Pracownikowi będzie przysługiwała wcześniejsza emerytura na podstawie Karty Nauczyciela, jeśli spełni wszystkie wymagane warunki, m.in. rozwiąże stosunek pracy nauczycielskiej na własny wniosek. Jeśli zostanie zwolniony z pracy w szkole ze względu na stan zdrowia, nie uzyska tego świadczenia.
UZASADNIENIE
Podstawowa możliwość nabycia przez nauczycieli prawa do wcześniejszej emerytury wynika z Karty Nauczyciela.
Nauczyciele urodzeni przed 1 stycznia 1949 r. mogą przejść na emeryturę po rozwiązaniu na swój wniosek stosunku pracy i udowodnieniu co najmniej:
- 30-letniego okresu składkowego i nieskładkowego, w tym 20 lat wykonywania pracy, tj. pracy nauczycielskiej co najmniej w połowie obowiązującego wymiaru zajęć lub
- 25-letniego okresu składkowego i nieskładkowego, w tym 20 lat wykonywania pracy w szczególnych warunkach, tj. zatrudnienia w szkolnictwie specjalnym co najmniej w połowie obowiązującego wymiaru zajęć (w przypadku nauczycieli szkół, placówek, zakładów specjalnych, zakładów poprawczych, schronisk dla nieletnich – art. 88 Karty Nauczyciela).
Prawo do emerytury z Karty Nauczyciela mają nauczyciele, wychowawcy i inni pracownicy pedagogiczni zatrudnieni w placówkach określonych w tej ustawie. Do tych placówek zaliczają się m.in. publiczne przedszkola, szkoły i inne placówki wymienione w ustawie o systemie oświaty, szkoły niepubliczne o uprawnieniach szkół publicznych, zakłady poprawcze, schroniska dla nieletnich, urzędy organów administracji rządowej i kuratoria oświaty.
Nauczyciele mogą uzyskać emeryturę z Karty Nauczyciela pod warunkiem wykonywania pracy nauczycielskiej ostatnio przed przejściem na emeryturę. Poza tym nie jest konieczne ukończenie określonego wieku emerytalnego.
Osoby urodzone przed 1 stycznia 1949 r. mogą przejść na wcześniejszą emeryturę z Karty Nauczyciela bez względu na to, kiedy spełniły warunki wymagane do jej przyznania. Prawo do tego świadczenia mogą uzyskać również nauczyciele urodzeni po 31 grudnia 1948 r., a przed 1 stycznia 1969 r. Jednak osoby te, aby nabyć takie uprawnienia, do 31 grudnia 2008 r. musiały spełnić warunki dotyczące stażu ubezpieczeniowego oraz stażu pracy nauczycielskiej, wymagane do przyznania tego świadczenia od osób urodzonych przed 1949 r.
Nauczyciele urodzeni po 31 grudnia 1948 r. ubiegający się o wcześniejszą emeryturę nauczycielską nie mogą być członkami OFE. Jeśli przystąpili do OFE, aby nabyć prawo do tego świadczenia muszą zgłosić wniosek o przekazanie środków zgromadzonych w OFE, za pośrednictwem ZUS, na dochody budżetu państwa.
Kolejnym warunkiem przyznania wcześniejszej emerytury na podstawie Karty Nauczyciela jest rozwiązanie stosunku pracy nauczycielskiej wykonywanej przed zgłoszeniem wniosku o to świadczenie. Rozwiązanie stosunku pracy musi nastąpić na wniosek nauczyciela, tj. na podstawie wypowiedzenia złożonego przez nauczyciela lub na podstawie porozumienia stron. Z wnioskiem tym nauczyciel musi wystąpić przed ukończeniem powszechnego wieku emerytalnego (tj. 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn).
ZUS przyzna nauczycielowi wcześniejszą emeryturę również wtedy, gdy jego stosunek pracy został rozwiązany z inicjatywy dyrektora szkoły z powodu całkowitej lub częściowej likwidacji szkoły albo w razie zmian organizacyjnych powodujących zmniejszenie oddziałów lub zmian planu nauczania, które uniemożliwiają dalsze zatrudnianie nauczyciela w pełnym wymiarze zajęć. Prawo do emerytury nauczycielskiej bez względu na wiek może również nabyć nauczyciel, którego stosunek pracy rozwiązał się wskutek upływu okresu pozostawania w tzw. stanie nieczynnym (np. z powodu częściowej likwidacji lub zmian organizacyjnych w szkole) lub w razie wcześniejszego rozwiązania stosunku pracy przed upływem stanu nieczynnego.
Warunek rozwiązania przez nauczyciela stosunku pracy w celu przyznania omawianej emerytury nie jest natomiast spełniony, jeżeli umowa o pracę została zawarta z nauczycielem na czas określony i ulegnie rozwiązaniu po upływie tego okresu. Prawo do wcześniejszej emerytury nie przysługuje również nauczycielowi, którego zatrudnienie ustało wskutek uznania go przez lekarza przeprowadzającego badanie okresowe lub kontrolne za niezdolnego do dalszego wykonywania pracy nauczycielskiej.
WAŻNE!
Nauczyciel nie uzyska prawa do wcześniejszej emerytury z Karty Nauczyciela, jeżeli umowa o pracę ulegnie rozwiązaniu na skutek upływu czasu, na jaki została zawarta bądź jeżeli uzyska orzeczenie lekarskie o niezdolności do dalszej pracy.
Brak możliwości uzyskania wcześniejszej emerytury przez nauczyciela zwolnionego z pracy z powodu stanu zdrowia potwierdził Sąd Najwyższy w wyroku z 8 czerwca 2011 r. (II UK 162/10). Zgodnie z tym wyrokiem, jeżeli pedagog w trakcie roku szkolnego straci zdrowie do dalszego wykonywania pracy oraz jeżeli lekarz potwierdzi ten fakt wydając orzeczenie o jego niezdolności do dalszej pracy, nauczyciel automatycznie straci nie tylko zatrudnienie w szkole, ale także prawo do wcześniejszej emerytury.
Jeśli lekarz przeprowadzający badanie okresowe lub kontrolne orzeknie, że Państwa pracownik jest niezdolny do wykonywania dotychczasowej pracy nauczyciela, to zgodnie z przepisami Karty Nauczyciela będą Państwo musieli rozwiązać z nim stosunek pracy z końcem miesiąca, w którym dyrektor szkoły otrzymał ostateczne orzeczenie lekarskie stwierdzające powyższą okoliczność. Taki tryb rozwiązania stosunku pracy spowoduje, że Państwa pracownik straci możliwość uzyskania wcześniejszej emerytury z Karty Nauczyciela. Aby taką możliwość zachował, powinni Państwo wcześniej rozwiązać z nim stosunek pracy w trybie, który uprawnia go do nabycia uprawnień emerytalnych z Karty Nauczyciela, np. za porozumieniem stron (jeśli pracownik zgłosi wniosek w tej sprawie) lub za 3-miesięcznym wypowiedzeniem złożonym przez pracownika (z zastrzeżeniem, że ustanie zatrudnienia nastąpi z końcem roku szkolnego). ZUS uzna wtedy, że rozwiązanie stosunku pracy miało miejsce na wniosek pracownika i będzie mógł ustalić prawo do emerytury na podstawie Karty Nauczyciela.
Podstawa prawna
- art. 20 ust. 1, ust. 5c i ust. 7, art. 23 i art. 88 Karty Nauczyciela,