Jeśli Państwa pracownica uzyska prawo do wcześniejszej emerytury i będzie ją pobierała, to nie będzie przeszkód, by następnie uzyskała uprawnienia do emerytury w powszechnym wieku emerytalnym. W takim przypadku wysokość tego drugiego świadczenia (tzn. emerytury w powszechnym wieku emerytalnym) zostanie jednak ustalona na całkowicie nowych zasadach. Pracownica będzie mogła dorabiać do emerytury. Jednak dopóki nie ukończy 60 lat, świadczenie zostanie zawieszone lub zmniejszone w razie przekroczenia określonych progów zarobkowych.
UZASADNIENIE
Zasadą jest, że osoby urodzone po 31 grudnia 1948 r. nabywają prawo do tzw. nowej emerytury. Warunkiem jej uzyskania jest ukończenie powszechnego wieku emerytalnego (60 lat dla kobiet oraz 65 lat dla mężczyzn), bez konieczności udowodnienia odpowiednio długiego stażu ubezpieczeniowego. Wysokość tego świadczenia jest uzależniona od stanu konta ubezpieczonego w ZUS. Nowa emerytura stanowi wynik podzielenia podstawy jej obliczenia przez tzw. średnie dalsze trwanie życia ustalone dla wieku przejścia na emeryturę. Na podstawę obliczenia emerytury składa się kwota zwaloryzowanego kapitału początkowego (odzwierciedlającego przebieg kariery zawodowej za okres do 31 grudnia 1998 r.) oraz składek na ubezpieczenie emerytalne zewidencjonowanych (w okresie od 1 stycznia 1999 r.) na indywidualnym koncie ubezpieczonego w ZUS z uwzględnieniem ich waloryzacji.
Nowa emerytura może niekiedy przysługiwać w niższym wieku emerytalnym niż 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn. Możliwość uzyskania takiej emerytury mają osoby urodzone po 31 grudnia 1948 r., które łącznie spełniają następujące warunki:
na 1 stycznia 1999 r. miały staż ubezpieczeniowy (okres składkowy i nieskładkowy) wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, w tym wymagany okres pracy (często 15-letni) w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, działalności twórczej lub artystycznej, pracy górniczej lub pracy na kolei wymagany do przyznania wcześniejszej emerytury,
ukończyły wcześniejszy wiek emerytalny (na ogół 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn),
nie przystąpiły do OFE lub złożyły wniosek o przekazanie środków zgromadzonych w OFE, za pośrednictwem ZUS, na dochody budżetu państwa,
rozwiązały stosunek pracy (jeśli są pracownikami).
Niektóre osoby urodzone po 31 grudnia 1948 r. mają prawo do obliczenia swojego świadczenia częściowo na nowych, a częściowo na starych zasadach. Jest to tzw. mieszany sposób ustalenia wysokości świadczenia. Przewidziany jest on dla osób, które spełniają łącznie następujące warunki:
- nie przystąpiły do OFE (lub złożyły wniosek o przekazanie środków zgromadzonych w OFE, za pośrednictwem ZUS, na dochody budżetu państwa),
- nie pobrały (choćby za jeden miesiąc) wcześniejszej emerytury obliczonej według dotychczasowych zasad,
- wiek uprawniający do emerytury (powszechny lub wcześniejszy) ukończyły lub ukończą w latach 2009–2013.
Osoba spełniająca powyższe warunki może wybrać, który ze sposobów ustalenia wysokości świadczenia – obliczenie sposobem mieszanym czy całkowicie według nowych zasad – jest dla niej bardziej korzystny.
Im później osoba ubezpieczona ukończy wiek emerytalny (powszechny lub wcześniejszy) w latach 2009–2013, tym mniejsza będzie część emerytury obliczona według dotychczasowych zasad, a wyższa – według nowych zasad. Nie ma przy tym znaczenia rok zgłoszenia wniosku o emeryturę. Dla osób, które kończą wiek uprawniający do emerytury w 2011 r., świadczenie składa się z sumy 55% emerytury wyliczonej według starych zasad i 45% emerytury obliczonej ze składek i kapitału początkowego.
Należy podkreślić, że osoby urodzone po 31 grudnia 1948 r. mogą również nabyć prawo do wcześniejszej emerytury obliczanej na dotychczasowych zasadach (a więc na podstawie wymiaru świadczenia będącej wypadkową zarobków oraz przeciętnych płac w wybranych latach, liczby udowodnionych okresów składkowych i nieskładkowych oraz aktualnie obowiązującej kwoty bazowej). Przepisy przewidują różne rodzaje wcześniejszych emerytur. Jedną z nich jest wcześniejsza emerytura pracownicza. Kobieta urodzona po 31 grudnia 1948 r. może ją uzyskać, jeśli łącznie spełni następujące warunki:
- do 31 grudnia 2008 r. ukończyła wiek emerytalny wynoszący 55 lat oraz udowodniła okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 30 lat (lub 20 lat, jeśli jest całkowicie niezdolna do pracy),
- podlegała ubezpieczeniom z tytułu stosunku pracy ostatnio przed zgłoszeniem wniosku o emeryturę oraz co najmniej przez 6 miesięcy w ciągu ostatnich 2 lat podlegania ubezpieczeniom,
- nie przystąpiła do OFE lub złożyła wniosek o przekazanie środków zgromadzonych w OFE, za pośrednictwem ZUS, na dochody budżetu państwa,
- z wnioskiem o emeryturę wystąpiła przed ukończeniem powszechnego wieku emerytalnego.
Nabycie prawa do wcześniejszej emerytury (w tym również emerytury pracowniczej) nie przeszkadza w uzyskaniu emerytury w powszechnym wieku emerytalnym – po ukończeniu tego wieku. Może jednak wpłynąć na sposób obliczenia tego świadczenia. Osoba, która pobierała (przynajmniej za jeden miesiąc) wcześniejszą emeryturę, nie ma bowiem prawa do mieszanego sposobu ustalenia jej wysokości, mimo ukończenia wymaganego wieku emerytalnego w latach 2009–2013. Emerytura, którą uzyska po ukończeniu 60 lat, zostanie obliczona w całości na nowych zasadach, a więc na podstawie jej stanu konta w ZUS.
Trudno jednoznacznie wskazać, który ze sposobów obliczania emerytury byłby korzystniejszy dla pracownicy – czy ustalenie całości emerytury na nowych zasadach czy na mieszanych. Jeśli ubezpieczona długo pracowała przed 1998 r. i osiągała wówczas dość wysokie zarobki, może mieć ustalony wysoki kapitał początkowy. W takiej sytuacji wysokość emerytury, obliczona w całości na nowych zasadach, najprawdopodobniej będzie wyższa od emerytury obliczonej w sposób mieszany. Wtedy ubezpieczona nie straci na tym, że uzyskała prawo do wcześniejszej emerytury. W przeciwnym razie – czyli przy niewielkim stażu i niskich zarobkach przed 1999 r. – pobieranie wcześniejszej emerytury może spowodować, że emerytura przysługująca w powszechnym wieku emerytalnym obliczona całkowicie według nowych zasad będzie niższa niż byłaby w przypadku, gdyby ZUS mógł obliczyć tę emeryturę na mieszanych zasadach.
Odnośnie do kwestii dorabiania do przyznanej emerytury, to Państwa pracownica będzie mogła uzyskiwać przychody z działalności zarobkowej zarówno przy wcześniejszej emeryturze, jak i będąc na emeryturze przysługującej po ukończeniu powszechnego wieku emerytalnego. Przed osiągnięciem powszechnego wieku emerytalnego (60 lat) będzie jednak ograniczona dwoma progami zarobkowymi (70% i 130% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia), których przekroczenie spowoduje odpowiednio zmniejszenie lub zawieszenie emerytury. Po ukończeniu tego wieku będzie mogła dorabiać bez żadnych ograniczeń i konsekwencji dla wypłacanego świadczenia.
Podstawa prawna
- art. 24, art. 26, art. 29, art. 53, art. 46, art. 183 i art. 184 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm.).