Nauczyciele, którzy chcą zrealizować swoje uprawnienia do wcześniejszej emerytury i przejść na emeryturę bez względu na wiek, najczęściej korzystają z art. 88 ustawy z 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela (DzU z 2006 r. nr 97, poz. 674 ze zm.).
Zgodnie z wymienionym przepisem warunkiem przejścia na emeryturę jest:
• posiadanie 30-letniego okresu zatrudnienia, w tym 20 lat pracy nauczycielskiej, a nauczyciele szkolnictwa specjalnego - 25-letniego okresu zatrudnienia, w tym 20 lat pracy nauczycielskiej w szkolnictwie specjalnym,
• rozwiązanie na swój wniosek stosunku pracy.
Przepis ten dotyczy nauczycieli, w tym dyrektorów, zatrudnionych w publicznych przedszkolach i szkołach prowadzonych przez osoby fizyczne oraz osoby prawne niebędące jednostkami samorządu terytorialnego, a także w szkołach niepublicznych o uprawnieniach szkół publicznych, w wymiarze nie mniejszym niż 1/2 obowiązkowego wymiaru zajęć.
Nauczyciele spełniający powyższe warunki w zakresie stażu ogólnego i stażu pedagogicznego będą także mogli przejść na wcześniejszą emeryturę w razie rozwiązania stosunku pracy lub jego wygaśnięcia w następujących przypadkach:
• całkowitej lub częściowej likwidacji placówki bądź zmian organizacyjnych uniemożliwiających dalsze zatrudnienie nauczyciela w pełnym wymiarze czasu pracy,
• upływu 6-miesięcznego okresu pozostawania w stanie nieczynnym,
• odmowy podjęcia pracy przez nauczyciela w stanie nieczynnym.
Emerytura na powyższych zasadach przysługuje także nauczycielom urodzonym w latach 1949-1968, jeżeli warunek dotyczący stażu ogólnego i stażu pedagogicznego zostanie spełniony do 31 grudnia 2008 r. oraz nauczyciele ci nie przystąpili do OFE lub złożyli wniosek o przekazanie składek zgromadzonych w OFE do budżetu.
Emerytura po rozwiązaniu umowy
Decyzje o przyznaniu nauczycielowi emerytury na podstawie art. 88 Karty Nauczyciela ZUS wyda dopiero po rozwiązaniu stosunku pracy. Nie oznacza to jednak, że nauczyciele urodzeni w latach 1949-1968, którzy spełniają warunki do przyznania emerytury, muszą bezwzględnie do końca 2008 r. rozwiązać umowę o pracę.
Ważne!
Do 31 grudnia 2008 r. muszą być spełnione wyłącznie warunki dotyczące stażu ogólnego i stażu pedagogicznego, natomiast rozwiązanie stosunku pracy i przejście na emeryturę może nastąpić po tej dacie.
Warunkiem przejścia na emeryturę na podstawie art. 88 Karty Nauczyciela jest wykonywanie pracy nauczycielskiej, wychowawczej lub pedagogicznej bezpośrednio przed zgłoszeniem wniosku o to świadczenie. Nie oznacza to jednak, że 20-letni staż pracy nauczycielskiej musi przypadać bezpośrednio przed przejściem na emeryturę.
Przy ustalaniu 30-letniego okresu zatrudnienia uwzględniane są zarówno okresy składkowe, jak i nieskładkowe, o których mowa w ustawie o emeryturach i rentach z FUS, w tym również okresy nauki w szkole wyższej na jednym kierunku w wymiarze określonym w programie studiów, pod warunkiem jej ukończenia, z tym że okresy nieskładkowe uwzględnia się w wymiarze nieprzekraczającym 1/3 udowodnionych okresów składkowych.
Do 20-letniej pracy w szczególnym charakterze zaliczana jest praca wykonywana w wysokości co najmniej 1/2 obowiązkowego wymiaru zajęć.
Nauczyciele, którzy nie spełniają warunków określonych w art. 88 Karty Nauczyciela, przechodzą na wcześniejszą emeryturę na podstawie ustawy z 17 grudnia 1998 r o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (DzU z 2004 r. nr 39, poz. 353 ze zm.).
Emerytury dla urodzonych w latach 1949-1968
Nauczyciele, aby mogli przejść na wcześniejszą emeryturę, muszą:
• kobieta - osiągnąć wiek 55 lat i posiadać co najmniej 30-letni okres składkowy i nieskładkowy albo co najmniej 20-letni okres składkowy i nieskładkowy oraz być uznaną za całkowicie niezdolną do pracy,
• mężczyzna - osiągnąć wiek 60 lat i posiadać co najmniej 25-letni okres składkowy i nieskładkowy oraz być uznanym za całkowicie niezdolnego do pracy.
Z uprawnień do wcześniejszej emerytury mogą skorzystać wyłącznie ci nauczyciele, dla których ostatnim ubezpieczeniem było ubezpieczenie pracownicze.
Warunek ten jest również spełniony, jeżeli nauczyciel bezpośrednio przed zgłoszeniem wniosku o emeryturę pobierał m.in.:
• zasiłek dla bezrobotnych,
• zasiłek przedemerytalny,
• świadczenie przedemerytalne.
Kolejnym przepisem umożliwiającym przejście na wcześniejszą emeryturę jest rozporządzenie z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (DzU nr 8, poz. 43 ze zm.).
Nauczyciel wykonujący pracę w szczególnym charakterze nabywa prawo do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki:
• osiągnął wiek emerytalny wynoszący 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn,
• ma wymagany okres zatrudnienia - 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, w tym co najmniej 15 lat w szczególnym charakterze.
Nauczyciele, którzy nie nabyli prawa do emerytury na podstawie art. 88 Karty Nauczyciela, a chcieliby skorzystać z ogólnie obowiązujących przepisów, warunki do nabycia prawa do emerytury, tj. ukończenie odpowiedniego wieku, jak też osiągnięcie stażu ogólnego i w szczególnym charakterze, muszą spełnić do końca 2008 r. Po spełnieniu wszystkich warunków ubezpieczeni mogą złożyć wniosek do ZUS o wydanie decyzji ustalającej prawo i wysokość emerytury, nie muszą natomiast rozwiązywać stosunku pracy.
Wcześniejsza emerytura po 2008 r.
Niektórzy nauczyciele, pomimo długiego stażu, nie będą mogli skorzystać z wymienionych wyżej przepisów dotyczących wcześniejszych emerytur. Nie spełnią bowiem jednego z warunków, a mianowicie do końca 2008 r. nie osiągną obniżonego wieku emerytalnego. W takiej sytuacji będą mogli skorzystać z art. 184 ustawy o emeryturach z FUS.
Osoby te będą mogły przejść na wcześniejszą emeryturę po osiągnięciu wieku emerytalnego przewidzianego dla osób zatrudnionych w szczególnych warunkach, jeżeli na dzień 1 stycznia 1999 r. osoby te osiągnęły:
• okres zatrudnienia ogólny wynoszący dla kobiet co najmniej 20 lat i dla mężczyzn 25 lat,
• okres zatrudnienia w szczególnych warunkach wynoszący co najmniej 15 lat,
• nie przystąpiły do OFE,
• rozwiązały stosunek pracy.
Joanna Skrobisz