Jest to zawsze umowa odpłatna. W przeciwieństwie więc do zlecenia nie ma możliwości zobowiązania się do jej wykonania bez ekwiwalentnego świadczenia finansowego.
Wskazanie konkretnej kwoty jest najprostsze. Często jednak strony stosują jednak wynagrodzenie kosztorysowe.
Możemy więc zastosować tutaj:
- wynagrodzenie ryczałtowe – w określonej konkretnie z góry kwocie; nie wymaga ono żadnych dodatkowych rozliczeń między zlecającym a wykonawcą,
- wynagrodzenie kosztorysowe – na podstawie planowych prac i przewidywanych kosztów materiałów (z podaniem cen jednostkowych). Należne wynagrodzenie oblicza się dopiero po wykonaniu dzieła.
Wskazanie w umowie wynagrodzenia ryczałtowego skutkuje brakiem możliwości skutecznego domagania się przez przyjmującego zamówienie podwyższenia wynagrodzenia, chociażby w czasie zawarcia umowy nie można było przewidzieć rozmiaru lub kosztów prac (art. 632 § 1 k.c.). Sąd może jednak podwyższyć ryczałt lub rozwiązać umowę, gdyby wskutek zmiany stosunków, nieprzewidywalnej wcześniej, wykonanie dzieła groziło przyjmującemu zamówienie rażącą stratą.
Wynagrodzenie kosztorysowe może ulec zmianie, gdy:
- w toku wykonywania dzieła zarządzenie właściwego organu państwowego zmieniło wysokość cen lub stawek obowiązujących dotychczas w obliczeniach kosztorysowych, przy czym każda ze stron może w tej sytuacji żądać odpowiedniej zmiany umówionego wynagrodzenia. Nie dotyczy to jednak należności uiszczonej za materiały lub robociznę przed zmianą cen lub stawek,
- w toku wykonywania dzieła zajdzie konieczność przeprowadzenia prac, które nie były przewidziane w zestawieniu prac planowych, będących podstawą obliczenia wynagrodzenia kosztorysowego, a zestawienie sporządził zamawiający. W takiej sytuacji przyjmujący zamówienie może żądać odpowiedniego podwyższenia umówionego wynagrodzenia. Jeżeli jednak zestawienie planowych prac sporządził przyjmujący zamówienie, może żądać podwyższenia wynagrodzenia tylko wtedy, gdy mimo zachowania należytej staranności nie mógł przewidzieć konieczności prac dodatkowych.
Przyjmujący zamówienie nie może żądać podwyższenia wynagrodzenia, jeżeli wykonał prace dodatkowe bez uzyskania uprzedniej zgody zamawiającego.
Jeżeli na skutek wystąpienia powyższych sytuacji wynagrodzenie kosztorysowe miałoby znacznie wzrosnąć, zamawiający ma prawo od umowy niezwłocznie odstąpić. Skutkuje to obowiązkiem wypłaty przyjmującemu zamówienie odpowiedniej części wynagrodzenia.
Warto wspomnieć, że Sąd Najwyższy w wyroku z 8 lutego 1985 r. (III CRN 365/84, niepubl.) stwierdził, że w sytuacji gdy wynagrodzenie za wykonanie dzieła jest ustalone na podstawie obowiązujących cen lub stawek, to strony są związane stawkami i cenami obowiązującymi w chwili oddania dzieła, a nie wprowadzonymi później.