Szkolenia w zakresie BHP

Obowiązek przeszkolenia pracownika z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy wynika bezpośrednio z Kodeksu pracy. Zgodnie z tym aktem pracodawca nie może dopuścić do pracy pracownika, do której wykonywania nie posiada on wymaganych kwalifikacji albo potrzebnych umiejętności, a także dostatecznej znajomości przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy (art. 237³ § 1 k.p.). Pracodawca jest zobowiązany zapewnić szkolenie pracownika w zakresie bhp przed dopuszczeniem go do pracy oraz prowadzić okresowe szkolenia w tym zakresie (art. 237³ § 1 k.p.).

Dodatkowo pracodawca jest zobowiązany zapoznać pracowników z przepisami i zasadami bhp dotyczącymi wykonywanych przez nich prac. Musi też wydawać szczegółowe instrukcje i wskazówki dotyczące bhp na stanowisku pracy danego pracownika. Natomiast pracownik jest zobowiązany potwierdzić na piśmie zapoznanie się z przepisami oraz zasadami bhp (art. 237⁴ k.p.). Jak orzekł Sąd Najwyższy w wyroku z 19 kwietnia 2006 r., nawet odmowa potwierdzenia przez pracownika na piśmie, że został zapoznany z zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy, nie jest równoznaczna z odmową ich przestrzegania (II PK 304/05).

Szkolenie a czas pracy

Szkolenie z zakresu bhp odbywa się na koszt pracodawcy i w miarę możliwości w czasie pracy pracownika. W związku z tym szkolenie bhp jest jedynym szkoleniem, które w pełni zalicza się do czasu pracy. Jeżeli nie odbywa się ono w czasie pracy danego pracownika, lecz po jej zakończeniu, pracodawca musi ten czas zaliczyć jako świadczenie pracy.

Przykład
Pracodawca zaplanował szkolenie bhp dla wszystkich pracowników na 8 godzin między 10.00 a 18.00. W zakładzie pracownicy pracują na 2 zmiany od 6.00 do 14.00 i od 14.00 do 22.00. W związku z tym tak zaplanowane szkolenie spowoduje, że obie zmiany będą miały przyjść na więcej godzin, niż to wynika z grafiku. Dlatego też I zmiana wypracuje nadgodziny między 14.00 a 18.00, natomiast druga zmiana będzie musiała przyjść do pracy wcześniej, bo na 10.00 i wypracuje nadgodziny między 10.00 a 14.00.

Rozporządzenie szkoleniowe

Kodeks pracy nie jest jedynym aktem regulującym problematykę szkoleń bhp. Na mocy art. 237⁵ k.p. w drodze rozporządzenia określono szczegółowe zasady szkolenia w dziedzinie bhp, zakres tego szkolenia, wymagania dotyczące treści i realizacji programów szkolenia, sposób dokumentowania oraz przypadki, w których pracodawcy lub pracownicy mogą być zwolnieni z określonych rodzajów szkolenia. Właśnie te wszystkie kwestie reguluje rozporządzenie z 27 lipca 2004 r. w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy, zwane dalej rozporządzeniem szkoleniowym (DzU nr 180, poz. 1860 ze zm.).

Kto nie musi podlegać szkoleniu?

Co do zasady szkolenie pracownika przed dopuszczeniem do pracy nie jest wymagane w przypadku podjęcia przez niego pracy na tym samym stanowisku, które zajmował u danego pracodawcy bezpośrednio przed nawiązaniem kolejnej umowy o pracę. W każdym innym przypadku odbycie szkolenia bhp jest obowiązkowe.

Przykłady

Pracodawca przyjął do pracy pracownika, który ma wykonywać pracę jako operator dźwigu. W poprzedniej pracy również wykonywał taką samą pracę i ma wciąż aktualne szkolenie okresowe bhp. Mimo że pracownik w poprzedniej pracy miał takie samo stanowisko, u nowego pracodawcy musi przejść szkolenie wstępne, ponieważ z obowiązku tego zwolnieni są tylko pracownicy podejmujący w ramach nowej umowy o pracę, na takim samym stanowisku, u tego samego pracodawcy, a między kolejnymi umowami nie ma przerwy.

***

Pracodawca zatrudnia pracowników sezonowych co roku w okresie czerwiec–sierpień. Co roku są to ci sami pracownicy. Ponieważ jednak przerwa między zatrudnieniem istnieje, to za każdym prazem pracodawca musi ponownie przeprowadzić szkolenie wstępne zatrudnianych pracowników.

Cel i rodzaje szkolenia

Pracodawca zapewnia pracownikowi odbycie, odpowiednio do rodzaju wykonywanej pracy, szkolenia, w tym przekazanie mu informacji i instrukcji dotyczących zajmowanego stanowiska lub wykonywanej pracy.

Jeżeli zdarzyłoby się, że na terenie jednego zakładu pracy pracę wykonują nie tylko pracownicy tego zakładu, ale także osoby zatrudnione przez innego pracodawcę – zakład pracy musi poinformować takich pracowników o istniejących zagrożeniach dla bezpieczeństwa i zdrowia podczas ich pracy na terenie takiego zakładu.

Uzyskanie tych informacji należy potwierdzić na piśmie.

Takie pismo, obok oświadczenia o zapoznaniu się z zagrożeniami, powinno zawierać co najmniej datę, imię i nazwisko osoby, która została poinformowana, oraz dane osoby, która informuje o zagrożeniach.

Szkolenie ma zapewnić pracownikom:

• zapoznanie się z czynnikami środowiska pracy, mogącymi powodować zagrożenia dla bezpieczeństwa i zdrowia pracowników podczas pracy oraz z odpowiednimi środkami i działaniami zapobiegawczymi,
• poznanie przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie niezbędnych do wykonywania pracy w całym zakładzie oraz na określonym stanowisku pracy, a także związanych z pracą obowiązków i odpowiedzialności w zakresie bhp,
• nabycie umiejętności wykonywania pracy w sposób bezpieczny dla siebie i innych osób, postępowania w sytuacjach awaryjnych oraz udzielania pomocy osobie, która uległa wypadkowi.

WAŻNE!
Programy szkolenia bhp powinny być dostosowane do rodzajów i warunków prac wykonywanych przez uczestników szkolenia.

Szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy prowadzone są jako:

• szkolenia wstępne,
• szkolenia okresowe.

Szkolenie wstępne jest przeprowadzane w formie instruktażu i obejmuje szkolenie wstępne ogólne, czyli instruktaż ogólny, oraz szkolenie wstępne na stanowisku pracy, czyli instruktaż stanowiskowy.

Instruktaż ogólny

Zanim zaczniemy rozważania dotyczące poszczególnych aspektów szkolenia wstępnego, warto wiedzieć, czym jest instruktaż. Jest to forma szkolenia o czasie trwania nie krótszym niż 2 godziny lekcyjne (czyli 2 x po 45 min.), która umożliwia uzyskanie, zaktualizowanie lub uzupełnienie wiedzy i umiejętności dotyczących wykonywania pracy i zachowania się w zakładzie pracy w sposób zgodny z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy.

Instruktaż ogólny powinien zapewnić pracownikowi zapoznanie się z podstawowymi przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy.

Chodzi tu o wszystkie zasady zawarte w:

• Kodeksie pracy,
• układach zbiorowych pracy,
• regulaminie pracy,
• rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (DzU z 2003 r. nr 169, poz. 1650 ze zm.) oraz
• przepisach dotyczących bhp obowiązujących w danym zakładzie pracy (u danego pracodawcy).

Celem instruktażu ogólnego jest zapoznanie pracownika z:

• czynnikami środowiska pracy występującymi na jego stanowisku pracy,
• ryzykiem zawodowym związanym z wykonywaną pracą,
• sposobami ochrony przed zagrożeniami, jakie mogą powodować powyższe czynniki oraz
• metodami bezpiecznego wykonywania pracy na stanowisku.

Instruktażowi ogólnemu poddawani są przed dopuszczeniem do wykonywania pracy:

• wszyscy nowo zatrudnieni pracownicy,
• studenci odbywający praktyki studenckie,
• uczniowie szkół zawodowych odbywający praktyczną naukę zawodu,
• bezrobotni odbywający w zakładzie staże oraz przygotowanie zawodowe.

Instruktaż ogólny prowadzi:

• pracownik służby bhp,
• osoba wykonująca u pracodawcy zadania tej służby,
• pracodawca, który sam wykonuje takie zadania, bądź
• pracownik wyznaczony przez pracodawcę posiadający zasób wiedzy i umiejętności zapewniający właściwą realizację programu instruktażu, mający aktualne zaświadczenie o ukończeniu wymaganego szkolenia bhp (§ 10 ust. 2 rozporządzenia szkoleniowego).

Przykład
Pracodawca posiada w zakładzie służbę bhp i przeprowadzenie instruktażu ogólnego może powierzyć pracownikowi tej służby. Natomiast instruktaż stanowiskowy powinien być już przeprowadzony przez osobę kierującą pracownikami lub przez samego pracodawcę. Ważne jest, aby osoba przeprowadzająca instruktaż stanowiskowy posiadała odpowiednie kwalifikacje i doświadczenie zawodowe oraz była przeszkolona w zakresie metod prowadzenia instruktażu stanowiskowego.

Osoba przeprowadzająca taki instruktaż powinna mieć ukończone szkolenie obejmujące metody prowadzenia wszystkich etapów instruktażu stanowiskowego określonych w ramowym programie instruktażu.

Instruktaż ogólny może zatem przeprowadzać pracodawca, który sam wykonuje zadania służby bhp w swoim zakładzie pracy.

Może to jednak odnosić się tylko do pracodawcy, który:

• zatrudnia do 10 pracowników albo
• zatrudnia do 20 pracowników i jest zakwalifikowany do grupy działalności, dla której ustalono nie wyższą niż trzecią kategorię ryzyka w rozumieniu przepisów o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych.

Szkolenie w formie instruktażu powinno być prowadzone na podstawie szczegółowego programu opracowanego przez organizatora szkolenia. Podczas szkolenia konieczne jest stosowanie odpowiednich środków dydaktycznych, w szczególności filmów, tablic, folii do wyświetlania informacji, środków do udzielania pierwszej pomocy w razie wypadku.

Ramowy program instruktażu ogólnego

@RY1@i26/2010/020/i26.2010.020.000.0011.101.jpg@RY2@

WAŻNE!
Program szkolenia osób podejmujących po raz pierwszy pracę związaną z kierowaniem pracownikami powinien być poszerzony i dostosowany do obowiązków i odpowiedzialności tych osób w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy.

Instruktaż stanowiskowy

Obowiązek odbycia instruktażu stanowiskowego jest uzależniony od czynników występujących na stanowisku pracy. Szkolenie jest przeznaczone dla pracowników nowo zatrudnianych na stanowiskach robotniczych i innych, na których występuje narażenie na działanie czynników szkodliwych dla zdrowia, uciążliwych lub niebezpiecznych.

Instruktaż stanowiskowy przeprowadza się także dla pracowników przenoszonych na wyżej opisane stanowiska oraz w przypadku zmiany warunków techniczno-organizacyjnych, tj. w razie zmiany:

• procesu technologicznego,
• zmiany organizacji stanowisk pracy,
• wprowadzenia do stosowania substancji o działaniu szkodliwym dla zdrowia albo niebezpiecznym oraz
• nowych lub zmienianych narzędzi, maszyn i innych urządzeń.

Przykład
Pracownik zatrudnia 8 osób przy produkcji okien antywłamaniowych. Trzy z nich zostały przyjęte do pracy pół roku temu i wtedy też wzięły udział w szkoleniu wstępnym. Pracodawca postanowił jednak zmodernizować linię produkcyjną i wprowadził zupełnie nowe maszyny. Mimo że 4 z 8 pracowników niedawno przyswoiło informacje związane z obsługą urządzeń, wszyscy muszą przejść ponownie instruktaż stanowiskowy, gdyż pracodawca wprowadził nowy proces technologiczny.

WAŻNE!
Szkolenie jest przeznaczone również dla studentów odbywających praktyki studenckie oraz uczniów odbywających praktyczną naukę zawodu.

Podstawowym celem szkolenia jest uzyskanie przez pracownika:

• informacji o czynnikach środowiska pracy występujących na danym stanowisku pracy i w jego bezpośrednim otoczeniu oraz o ryzyku zawodowym związanym z wykonywaną pracą,
• wiedzy i umiejętności dotyczących sposobów ochrony przed zagrożeniami wypadkowymi zagrożeniami dla zdrowia w warunkach normalnej pracy i w warunkach awaryjnych,
• wiedzy i praktycznych umiejętności z zakresu bezpiecznego wykonywania powierzonej pracy.

WAŻNE!
Pracownik zatrudniony na kilku stanowiskach pracy musi przejść instruktaż stanowiskowy obowiązujący na każdym z tych stanowisk.

Szkolenie powinno uwzględniać 5 etapów:

• rozmowę wstępną instruktora z instruowanym pracownikiem,
• pokaz i objaśnienie przez instruktora całego procesu pracy, który ma być realizowany przez pracownika,
• próbne wykonywanie procesu pracy przez pracownika przy korygowaniu przez instruktora sposobów wykonywania pracy,
• samodzielną pracę instruowanego pracownika pod nadzorem instruktora,
• sprawdzenie i ocenę przez instruktora sposobu wykonywania pracy przez pracownika.

Jeżeli pracownik wykonuje prace na różnych stanowiskach, szkolenie powinno uwzględniać wszystkie rodzaje prac, które będą należały do zakresu obowiązków pracownika.

WAŻNE!
Sposób realizacji szkolenia i czas trwania poszczególnych jego części powinny być dostosowane do przygotowania zawodowego i dotychczasowego stażu pracy pracownika oraz zagrożeń występujących przy przewidzianej do wykonywania przez niego pracy.

Ramowy program szkolenia instruktażu stanowiskowego

@RY1@i26/2010/020/i26.2010.020.000.0011.102.jpg@RY2@

W przypadku instruktażu stanowiskowego nie ma znaczenia, dla ilu osób zostanie on przeprowadzony. Oczywiście liczba uczestników musi być taka, aby szkoleniowiec miał pewność, że każdy pracownik ma potrzebne warunki do przyswojenia wiedzy.

W związku z tym, z ilościowego punktu widzenia nie ma znaczenia, czy jest on prowadzony dla jednego kandydata do pracy, czy grupy kandydatów, jeśli mają być oni zatrudnieni na takich samych stanowiskach pracy.

WAŻNE!
Czas trwania instruktażu stanowiskowego nie może być krótszy niż 8 godz.

Regulacje wspólne dla instruktażu ogólnego i stanowiskowego

Odbycie instruktażu ogólnego oraz instruktażu stanowiskowego przez pracownika należy potwierdzić na piśmie w karcie szkolenia wstępnego, która musi być przechowywana w aktach osobowych pracownika.

Przykład
Pracodawca polecił firmie szkoleniowej przeprowadzenie szkolenia wstępnego bhp. Jako potwierdzenie odbycia tego szkolenia pracodawca powinien otrzymać kartę szkolenia wstępnego w dziedzinie bhp. Karta ta powinna zawierać m.in.:

• imię i nazwisko szkolonego,
• datę przeprowadzenia szkolenia,
• dane osoby przeprowadzającej szkolenie,
• informację o przeprowadzeniu sprawdzianu wiadomości.

Szkolenie pracodawców wykonujących zadania służby bezpieczeństwa i higieny pracy

Szkolenie z zakresu bhp musi odbyć również pracodawca, który wykonuje zadania służby bhp. Szkolenie takie odbywa się przed podjęciem wykonywania zadań tej służby.

Celem szkolenia jest uzyskanie przez pracodawców wiedzy i umiejętności w zakresie:

• identyfikacji i analizy zagrożeń zawodowych oraz oceny ryzyka związanego z tymi zagrożeniami,
• prowadzenia kontroli i oceny stanu bezpieczeństwa i higieny pracy, w tym przestrzegania przepisów i zasad bhp,
• organizowania przedsięwzięć mających na celu zapewnienie pracownikom bezpieczeństwa i ochrony zdrowia,
• metod eliminowania lub ograniczenia oddziaływania na pracowników czynników szkodliwych dla zdrowia i niebezpiecznych,
• ustalania okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy oraz chorób zawodowych, a także określania niezbędnych działań profilaktycznych,
• metod i organizacji szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy,
• popularyzacji problematyki bezpieczeństwa i higieny pracy.

Szkolenie powinno być zorganizowane w formie kursu lub seminarium z uwzględnieniem ćwiczeń oraz z wykorzystaniem odpowiednich pomocy dydaktycznych, w szczególności filmów, tablic, folii do wyświetlania informacji, programów komputerowych, materiałów do ćwiczeń. Uczestnicy szkolenia powinni również otrzymać materiały umożliwiające przyswojenie problematyki objętej programem szkolenia (np. skrypty, przepisy prawne, zestawy ćwiczeń z instrukcjami, zestawy pytań kontrolnych).

Należy pamiętać, że kurs to forma szkolenia o czasie nie krótszym niż 15 godzin lekcyjnych. Składa się on z zajęć teoretycznych i praktycznych, które umożliwiają uzyskanie, aktualizowanie lub uzupełnienie wiedzy i umiejętności w zakresie bhp.

Natomiast seminarium jest to forma szkolenia, która trwa co najmniej 5 godzin lekcyjnych i umożliwia uzyskanie, aktualizowanie lub uzupełnienie wiedzy z zakresu bhp.

WAŻNE!
Szczegółowy program szkolenia powinien uwzględniać problematykę i przepisy dotyczące przemysłu (działalności), z którego wywodzą się uczestnicy szkolenia.

Ramowy program szkolenia pracodawców wykonujących zadania służby bhp

@RY1@i26/2010/020/i26.2010.020.000.0011.103.jpg@RY2@

@RY1@i26/2010/020/i26.2010.020.000.0011.104.jpg@RY2@

WAŻNE!
Ze szkolenia zwolniony jest pracodawca, który spełnia wymagania kwalifikacyjne dla służby bezpieczeństwa i higieny pracy.

Szkolenie okresowe

Szkolenie wstępne nie jest oczywiście jedynym szkoleniem z zakresu bhp, jakie odbywa pracownik czy pracodawca. W trakcie trwania zatrudnienia przyswojoną wiedzę i umiejętności należy aktualizować i gruntować. Temu właśnie służy szkolenie okresowe (§ 14 ust. 1 rozporządzenia szkoleniowego). Szkolenie okresowe ma również za zadanie zapoznać pracowników z nowymi rozwiązaniami techniczno-organizacyjnymi w zakresie bhp.

Szkoleniu okresowemu podlegają:

• osoby będące pracodawcami i inne kierujące pracownikami, w szczególności kierownicy, mistrzowie oraz brygadziści,
• pracownicy na stanowiskach robotniczych,
• pracownicy inżynieryjno-techniczni, w tym projektanci, konstruktorzy maszyn i innych urządzeń technicznych, technolodzy oraz organizatorzy produkcji,
• pracownicy służby bhp i inne osoby wykonujące zadania tej służby,
• pracownicy administracyjno-biurowi i inni niewymienieni w powyższych punktach, których charakter pracy wiąże się z narażeniem na czynniki szkodliwe dla zdrowia, uciążliwe lub niebezpieczne albo z odpowiedzialnością w zakresie bhp.

Przykład
Pracodawca zastanawia się, jak najlepiej wybrać organizatora szkolenia bhp. Osoba taka powinna mieć zasób wiedzy i doświadczenie zawodowe zapewniające właściwą realizację programów szkolenia. Należy pamiętać, że jednym z ważniejszych wymagań jest także przygotowanie dydaktyczne prowadzącego szkolenie bhp. Takie przygotowanie zapewni prawidłowy przebieg procesu szkolenia, odpowiednie dla określonych grup uczestników metody, środki dydaktyczne i formy organizacyjne szkolenia. Przygotowanie takie można zdobyć dzięki ukończeniu kształcenia (w formie szkolnej) lub szkolenia, jeżeli w ich programie uwzględniona była problematyka dotycząca przygotowania do prowadzenia szkoleń lub ukończenie studiów podyplomowych w zakresie bhp, w którego programie była uwzględniona problematyka przygotowania dydaktycznego.

Szkolenia okresowe pracodawców i innych osób kierujących pracownikami

Pracodawcy, w tym osoby kierujące przedsiębiorstwami państwowymi, spółkami, zakładami prywatnymi, urzędami, spółdzielniami, oraz inne osoby kierujące pracownikami (mistrzowie, brygadziści, kierownicy wydziałów i innych komórek organizacyjnych) muszą odbyć szkolenie okresowe.

Celem takiego szkolenia jest aktualizacja i uzupełnienie wiedzy, a także umiejętności z zakresu:

• oceny zagrożeń występujących w procesach pracy oraz ryzyka związanego z tymi zagrożeniami,
• kształtowania bezpiecznych i higienicznych warunków pracy,
• ochrony pracowników przed zagrożeniami związanymi z wykonywaną pracą.

Szkolenie powinno być zorganizowane w formie kursu lub seminarium albo samokształcenia kierowanego – na podstawie szczegółowego programu szkolenia opracowanego przez organizatora szkolenia. Uczestnicy szkolenia organizowanego w formie samokształcenia kierowanego powinni otrzymać materiały umożliwiające przyswojenie problematyki objętej programem szkolenia (np. skrypty, przepisy prawne, zestawy pytań kontrolnych).

Samokształcenie kierowane to forma szkolenia umożliwiająca uzyskanie, aktualizowanie lub uzupełnienie wiedzy i umiejętności w zakresie bhp, na podstawie materiałów przekazanych przez organizatora szkolenia, w szczególności przy zastosowaniu poczty, internetu, przy jednoczesnym zapewnieniu konsultacji z osobami spełniającymi wymagania dla wykładowców.

Ramowy program szkolenia okresowego pracodawców

@RY1@i26/2010/020/i26.2010.020.000.0011.105.jpg@RY2@

@RY1@i26/2010/020/i26.2010.020.000.0011.106.jpg@RY2@

Szkolenie okresowe pracowników zatrudnionych na stanowiskach robotniczych

Szkolenie okresowe muszą odbywać pracownicy zatrudnieni na stanowiskach robotniczych.

W przypadku takich osób głównym celem szkolenia jest aktualizacja i uzupełnienie wiedzy, a także umiejętności, w szczególności z zakresu:

• przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy związanych z wykonywaną pracą,
• zagrożeń związanych z wykonywaną pracą oraz metod ochrony przed tymi zagrożeniami,
• postępowania w razie wypadku i w sytuacjach zagrożeń.

Szkolenie powinno być zorganizowane w formie instruktażu – na podstawie szczegółowego programu opracowanego przez organizatora szkolenia. Szkolenie powinno być realizowane przez instruktaż na stanowisku pracy, a także wykład, pogadankę, film, omówienie okoliczności i przyczyn charakterystycznych (dla prac wykonywanych przez uczestników szkolenia) wypadków przy pracy oraz wniosków profilaktycznych.

Ramowy program szkolenia pracowników zatrudnionych na stanowiskach robotniczych

@RY1@i26/2010/020/i26.2010.020.000.0011.107.jpg@RY2@

Szkolenie okresowe pracowników inżynieryjno-technicznych

Z kolei szkolenie przeznaczone dla pracowników inżynieryjno-technicznych zakładów pracy to szkolenie przeznaczone w szczególności dla projektantów, konstruktorów, technologów, organizatorów produkcji.

Powinno się ono odbyć w formie kursu lub seminarium albo samokształcenia kierowanego.

Celem szkolenia pracowników inżynieryjno-technicznych jest aktualizacja i uzupełnienie wiedzy i umiejętności, w szczególności z zakresu:

• identyfikacji i oceny zagrożeń występujących w procesach pracy,
• organizacji pracy i stanowisk pracy zgodnie z wymaganiami bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ergonomii,
• metod likwidacji lub ograniczenia zagrożeń czynnikami występującymi w środowisku pracy.

WAŻNE!
Przy kompletowaniu grup pracowników do szkolenia należy brać pod uwagę podobieństwo prac wykonywanych przez uczestników szkolenia.

Poniżej przedstawiamy ramowy program szkolenia tej grupy pracowników. Należy jednak pamiętać, że szczegółowy program szkolenia powinien być opracowany odrębnie dla każdej z grup pracowników inżynieryjno-technicznych (projektantów, konstruktorów, technologów).

Ramowy program szkolenia

@RY1@i26/2010/020/i26.2010.020.000.0011.108.jpg@RY2@

@RY1@i26/2010/020/i26.2010.020.000.0011.109.jpg@RY2@

Szkolenie okresowe pracowników służby bhp i osób wykonujących zadania tej służby

W przypadku takich pracowników celem szkolenia jest aktualizacja i uzupełnienie wiedzy i umiejętności w szczególności z zakresu:

• przepisów prawnych dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy,
• analizy i oceny zagrożeń oraz metod oceny ryzyka związanego z tymi zagrożeniami,
• organizacji i metod kształtowania bezpiecznych i higienicznych warunków pracy, a także pomoc w rozwiązywaniu trudnych problemów z dziedziny bezpieczeństwa i higieny pracy.

Szkolenie powinno być zorganizowane w formie kursu lub seminarium albo samokształcenia kierowanego, z uwzględnieniem ćwiczeń oraz z wykorzystaniem odpowiednich pomocy dydaktycznych.

Ramowy program szkolenia pracowników służby bhp

@RY1@i26/2010/020/i26.2010.020.000.0011.110.jpg@RY2@

@RY1@i26/2010/020/i26.2010.020.000.0011.111.jpg@RY2@

WAŻNE!
Szczegółowy program szkolenia powinien uwzględniać przepisy dotyczące przemysłu (działalności), z którego wywodzą się uczestnicy szkolenia.

Szkolenia okresowe pracowników administracyjno-biurowych i innych

W przypadku pracowników administracyjno-biurowych oraz innych pracowników, których charakter pracy wiąże się z narażeniem na czynniki szkodliwe dla zdrowia, uciążliwe lub niebezpieczne, lub których praca wiąże się z odpowiedzialnością w zakresie bhp, cel szkolenia jest związany z uaktualnieniem lub uzupełnieniem wiedzy.

W tym jednak przypadku zakres szkolenia powinien obejmować kwestie związane z:

• oceną zagrożeń związanych z wykonywaną pracą,
• metodami ochrony przed zagrożeniami dla zdrowia i bezpieczeństwa pracowników,
• kształtowaniem warunków pracy w sposób zgodny z przepisami i zasadami bezpieczeństwa higieny pracy,
• postępowaniem w razie wypadku oraz w sytuacjach awaryjnych.

Szkolenie powinno być zorganizowane w formie seminarium lub kursu albo samokształcenia kierowanego na podstawie szczegółowego programu opracowanego przez organizatora szkolenia. Uczestnicy szkolenia organizowanego w formie samokształcenia kierowanego powinni otrzymać odpowiednie materiały umożliwiające przyswojenie wiadomości i umiejętności objętych programem szkolenia (np. skrypty, przepisy, zestawy pytań kontrolnych).

Ramowy program szkolenia pracowników administracyjno-biurowych i innych

@RY1@i26/2010/020/i26.2010.020.000.0011.112.jpg@RY2@

Przykład
Pracodawca zatrudnia przedstawicieli handlowych. Zastanawia się jednak, do której grupy zaliczyć tych pracowników, a co za tym idzie, jak często potrzebują oni szkolenia okresowego.

Przedstawiciele handlowi należą do grupy pracowników administracyjno-biurowych i innych, których charakter pracy wiąże się z narażeniem na czynniki szkodliwe dla zdrowia, uciążliwe lub niebezpieczne albo z odpowiedzialnością w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy.

Częstotliwość szkoleń

Szkolenia okresowe należy powtarzać w różnej częstotliwości w zależności od tego, do której grupy należy dany pracownik.

Szkolenie okresowe pracowników zatrudnionych na stanowiskach robotniczych przeprowadza się w formie instruktażu, nie rzadziej niż raz na 3 lata, a na stanowiskach, na których są wykonywane prace szczególnie niebezpieczne, nie rzadziej niż raz w roku.

Natomiast w stosunku do:

• pracodawców i osób kierujących pracownikami,
• pracowników inżynieryjno-technicznych,
• pracowników służby bhp i innych osób wykonujących zadania tej służby,
• pracowników administracyjno-biurowych i innych wymienionych w § 14 ust. 2 pkt 5 rozporządzenia szkoleniowego szkolenie okresowe powinno być przeprowadzane w formie kursu, seminarium lub samokształcenia kierowanego nie rzadziej niż raz na 5 lat, a w przypadku pracowników administracyjno-biurowych nie rzadziej niż raz na 6 lat.

WAŻNE!
Pierwsze szkolenie okresowe pracodawców i osób zatrudnionych na stanowiskach kierowniczych należy przeprowadzić w okresie do 6 miesięcy od rozpoczęcia pracy na tych stanowiskach, natomiast w stosunku do pozostałych osób szkolenie musi odbyć się w okresie do 12 miesięcy od rozpoczęcia pracy.

Powyższe terminy szkoleń są niejako terminami minimalnymi, oznacza to, że szkolenia nie mogą odbywać się rzadziej, niż przewiduje to rozporządzenie szkoleniowe. Niemniej jednak każdorazowo częstotliwość i czas trwania szkolenia okresowego ustala pracodawca po konsultacji z pracownikami lub ich przedstawicielami, biorąc pod uwagę rodzaj oraz warunki wykonywania prac na określonych stanowiskach.

Pracownicy lub ich przedstawiciele mogą przedstawiać pracodawcy wnioski w sprawie eliminacji lub ograniczenia zagrożeń zawodowych, w tym częstszych szkoleń bhp. Natomiast pracodawca zapewnia odpowiednie warunki do przeprowadzania konsultacji, a zwłaszcza powinien zadbać o to, aby odbywały się w one godzinach pracy. Za czas nieprzepracowany w związku z udziałem w konsultacjach pracownicy lub ich przedstawiciele zachowują prawo do wynagrodzenia. U pracodawcy, u którego została powołana komisja bezpieczeństwa i higieny pracy – konsultacje mogą być prowadzone w ramach tej komisji. Pracownicy lub ich przedstawiciele nie mogą ponosić jakichkolwiek niekorzystnych dla nich konsekwencji z tytułu brania udziału w komisji czy prowadzenia konsultacji.

Przykład
Pracodawca zatrudnia pracowników administracyjno-biurowych. Zgodnie z rozporządzeniem szkolenie powinien przeprowadzić co najmniej raz na 6 lat. Zastanawia się jednak, czy nie może zrobić tego szybciej? Jeżeli pracodawca chce przeprowadzać częściej szkolenia pracowników, powinien tę kwestię przedyskutować z pracownikami lub ich przedstawicielami.

Z pierwszego szkolenia okresowego u nowego pracodawcy może być zwolniona osoba, która przedłoży aktualne zaświadczenie o odbyciu w tym okresie u innego pracodawcy wymaganego szkolenia okresowego lub odbyła w tym okresie szkolenie okresowe wymagane dla osoby zatrudnionej na stanowisku należącym do innej grupy stanowisk, jeżeli jego program uwzględnia zakres tematyczny wymagany programem szkolenia okresowego obowiązującego na nowym stanowisku.

To pracodawca decyduje każdorazowo, do jakiej grupy szkoleniowej bhp zaliczyć pracownika zatrudnionego na danym stanowisku pracy. Ważne jest, aby nie kierować się w tym przypadku jedynie nazwą stanowiska pracy, ale także rzeczywistym charakterem pracy czy warunkami, w jakich jest ona wykonywana. Istotny jest także zakres zadań i obowiązków służbowych oraz zagrożenia występujące na stanowisku pracy.

WAŻNE!
Jeżeli termin odbycia kolejnego szkolenia okresowego bhp wypadł podczas usprawiedliwionej nieobecności pracownika w pracy (np. urlop macierzyński), pracownik powinien po powrocie do pracy zostać niezwłocznie skierowany na takie szkolenie.

Egzamin

Szkolenie okresowe oraz szkolenie pracodawcy, który wykonuje zadania służby bhp, powinno zakończyć się egzaminem sprawdzającym przyswojenie wiedzy oraz umiejętności wykonywania lub organizowania pracy zgodnie z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy. Egzamin taki jest przeprowadzany przed komisją powołaną przez organizatora szkolenia. Jeżeli uczestnik szkolenia zakończy je z wynikiem pozytywnym, organizator szkolenia wydaje zaświadczenie, które jest potwierdzeniem odbycia i ukończenia szkolenia z wynikiem pozytywnym. Odpis zaświadczenia przechowywany jest w części B akt osobowych pracownika.

Zaświadczenie o ukończeniu szkolenia w dziedzinie bhp, obok danych osoby szkolonej powinno zawierać:

• nazwę organizatora szkolenia,
• pełną nazwę szkolenia,
• rodzaj szkolenia,
• formę, w jakiej szkolenie się odbyło,
• datę,
• cel szkolenia oraz
• tematykę szkolenia.

Organizatorzy szkolenia

Działalność szkoleniową w dziedzinie bhp organizują oraz prowadzą pracodawcy lub na ich zlecenie jednostki organizacyjne prowadzące działalność szkoleniową w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy.

Jako jednostkę szkoleniową uznaje się:

• placówki kształcenia ustawicznego, placówki kształcenia praktycznego oraz ośrodki dokształcania i doskonalenia zawodowego,
• szkoły ponadgimnazjalne,
• jednostki badawczo-rozwojowe, szkoły wyższe lub inne placówki naukowe,
• stowarzyszenia, których celem statutowym jest działalność związana z bhp,
• osoby prawne lub fizyczne prowadzące działalność oświatową na zasadach określonych w ustawie z 2 lipca 2004 r. o swobodnie działalności gospodarczej (DzU z 2007 r. nr 155, poz. 1095 ze zm.), jeżeli prowadzą działalność szkoleniową w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy.

WAŻNE!
Szkolenie bhp pracodawców, pracowników służby bhp oraz instruktorów, a także wykładowców tematyki bhp zastrzeżone jest dla uprawnionych jednostek organizacyjnych.

Organizatorzy szkolenia bhp mają obowiązek zapewnić jego uczestnikom:

• programy poszczególnych rodzajów szkoleń dla określonych grup stanowisk,
• programy szkoleń instruktorów w zakresie metod prowadzenia instruktażu w przypadku prowadzenia takich szkoleń,
• wykładowców i instruktorów posiadających zasób wiedzy, doświadczenie zawodowe oraz przygotowanie dydaktyczne zapewniające właściwą realizację programów szkolenia,
• odpowiednie warunki lokalowe do prowadzenia działalności szkoleniowej,
• wyposażenie dydaktyczne niezbędne do właściwej realizacji programów szkoleń (np. filmy, tablice, folie, środki do ćwiczenia udzielania pomocy przedlekarskiej),
• właściwy przebieg szkoleń i prowadzenia dokumentacji w postaci programów tych szkoleń, dzienników zajęć, protokołów z przebiegu egzaminów i rejestrów wydanych zaświadczeń.

Jak już zostało napisane, szkolenie w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy mogą być prowadzone przez pracodawców lub na ich zlecenie przez jednostki organizacyjne prowadzące działalność szkoleniową w tej dziedzinie. Pracodawca, który chce zlecić wykonanie szkolenia jednostce, powinien ją starannie wybrać. Może to być osoba prawna lub fizyczna prowadząca działalność oświatową na zasadach określonych w przepisach o swobodzie działalności gospodarczej. Osoba posiadająca zarejestrowaną działalność oświatową może sama prowadzić szkolenia w dziedzinie bhp (jeśli spełnia wymagania dla wykładowcy problematyki bhp) lub zaangażować do prowadzenia takich szkoleń osoby spełniające wymagania dla wykładowców problematyki bhp.

Pracodawca, który wybiera firmę szkoleniową, powinien przede wszystkim zwrócić uwagę, czy:

• firma istnieje długo na rynku,
• oprócz szkoleń z zakresu bhp oferuje jeszcze inne szkolenia,
• formy oferowanych szkoleń są różnorodne,
• zajęcia kończą się egzaminem sprawdzającym wiedzę,
• firma ma Certyfikat Systemu Jakości wg Polskiej Normy PN-EN ISO 9001: 2009 Systemy zarządzania jakością – Wymagania, potwierdzający wysokie standardy świadczonych usług i inne potwierdzenia oraz wyróżnienia w zakresie jakości świadczonych usług.

Należy sprawdzić, czy wykładowca problematyki bhp ma zasób wiedzy, doświadczenie zawodowe i przygotowanie dydaktyczne zapewniające właściwą realizację programów szkolenia.

Za zapewnienie wykładowców spełniających takie wymagania odpowiedzialność ponosi organizator szkolenia (pracodawca lub inna jednostka organizująca i prowadząca szkolenia).

Nie można zapominać o tym, że wykładowca musi posiadać odpowiednie przygotowanie dydaktyczne, które zapewni uczestnikom szkolenia:

• prawidłowy przebieg procesu szkolenia,
• odpowiednie dla określonych grup uczestników szkolenia metody szkolenia,
• środki dydaktyczne i
• formy organizacyjne szkolenia.

Potwierdzeniem posiadania takiego przygotowania jest ukończenie np. studiów, kursu lub szkolenia okresowego w dziedzinie bhp, w którego programie była uwzględniona w wystarczającym zakresie problematyka przygotowania dydaktycznego.

Szkolenie bhp przez internet

Pracodawcy często zastanawiają się, czy szkolenie bhp, zarówno wstępne, jak i okresowe, nie mogłoby odbyć się za pomocą środków masowego przekazu. Najpopularniejszym narzędziem w tej dziedzinie jest obecnie Internet. Niemniej jednak należy stwierdzić, że w przypadku szkolenia wstępnego przeprowadzanie go na odległość nie jest możliwe. Cel tego szkolenia, przewidziane prawem formy jego przeprowadzenia oraz etapy, jakie powinno zawierać, uniemożliwiają internetową formę szkolenia.

Natomiast w przypadku szkolenia okresowego może się ono odbyć również przez internet. Szkolenie okresowe bhp osób będących pracodawcami i innych osób kierujących pracownikami, pracowników inżynieryjno-technicznych, służby bhp oraz innych osób wykonujących zadania tej służby, a także pracowników administracyjno-biurowych, powinno być przeprowadzane w formie kursu, seminarium lub samokształcenia kierowanego. Natomiast kurs może być prowadzony w trybie kształcenia na odległość (§ 14 rozporządzenia Ministra Edukacji i Nauki z 3 lutego 2006 r. w sprawie uzyskiwania i uzupełniania przez osoby dorosłe wiedzy ogólnej, umiejętności i kwalifikacji zawodowych w formach pozaszkolnych – DzU nr 31, poz. 216).

Organizator prowadzący kształcenie na odległość powinien określić nie tylko miejsce prowadzenia takiego kształcenia, ale także warunki rekrutacji i rejestracji uczestników, procedury sprawdzania przebiegu i efektów kształcenia uczestników, sposób udostępniania uczestnikom materiałów dydaktycznych czy zasady ustalania opłat ponoszonych przez uczestników.

Materiały dydaktyczne udostępniane uczestnikom kształcenia na odległość powinny zawierać przede wszystkim usystematyzowane treści kształcenia oraz wyjaśniać kluczowe pojęcia dla danego zakresu kształcenia. Ważne jest, aby w materiałach tych wskazać źródła wiedzy, z których korzystał prowadzący szkolenie. Materiały te powinny także być opatrzone instrukcjami i komentarzami pomagającymi w przyswajaniu wiedzy oraz powinny zawierać przykładowe pytania i zadania pozwalające na sprawdzenie swojego stanu wiedzy podczas nauki.

Osoba, która podejmuje kształcenie na odległość, otrzymuje od organizatora kształcenia szczegółowe informacje dotyczące:

• programu nauczania, który będzie realizowany w ramach danej formy kształcenia,
• konieczności spełnienia przez uczestnika kształcenia dodatkowych warunków, jeżeli kształcenie będzie wymagać:
  – specjalistycznego przygotowania wynikającego z celu i zakresu danego kształcenia,
  – poziomu wykształcenia innego niż określony w § 10 rozporządzenia Ministra Edukacji i Nauki z 3 lutego 2006 r. w sprawie uzyskiwania i uzupełniania przez osoby dorosłe wiedzy ogólnej, umiejętności i kwalifikacji zawodowych w formach pozaszkolnych, ze względu na podbudowę konieczną do zrealizowania danego programu nauczania,
• sposobu kontaktowania się z konsultantem,
• terminów konsultacji indywidualnych i zbiorowych oraz sesji egzaminacyjnych,
• terminów ćwiczeń praktycznych, w tym laboratoryjnych, jeżeli ich realizacja wynika z programu nauczania,
• warunków udostępniania do wglądu ocenionych prac sprawdzających postępy w nauce,
• terminów, warunków i form sprawdzania efektów kształcenia po zakończeniu określonego etapu lub całego okresu kształcenia.

Szkolenie bhp a osoby zatrudnione na umowy cywilnoprawne

W zakładach pracy często zdarza się, że obok pracowników etatowych pracę wykonują również osoby zatrudnione na podstawie umów cywilnoprawnych. Powstaje zatem pytanie, czy takim osobom pracodawca, a w ich przypadku zleceniodawca, również ma obowiązek przeszkolenia ich z zasad i przepisów bhp.

Wszystkie kwestie związane z bezpieczeństwem i higieną pracy osób zatrudnianych na podstawie umów cywilnoprawnych reguluje art. 304 § 1 k.p. Zgodnie z tym przepisem pracodawca zatrudniający w zakładzie pracy lub w innym miejscu przez niego wyznaczonym osoby fizyczne na innej podstawie niż stosunek pracy (np. na podstawie umowy zlecenia, umowy o dzieło), ma obowiązek zapewnienia tym osobom bezpiecznych i higienicznych warunków pracy.

Sposób realizacji tego obowiązku ustala sam pracodawca, który powinien w tym zakresie wziąć pod uwagę miejsce, rodzaj i warunki wykonywania pracy objętej umową. Może on więc uznać, że w konkretnym przypadku wypełnienie tego obowiązku jest zdeterminowane odbyciem przez taką osobę stosownego szkolenia bhp.