Wolontariat pracowniczy prowadzi do dialogu firmy z pracownikami oraz sprzyja współpracy z jej najbliższym otoczeniem. Przyczynia się również do budowania pozytywnego wizerunku, a w konsekwencji do wzmocnienia pozycji firmy na rynku. Dzięki temu pracownicy się integrują, a lepsza atmosfera i pozytywne zmiany w kulturze organizacyjnej firmy motywują do pracy. Podnosi się poziom świadomości społecznej pracowników. Firma nie tylko stymuluje gospodarczy wzrost regionu i zapewnia miejsca pracy, ale również - dając dobry przykład - edukuje społeczeństwo i popularyzuje postawy dobroczynne.
Podstawa wolontariatu pracowniczego
Realizowanie projektów dotyczących wolontariatu pracowniczego ma związek wyłącznie ze strategią firmy i celami, jakie sobie stawia. Nie ma żadnych regulacji prawnych nakazujących organizowanie przez pracodawcę wolontariatu pracowniczego. Jednak jeśli pracodawca chce aktywnie zaangażować się w działania na rzecz innych w ramach wolontariatu pracowniczego, powinien to ustalić z zatrudnionymi u niego pracownikami i określić zakres tego wolontariatu w wewnętrznych dokumentach firmy.
WAŻNE!
Pracodawca zatrudniający mniej niż 20 osób ustalenia dotyczące wolontariatu pracowniczego powinien zawrzeć w umowie o pracę. Natomiast firmy zatrudniające powyżej 20 osób zasady wolontariatu pracowniczego mogą określić w regulaminie pracy.
W przypadku podjęcia decyzji o ustaleniu zasad wolontariatu pracowniczego w zakładzie pracy warto określić w szczególności, czy wolontariat będzie odbywał się w godzinach pracy i czy pracodawca będzie rekompensował pracownikowi poświęcanie czasu wolnego na pracę społeczną, np. dniem wolnym od pracy.
Pracownicy mogą świadczyć pracę w ramach wolontariatu pracowniczego na podstawie umowy zawartej przez pracodawcę z konkretną jednostką, w której wolontariat ma mieć miejsce. Pracownicy mogą również za zgodą pracodawcy podpisać porozumienie bezpośrednio z jednostką korzystającą (np. szpitalem).
Zasady wolontariatu pracowniczego
Należy podkreślić, że przy podejmowaniu decyzji o wprowadzeniu w firmie wolontariatu pracodawca musi brać pod uwagę podstawowe zasady prawa pracy. Jedną z nich jest zasada równego traktowania w zatrudnieniu. W związku z tym pracodawca nie może uzależniać awansów ani podwyżek od zaangażowania pracownika w wolontariat. Wolontariuszami mogą być wszyscy pracownicy firmy bez względu na to, czy są Polakami czy cudzoziemcami.
Oczywiście pracodawca nie może w jakikolwiek sposób zmusić do świadczeń w ramach wolontariatu. Byłoby to całkowicie sprzeczne z ideą wolontariatu, który polega na dobrowolnym i ochotniczym angażowaniu się w pomoc innym.
Z przepisów nie wynika, w jaki sposób pracodawca powinien określić zasady wykonywania świadczeń w ramach wolontariatu przez pracujące u niego osoby. Możliwości są nieograniczone. Może ustalić wykonywanie wolontariatu poza godzinami pracy i dać pracownikowi w zamian dzień wolny od pracy albo przeznaczyć jeden dzień w miesiącu na tę działalność. Może również zorganizować np. festyn z okazji Dnia Dziecka dla rodzin pracowników firmy i jednocześnie zaprosić na uroczystość dzieci z domu dziecka i wspólnie się bawić. Zadaniem pracodawcy jest wspieranie pracownika w tych działaniach.
Pracownik, będąc wolontariuszem, reprezentuje swoją firmę na zewnątrz. W związku z tym powstaje pytanie, w jakim stopniu wolontariusz może wykorzystać know-how firmy w swojej pracy. To zależy od wspólnego porozumienia między pracownikiem a pracodawcą. Warto, aby pracownik ustalił z pracodawcą, w jakim zakresie może wykorzystywać swoją wiedzę, aby nie narazić interesu firmy.
Uregulowania ustawowe
Aktem prawnym, który reguluje zasady wykonywania wolontariatu, jest ustawa o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie. Świadczenia wolontariuszy są wykonywane w zakresie, w sposób i w czasie określonych w porozumieniu z korzystającym. Porozumienie powinno zawierać postanowienie o możliwości jego rozwiązania (art. 44 ust. 1 ustawy o wolontariacie). Strony mogą zawierać w porozumieniu również inne, szczegółowe ustalenia. Jak jednak pokazują doświadczenia, dodawanie kolejnych elementów może powodować, że porozumienie będzie niejasne i trudne do wykonania.
Porozumienie może być zawarte w dowolnej formie, również przez faktyczne podjęcie wykonywania świadczeń na rzecz korzystającego, pod warunkiem że nie będzie ono trwało dłużej niż 30 dni, dla świadczeń dłuższych konieczna jest bowiem forma pisemna pod rygorem nieważności (art. 44 ust. 4 ustawy o wolontariacie). Skutkiem prawnym niezawarcia porozumienia na piśmie, pominięcia elementów obligatoryjnych lub wprowadzenia postanowień niewykonalnych jest jego nieważność. Może mieć to zasadniczy wpływ na możliwość uzyskania przez wolontariusza świadczenia ubezpieczeniowego. Podstawą wydania decyzji o przyznaniu świadczenia przez organ ZUS jest potwierdzenie na piśmie zawartego porozumienia.
Ponadto zarówno ustawa, jak i Kodeks cywilny przewidują ograniczenia podmiotowe dotyczące stron porozumienia. Przede wszystkim dotyczą one zdolności do czynności prawnych oraz wymaganych od wolontariusza kwalifikacji jak również określenia katalogu korzystających. Wolontariusze zawierający porozumienie z korzystającymi muszą mieć pełną zdolność do czynności prawnych. Natomiast katalog podmiotów uprawnionych do zawierania porozumień z wolontariuszami, czyli „korzystających”, określony został w art. 42 ust. 1 ustawy o wolontariacie.
Są nimi:
• organizacje pozarządowe - w zakresie ich działalności statutowej,
• organizacje kościelne - jeżeli ich cele statutowe obejmują prowadzenie działalności pożytku publicznego w zakresie ich działalności statutowej,
• stowarzyszenia jednostek samorządu terytorialnego - w zakresie ich działalności statutowej,
• jednostki organizacyjne podległe organom administracji publicznej lub nadzorowane przez te organy,
• organy administracji publicznej.
Ze względu na cel i charakter świadczeń wolontariuszy związany z prowadzoną działalnością pożytku publicznego nie jest dopuszczalne, aby wolontariusze wykonywali świadczenia na rzecz korzystających w sferze prowadzonej przez nich działalności gospodarczej.
Katarzyna Kołodziej
Podstawa prawna:
• ustawa z 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (DzU nr 96, poz. 873 ze zm.),
• ustawa z 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (DzU z 1998 r. nr 21, poz. 94 ze zm.),
• ustawa z 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (DzU nr 64, poz. 93 ze zm.).