Aleksandra D. w grudniu 2003 r. złożyła w oddziale ZUS wniosek o rentę z tytułu niezdolności do pracy wraz z zaświadczeniem o stanie zdrowia. Miesiąc później ZUS wydał decyzję odmowną, gdyż lekarz orzecznik uznał panią D. za zdolną do pracy. Odwołanie wnioskodawczyni zostało prawomocnie oddalone wyrokiem Sądu Okręgowego w K., który zapadł w grudniu 2004 r. Sąd, podtrzymując decyzję ZUS, oparł się na dwóch opiniach biegłych lekarzy specjalistów: kardiologa i laryngologa, którzy uznali ją za zdolną do pracy.
Sprawa ta miała jednak dalszy ciąg. Z czasem problemy zdrowotne pani Aleksandry D. narastały, ale nie miały one – jak wcześniej błędnie oceniono – podłoża somatycznego, lecz psychiczne. Narastające dolegliwości, w tym zaburzenia urojeniowe, zmusiły Aleksandrę D. do rezygnacji z pracy i ponownego zgłoszenia się do ZUS w celu przyznania renty z tytułu niezdolności do pracy.
Ponowny wniosek o rentę
ZUS – podobnie jak kilka lat wcześniej – odmówił przyznania renty. Aleksandra D. złożyła więc odwołanie do sądu, który je uwzględnił. Sąd przyjął na podstawie opinii biegłego sądowego – lekarza psychiatry, że z powodu uporczywych zaburzeń urojeniowych wnioskodawczyni była całkowicie niezdolna do pracy od lipca 2007 r. do listopada 2010 r., przy czym początkowa data niezdolności w stopniu częściowym przypadła od lipca 2003 r. Sąd zmienił więc decyzję ZUS, przyznając jej rentę na podstawie art. 57 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (DzU z 2009 r. nr 153, poz. 1227 ze zm.).
Od wyroku ZUS złożył apelację, która została uwzględniona. Sąd apelacyjny zmienił wyrok i podtrzymał odmowną decyzję ZUS. Skargę kasacyjną złożyła wnioskodawczyni, jednak Sąd Najwyższy także ją oddalił.
Sąd Najwyższy wskazał m.in., że decyzje ZUS, inaczej niż wyroki sądów, nie korzystają z powagi rzeczy osądzonej. Do wznowienia postępowania w sprawach świadczeń z ubezpieczenia rentowego stosuje się art. 114 ustawy emerytalnej. Prawo do świadczeń lub ich wysokość ulega ponownemu ustaleniu na wniosek osoby zainteresowanej lub z urzędu, jeżeli po uprawomocnieniu się decyzji zostaną przedłożone nowe dowody lub ujawniono okoliczności istniejące przed wydaniem tej decyzji, które mają wpływ na prawo do świadczeń lub na ich wysokość. Postępowanie w sprawie o rentę z tytułu niezdolności do pracy może więc być wznawiane przed organem rentowym wielokrotnie, w każdym czasie, jeżeli zaistnieją okoliczności przewidziane w art. 114 ust. 1 ustawy. Kończy je wydanie decyzji, bo w takiej formie orzekają organy rentowe. Od każdej zaś decyzji organu rentowego służy ubezpieczonemu odwołanie do sądu. Dlatego prawomocny wyrok wydany w sprawie odmowy przyznania renty z tytułu niezdolności do pracy nie zamykał ubezpieczonej drogi do ponownego złożenia wniosku o to świadczenie. Jednak w tej sprawie sąd apelacyjny ponownie ocenił, czy ubezpieczona spełnia przesłanki uprawniające ją do renty. Stwierdził, że nie spełnia ona wszystkich trzech warunków jednocześnie (istnienia niezdolności do pracy, daty jej powstania oraz posiadania wymaganych okresów składkowych i nieskładkowych) z art. 57 ustawy emerytalnej.
Wyrok Sądu Najwyższego z 24 sierpnia 2010 r., I UK 64/10, niepubl.