów obrazu i dźwięku, montażystów i kaskaderów. Uznanie działalności za twórczą lub artystyczną i ustalenie daty jej rozpoczęcia następuje w formie decyzji Komisji ds. Zaopatrzenia Emerytalnego Twórców, działającej przy ministrze właściwym do spraw kultury. Zadania, a także skład i tryb działania wspomnianej komisji określono w rozporządzeniu Ministra Kultury i Sztuki z 9 marca 1999 r. w sprawie powołania Komisji ds. Zaopatrzenia Emerytalnego Twórców oraz szczegółowego określenia jej zadań, składu i trybu działania (DzU nr 27, poz. 250). A zatem osoba, która spełnia warunki określone w definicji twórcy lub artysty, ale nie posiada decyzji Komisji ds. Zaopatrzenia Emerytalnego Twórców uznającej wykonywaną przez nią działalność za twórczą lub artystyczną - nie podlega obowiązkowemu ubezpieczeniu zdrowotnemu. Nie jest to twórca lub artysta objęty obowiązkowym ubezpieczeniem społecznym (emerytalnym i rentowym), a tylko tacy w myśl ustawy podlegają obowiązkowemu ubezpieczeniu zdrowotnemu. Osoba ta może natomiast zgłosić się do dobrowolnego ubezpieczenia zdrowotnego.
Należy zaznaczyć, że obowiązkowemu ubezpieczeniu zdrowotnemu z tytułu prowadzenia działalności pozarolniczej podlegają jedynie osoby spełniające warunki określone w art. 3 ust. 1 ustawy zdrowotnej, tj. ściśle określone wymogi w zakresie miejsca zamieszkiwania bądź obywatelstwa.
Okres podlegania ubezpieczeniu
Obowiązek ubezpieczenia zdrowotnego osób prowadzących działalność pozarolniczą powstaje (podobnie jak w przypadku ubezpieczenia społecznego) z dniem rozpoczęcia wykonywania tej działalności, a wygasa z dniem zaprzestania jej wykonywania.
Trzeba podkreślić, że skoro osoba podejmująca działalność gospodarczą sama określa datę jej rozpoczęcia w zgłoszeniu do ewidencji działalności gospodarczej, co więcej - już po dokonaniu wpisu do tej ewidencji - może ją zmienić, jeśli faktyczne rozpoczęcie działalności nastąpiło w innym terminie, należy uznać, że data rozpoczęcia działalności podana we wpisie do ewidencji działalności gospodarczej odzwierciedla faktyczną datę jej rozpoczęcia.
Brak dochodów nie oznacza nieprowadzenia działalności
Warto również zaznaczyć, że ustalenie, iż osoba wpisana do ewidencji działalności gospodarczej nie osiąga dochodów z tytułu tej działalności, nie jest jednoznaczne z ustaleniem, że tej działalności nie prowadzi. Tak długo jak długo osoba prowadząca działalność gospodarczą wyraża gotowość jej prowadzenia i jednocześnie na zewnątrz nie daje wyrazu chęci zaprzestania tej działalności, powinna być uważana za osobę prowadzącą działalność gospodarczą ze wszystkimi wynikającymi z tego tytułu uprawnieniami, ale i zobowiązaniami.
Należy zauważyć, że zarówno w ubezpieczeniach społecznych, jak i w ubezpieczeniu zdrowotnym nie występuje instytucja zawieszenia prowadzenia pozarolniczej działalności - występuje jedynie wyrejestrowanie z ubezpieczenia społecznego i zdrowotnego osoby prowadzącej pozarolniczą działalność.
Andrzej Sidorko