Jakie zmiany emerytalne wprowadzono dla służb mundurowych

Reforma emerytalna obejmie również żołnierzy zawodowych oraz funkcjonariuszy tzw. służb mundurowych (m.in. Policji, ABW, Straży Granicznej, BOR, Państwowej Straży Pożarnej czy Służby Więziennej). Nowe zasady przechodzenia tych osób na emeryturę zmierzają w kierunku zaostrzenia warunków uzyskania tego świadczenia, ale jednak pozostawiają tym grupom zawodowym możliwość wcześniejszego przejścia na emeryturę w stosunku do pozostałych grup zawodowych.

Emerytura na warunkach obowiązujących do końca 2012 r.

Obecnie obowiązujące regulacje przewidują możliwość uzyskania emerytury wojskowej (przez byłego żołnierza zawodowego) lub emerytury policyjnej (przez byłego funkcjonariusza służb mundurowych), który w dniu zwolnienia ze służby posiada co najmniej 15 lat tej służby. Uzyskanie tego świadczenia nie jest więc uzależnione od osiągnięcia określonego wieku emerytalnego.

Wysokość emerytury wojskowej lub policyjnej wynosi 40% podstawy jej wymiaru i wzrasta o 2,6% tej podstawy za każdy dalszy rok służby (powyżej 15 lat). Przepisy przewidują również możliwość podwyższenia emerytury (o określony procent podstawy jej wymiaru) m.in. za każdy rozpoczęty miesiąc pełnienia służby na froncie w czasie wojny lub w strefie działań wojennych (po 0,5% podstawy wymiaru emerytury), a w przypadku osób, które wstąpiły do służby przed 2 stycznia 1999 r., również za:

• każdy rok okresów składkowych w rozumieniu ustawy emerytalnej poprzedzających służbę, nie więcej jednak niż za 3 lata tych okresów (po 2,6% podstawy wymiaru emerytury),
• każdy rok okresów składkowych w rozumieniu ustawy emerytalnej ponad 3-letni okres składkowy (po 1,3% podstawy wymiaru emerytury),
• każdy rok okresów nieskładkowych w rozumieniu ustawy emerytalnej poprzedzających służbę (po 0,7% podstawy wymiaru emerytury).

Emerytura wojskowa lub policyjna nie może być wyższa niż 75% podstawy jej wymiaru (art. 18 ust. 1 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy oraz art. 18 ust. 1 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy). Podstawę wymiaru emerytury stanowi uposażenie należne żołnierzowi lub funkcjonariuszowi w ostatnim miesiącu pełnienia służby.

Po nowelizacji przepisów, od 1 stycznia 2013 r. możliwość nabycia uprawnień emerytalnych na dotychczasowych zasadach będą mieli żołnierze i funkcjonariusze, którzy zostali powołani (przyjęci) do służby najpóźniej do 31 grudnia 2012 r. Od tej zasady nowelizacja przewiduje pewne wyjątki. Obecnie obowiązujące zasady przechodzenia na emeryturę będą dotyczyły również:

• żołnierzy pełniących służbę kandydacką 1 stycznia 2013 r., w przypadku powołania do zawodowej służby wojskowej bezpośrednio po ukończeniu służby kandydackiej,
• żołnierzy powołanych do zawodowej służby wojskowej po 31 grudnia 2012 r., jeżeli przed tym powołaniem pełnili służbę w: Policji, Urzędzie Ochrony Państwa, ABW, Agencji Wywiadu, Służbie Kontrwywiadu Wojskowego, Służbie Wywiadu Wojskowego, CBA, Straży Granicznej, BOR, Państwowej Straży Pożarnej lub Służbie Więziennej, do której zostali powołani przed 1 stycznia 2013 r.,
• funkcjonariuszy przyjętych do służby po 31 grudnia 2012 r., jeżeli przed tym przyjęciem pełnili służbę w ww. jednostkach, do której zostali przyjęci przed 1 stycznia 2013 r.,
• funkcjonariuszy przyjętych do służby po 31 grudnia 2012 r., jeżeli przed tym przyjęciem pełnili zawodową służbę wojskową lub służbę kandydacką, do której zostali powołani przed 1 stycznia 2013 r.

---

WAŻNE!

Emeryturę wojskową lub policyjną na dotychczas obowiązujących zasadach będą mieli żołnierze i funkcjonariusze powołani lub przyjęci do służby najpóźniej 31 grudnia 2012 r.

Pozostałe osoby (a więc te, które zostały powołane lub przyjęte do służby po raz pierwszy po 31 grudnia 2012 r. i nie zostały wymienione wyżej) przejdą na emeryturę wojskową lub policyjną zgodnie z nowymi przepisami.

Jan R. został powołany do zawodowej służby wojskowej od 1 czerwca 2005 r. Po 5 latach wystąpił ze służby i wyjechał do pracy za granicę. W przyszłym roku planuje powrót do kraju i zamierza starać się o przyjęcie do służby w Policji. Mimo że stanie się to po 31 grudnia 2012 r., dzięki pełnionej przed 2013 r. służbie w charakterze żołnierza zawodowego będzie mógł w przyszłości przejść na emeryturę przyznawaną według obecnie obowiązujących zasad, a więc już po 15 latach służby i bez względu na osiągnięty wiek.

Warunki uzyskania emerytury od 1 stycznia 2013 r.

Przepisy, które wejdą w życie 1 stycznia 2013 r., przewidują znaczne zaostrzenie warunków uzyskania emerytury wojskowej lub policyjnej. Po zmianie przepisów świadczenie to będzie mogło być przyznane odpowiednio żołnierzowi zawodowemu lub funkcjonariuszowi zwolnionemu ze służby, który w dniu tego zwolnienia ukończył 55 lat i ma co najmniej 25 lat służby (art. 1 ustawy o zmianie ustawy o zaopatrzeniu...). Prawo do tej emerytury będzie mógł on nabyć również wtedy, gdy wymagany wiek 55 lat ukończy już po zwolnieniu ze służby, jeśli zwolnienie ze służby nastąpi z przyczyn określonych w ustawie, których zaistnienie jest niezależne od żołnierza lub funkcjonariusza. W przypadku żołnierza zawodowego nowelizacja zalicza do tych przyczyn:

• stwierdzenie niezdolności do służby przez komisję lekarską,
• upływ terminu wypowiedzenia stosunku służbowego zawodowej służby wojskowej dokonanego przez właściwy organ,
• niewyznaczenie na stanowisko służbowe w czasie pozostawania w rezerwie kadrowej,
• niewyznaczenie na stanowisko służbowe na kolejną kadencję,
• zaistnienie potrzeb Sił Zbrojnych – za pisemną zgodą żołnierza.

Z kolei funkcjonariusz, który wymagany wiek 55 lat ukończy po zwolnieniu ze służby, będzie mógł nabyć prawo do emerytury policyjnej, jeśli zwolnienie to nastąpi wskutek przyczyn niezależnych od funkcjonariusza, takich jak m.in.:

• orzeczenie trwałej niezdolności do pracy (całkowitej niezdolności do służby) przez komisję lekarską,
• likwidacja stanowiska służbowego zajmowanego przez funkcjonariusza ABW, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego oraz CBA, gdy nie ma możliwości mianowania go na równorzędne stanowisko służbowe, a nie wyraził zgody na przeniesienie go na niższe stanowisko służbowe,
• likwidacja jednostki służby lub jej reorganizacja połączona ze zmniejszeniem obsady etatowej, jeżeli przeniesienie funkcjonariusza do innej jednostki lub na niższe stanowisko służbowe nie jest możliwe,
• osiągnięcie 30-letniego stażu służby w Służbie Więziennej.

Przy ustalaniu 25-letniego okresu służby wymaganego do przyznania emerytury wojskowej będą uwzględniane również okresy równorzędne ze służbą wojskową uwzględniane przy ustalaniu prawa do emerytury policyjnej, a także:

• okresy pozbawienia wolności i odbywania kary pozbawienia wolności oraz kary aresztu wojskowego, w przypadku gdy żołnierz został uniewinniony albo postępowanie karne zostało umorzone, w tym również warunkowo,
• okresy, w czasie których żołnierz nie pełnił służby wskutek wymierzonej mu kary dyscyplinarnej usunięcia z zawodowej służby wojskowej – jeżeli następnie została ona uchylona.
• okresy urlopu wychowawczego, udzielonego w trakcie pełnienia służby, w wymiarze łącznym nie większym niż 3 lata.

Ustalając wymagany okres służby organ emerytalny nie uwzględni natomiast okresu pracy wykonywanej przez żołnierza zawodowego poza granicami Polski w strukturach organizacji międzynarodowych lub międzynarodowych strukturach wojskowych, na podstawie umowy zawartej między tym żołnierzem a taką organizacją.

WAŻNE!

Do okresu służby żołnierza zawodowego nie wlicza się pracy wykonywanej poza granicami kraju w strukturach organizacji międzynarodowych lub międzynarodowych strukturach wojskowych, na podstawie umowy zawartej między żołnierzem a organizacją.

Z kolei przy ustalaniu 25-letniego okresu służby wymaganego do przyznania emerytury policyjnej będą zaliczane nie tylko okresy służby pełnionej w jednostkach wymienionych w ustawie (m.in. w Policji, UOP, BOR, ABW), ale również okresy służby wojskowej uwzględniane przy ustalaniu prawa do emerytury wojskowej, a także:

• okresy pozbawienia wolności i odbywania kary pozbawienia wolności oraz okresy zawieszenia w czynnościach służbowych, w przypadku gdy funkcjonariusz został uniewinniony lub postępowanie karne zostało umorzone, albo gdy nie został ukarany karą dyscyplinarną wydalenia ze służby,
• okresy urlopu wychowawczego, udzielonego w trakcie pełnienia służby, w wymiarze łącznym nie większym niż 3 lata.

Nowe zasady ustalania wysokości emerytury

Omawiana nowelizacja przewiduje również wprowadzenie od 1 stycznia 2013 r. nowych zasad ustalania wysokości emerytury wojskowej i policyjnej. Emerytura ta będzie wynosiła 60% podstawy jej wymiaru za 25 lat służby i będzie rosła o 3% za każdy dalszy rok tej służby, maksymalnie do 75% podstawy wymiaru. Nowelizacja utrzymuje dotychczasową możliwość podwyższenia emerytury wojskowej lub policyjnej o 0,5% podstawy jej wymiaru za każdy rozpoczęty miesiąc pełnienia służby na froncie w czasie wojny lub w strefie działań wojennych.

Nowe przepisy przewidują również, zarówno w odniesieniu do emerytury wojskowej, jak i emerytury policyjnej, że do tzw. dalszych okresów służby, od których zależy wzrost świadczenia o 3% podstawy jego wymiaru, będą zaliczane okresy urlopu wychowawczego udzielonego w trakcie pełnienia służby.

Od 1 stycznia 2013 r. w zupełnie inny sposób niż obecnie będzie ustalana podstawa wymiaru emerytury wojskowej i policyjnej. Nie będzie już ona uzależniona wyłącznie od wysokości uposażenia należnego żołnierzowi lub funkcjonariuszowi w ostatnim miesiącu pełnienia służby.

W wyniku omawianej nowelizacji organ emerytalny obliczy podstawę wymiaru emerytury wojskowej lub policyjnej z uwzględnieniem średniego uposażenia należnego żołnierzowi lub funkcjonariuszowi przez 10 kolejnych lat kalendarzowych (wybranych przez żołnierza lub funkcjonariusza, a w razie braku wyboru z jego strony – z 10 kolejnych lat kalendarzowych poprzedzających rok zwolnienia ze służby). W celu ustalenia podstawy wymiaru emerytury organ emerytalny wykona kolejno następujące czynności:

● obliczy sumę kwot uposażeń należnych żołnierzowi lub funkcjonariuszowi w okresie każdego roku z wybranych przez niego lat kalendarzowych (lub w razie braku wyboru – w okresie 10 kolejnych lat kalendarzowych poprzedzających rok zwolnienia ze służby),

• obliczy stosunek każdej z tych sum kwot do rocznej kwoty przeciętnego uposażenia żołnierza zawodowego lub funkcjonariusza, obowiązującego w danym roku kalendarzowym, wyrażając go w procentach, z zaokrągleniem do setnych części procentu (jeśli żołnierz lub funkcjonariusz w danym roku pełnił również inną służbę uwzględnianą przy ustalaniu prawa do emerytury, organ emerytalny obliczy ten stosunek proporcjonalnie do poszczególnych okresów służby),
• obliczy średnią arytmetyczną tych procentów, która będzie stanowiła wskaźnik wysokości podstawy wymiaru emerytury,
• wskaźnik wysokości podstawy wymiaru emerytury pomnoży przez kwotę przeciętnego uposażenia obowiązującego w dniu zwolnienia ze służby (a w przypadku żołnierza lub funkcjonariusza, który 55 lat osiągnął po zwolnieniu ze służby – przez kwotę przeciętnego uposażenia żołnierza zawodowego lub funkcjonariusza obowiązującego w dniu osiągnięcia przez niego 55. roku życia).

---

Ponowne ustalenie emerytury

Emerytura wojskowa lub policyjna przyznana i ustalona według nowych zasad, które zaczną obowiązywać od 1 stycznia 2013 r., będzie mogła być ustalona ponownie. Taka możliwość dotyczy przede wszystkim emerytów, którzy po dniu przyznania świadczenia zostaną ponownie powołani do zawodowej służby wojskowej albo przyjęci do służby w Policji, ABW, Agencji Wywiadu, Służbie Kontrwywiadu Wojskowego, Służbie Wywiadu Wojskowego, CBA, Straży Granicznej, BOR, Państwowej Straży Pożarnej lub Służbie Więziennej. W takim przypadku po okresie pełnienia wymienionej służby co najmniej przez 12 miesięcy organ emerytalny na nowo ustali na ich wniosek podstawę wymiaru, a następnie wysokość emerytury według zasad obowiązujących od 1 stycznia 2013 r.

Nowelizacja przewiduje również, tak jak w przypadku obecnie obowiązujących zasad przechodzenia na emeryturę, możliwość podwyższenia emerytury wojskowej (która wynosi mniej niż 75% podstawy jej wymiaru) z tytułu pełnienia czynnej służby wojskowej w ramach Narodowych Sił Rezerwowych. W takim przypadku, na wniosek żołnierza rezerwy złożony nie wcześniej niż po zakończeniu kwartału kalendarzowego, w którym został zwolniony z czynnej służby wojskowej, organ emerytalny doliczy do wysługi emerytalnej po 3% dotychczasowej podstawy wymiaru emerytury za każdy rok pełnienia czynnej służby wojskowej w ramach Narodowych Sił Rezerwowych (obecnie wskaźnik ten wynosi 2,6% podstawy wymiaru). Jeśli okres ten był krótszy niż rok, doliczenie będzie proporcjonalnie niższe i uwzględni faktyczną liczbę dni tej służby.

Nowe zasady także dla osób, które wstąpiły do służby przed 2013 r.

Nowelizacja zakłada w przyszłości możliwość dokonania wyboru między ustaleniem emerytury na zasadach obecnie obowiązujących i na zasadach, które zaczną obowiązywać od 1 stycznia 2013 r. Możliwość ta będzie dotyczyła:

• żołnierzy, którzy zostali powołani po raz pierwszy przed 1 stycznia 2013 r. do zawodowej służby wojskowej, służby kandydackiej lub innej służby uwzględnianej przy ustalaniu prawa do emerytury policyjnej,
• funkcjonariuszy, którzy zostali przyjęci po raz pierwszy przed 1 stycznia 2013 r. do służby w Policji, ABW, AW, Służbie Kontrwywiadu Wojskowego, Służbie Wywiadu Wojskowego, CBA, Straży Granicznej, BOR, Państwowej Straży Pożarnej lub Służbie Więziennej lub do zawodowej służby wojskowej.

Wymienione osoby będą mogły złożyć organowi emerytalnemu oświadczenie o wyborze sposobu ustalenia emerytury najpóźniej w dniu złożenia wniosku o przyznanie tego świadczenia. Należy jednak podkreślić, że omawiana nowelizacja przewiduje 12-letni okres vacatio legis dla wejścia w życie regulacji dotyczących możliwości dokonania omawianego wyboru. Zaczną one obowiązywać dopiero od 1 stycznia 2025 r.

Podstawa prawna:

• art. 12, art. 15–15a i art. 18 ustawy z 10 grudnia 1993 r. o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych oraz ich rodzin (Dz.U. z 2004 r. Nr 8, poz. 66 ze zm.),
• art. 12, art. 15–15a i art. 18 ustawy z 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz.U. z 2004 r. Nr 8, poz. 67 ze zm.),
• art. 1–2 i art. 11 ustawy z 11 maja 2012 r. o zmianie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych oraz ich rodzin, ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2012 r. poz. 664).