Emerytury stażowe mogą spowodować ubóstwo społeczne, wygenerować znaczne obciążenia finansowe dla budżetu jak i wpłynąć negatywnie na rynek pracy i sytuację zatrudnionych. Z drugiej jednak strony zasada sprawiedliwości społecznej przemawia za wprowadzeniem tej koncepcji. Dlaczego? Na ten moment pośród osób aktywnych zawodowo znajduje się duża grupa, która według dzisiaj obowiązujących rozwiązań zmuszona jest w rzeczywistości pracować dłużej. Obowiązująca obecnie koncepcja uzależnienia uprawnień emerytalnych od wieku w pewien sposób dyskryminuje osoby, które wcześniej rozpoczęły aktywność zawodową, natomiast preferuje osoby, które z różnych względów stały się aktywne zawodowo w późniejszym okresie życia.
- Emerytura stażowa
- Biuro analiz sejmowych i eksperci punktują wady i ewentualne zagrożenia związane z wprowadzeniem emerytur stażowych
Emerytura stażowa
Przepisy dotyczące emerytury stażowej mają być wprowadzone w ustawie z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2023 r. poz. 1251, 1429, 1672). Ma być dodany art. 24b w brzmieniu: „Art. 24b. 1. Ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r., którzy mają okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 35 lat dla kobiet i 40 lat dla mężczyzn, przysługuje emerytura przed osiągnięciem wieku, o którym mowa w art. 24 ust. 1, (emerytura stażowa), o ile emerytura przysługująca z Funduszu obliczona na podstawie art. 26 ust. 1–5, jest równa lub wyższa od kwoty, o której mowa w art. 85 ust. 2.". Niekiedy ktoś pracuje 35 lat czy dłużej i nie może przejść na emeryturę. Skąd to wynika? Prawdopodobnie z tego, że nie osiągnął jeszcze wieku emerytalnego. W Polsce powszechny wiek emerytalny wynosi dla kobiet 60 lat a dla mężczyzn 65 lat. Co do zasady, w obowiązującym stanie prawnym, i to ani w systemie ubezpieczeń społecznych, ani w ubezpieczeniu społecznym rolników, nie istnieje generalna możliwość nabycia prawa do emerytury bez osiągnięcia wieku emerytalnego. Oczywiście w wielu pragmatykach istnieje możliwość przejścia na wcześniejsze emerytury, emerytury pomostowe, górnicze, nauczycielskie świadczenia kompensacyjne - ale emerytura stażowa to co innego. W związku z tym procedowany jest projekt ustawy o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw w celu wprowadzenia emerytury stażowej (dalej jako: projekt). Co ma się zmienić? Generalnie założenie jest takie, żeby była możliwość przejścia na emeryturę stażową urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. którzy mają okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 35 lat dla kobiet i 40 lat dla mężczyzn, pod warunkiem, że przysługująca temu ubezpieczonemu emerytura obliczona w formule zdefiniowanej składki będzie równa lub wyższa emeryturze minimalnej.
Biuro analiz sejmowych i eksperci punktują wady i ewentualne zagrożenia związane z wprowadzeniem emerytur stażowych
- Negatywny wpływ na demografię - przy tak dużych zmianach prawa należy uwzględniać sytuację demograficzną Polski, w szczególności strukturę wiekową społeczeństwa. Ze względu na starzejące się społeczeństwo z punktu widzenia systemu emerytalnego sytuacja Polski, jest niekorzystna i stan ten będzie się pogłębiał.
- Ubóstwo społeczne emerytów - emerytury stażowe będą bardzo niskie, często w wysokości najniższego świadczenia. Na ten moment i tak każdy rok skrócenia aktywności zawodowej oznacza stratę finansową dla przyszłego emeryta. Projektowana ustawa zwiększa zatem ryzyko ubóstwa emerytalnego.
- Albo OFE albo emerytura stażowa - emerytura stażowa ma przysługiwać według projektu pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, na dochody budżetu państwa.
- Zwiększenie liczby osób pobierających emerytury i jednocześnie ubytek aktywnych zawodowo na rynku pracy, co się przyczyni do mniejszej stabilności i płynności finansowej systemu ubezpieczeń społecznych.
- Znaczne obciążenie budżetu państwa - wejście w życie projektu spowoduje zwiększenie kosztów po stronie Funduszu Ubezpieczeń Społecznych o ok. 13 mld zł rocznie, a po stronie Funduszu Emerytalno-Rentowego Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego – o ok. 1,5 mld zł. Nastąpi wzrost wydatków po stronie Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz Funduszu Emerytalno-Rentowego Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego przy jednoczesnym spadku wpływów do tych funduszy, które pochodzą ze składek.
- Biuro Analiz Sejmowych w swojej opinii wskazuje przede wszystkim na zagrożenia związane z finansowaniem. Planowany na ten rok deficyt budżetu państwa w kwocie nieprzekraczającej 184 mld zł zostałby powiększony o ponad 7 mld zł zwiększonej dotacji do FUS i KRUS - jeżeli regulacja weszłaby w 2024 r. w życie, tak - jak ma się to stać w założeniu.
- Różnicowanie sytuacji ubezpieczonych w ZUS i KRUS - Biuro Analiz Sejmowych podkreśla, że proponowane rozwiązania są szczególnie korzystne dla osób ubezpieczonych w KRUS. W ich przypadku nie byłby bowiem wymagany żaden minimalny poziom odprowadzonych składek.
- Trend obniżania stopy zastąpienia - emerytury będą niższe 4-krtonie niż aktualnie pobierane wynagrodzenie. Jak podkreśla ekspert BAS (jeszcze nawet w odniesieniu do innych projektów wprowadzenia emerytur stażowych, bo takich było dużo): "Ustanowienie emerytur stażowych jeszcze bardziej wzmocni trend obniżania stopy zastąpienia, która w dotychczasowym modelu wyłącznie emerytur powszechnych, według szacunków w roku 2050 r. uzyska najniższą wartość w UE osiągając poziom 25%, co oznacza, że statystycznie przyszłe emerytury będą aż czterokrotnie niższe od ostatniej pensji. Można przypuszczać, że wprowadzenie emerytur stażowych przyczyni się do jeszcze większego obniżenia stopy zastąpienia, która spadnie poniżej 25%.