Zmiany te dotyczą przede wszystkim art. 25a ustawy z 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (DzU nr 123, poz. 776 ze zm.), który został wprowadzony do tej ustawy na mocy ustawy z 15 czerwca 2007 r. o zmianie ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych oraz o zmianie niektórych innych ustaw (DzU nr 115, poz. 791).
Przed 1 stycznia 2008 r.
Do końca ubiegłego roku zasady finansowania składek na ubezpieczenia społeczne niektórych osób niepełnosprawnych określał, uchylony z dniem 1 stycznia 2008 r., art. 25 ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej (...). Przepis ten przyznawał niektórym pracodawcom zatrudniającym osoby niepełnosprawne w ramach stosunku pracy bądź na podstawie umowy o pracę nakładczą oraz niepełnosprawnym przedsiębiorcom, podejmującym po raz pierwszy działalność gospodarczą, prawo do dofinansowania składek na ubezpieczenia społeczne ze środków budżetu państwa i PFRON. Wpływ na rozmiar przedmiotowego dofinansowania miały takie okoliczności, jak liczba zatrudnianych przez pracodawcę osób, posiadanie przez pracodawcę statusu zakładu pracy chronionej lub zakładu aktywności zawodowej, a także stopień orzeczonej niepełnosprawności pracownika, chałupnika albo przedsiębiorcy.
W przypadku niepełnosprawnych przedsiębiorców, podejmujących po raz pierwszy działalność gospodarczą, PFRON finansował:
• 75% składek na ubezpieczenie emerytalne, jeżeli przedsiębiorca miał znaczny stopień niepełnosprawności,
• 50% składek na ubezpieczenie emerytalne, jeżeli przedsiębiorca miał umiarkowany stopień niepełnosprawności,
• 50% składek na ubezpieczenie wypadkowe, jeżeli dotyczyło lekkiego stopnia niepełnosprawności.
Istota obowiązującego przed 1 stycznia 2008 r. mechanizmu dofinansowania składek na ubezpieczenia społeczne niektórych osób niepełnosprawnych wyrażała się w tym, że uprawnieni do niego pracodawcy i przedsiębiorcy, w zakresie, w jakim przysługiwało im przedmiotowe dofinansowanie, nie mieli obowiązku wpłacania składek do ZUS. Rozliczenie składek objętych omawianym dofinansowaniem dokonywane było pomiędzy ZUS a budżetem państwa i PFRON w trybie określonym przepisami nieobowiązującego już rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 23 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad oraz trybu rozliczania składek na ubezpieczenia społeczne z uwzględnieniem dotacji Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych i budżetu państwa (DzU nr 164, poz. 1190 ze zm.).
Stosownie do art. 11 ust. 1 ustawy o zmianie ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej (...) finansowanie składek na zasadach określonych w art. 25 ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej (...), w brzmieniu obowiązującym do 31 grudnia 2007 r., przysługuje nie dłużej niż do składek rozliczanych w dokumentach składanych za grudzień 2007 r. Oznacza to, że składki rozliczane w dokumentach składanych za styczeń 2008 r. i następne miesiące nie mogą być rozliczane z uwzględnieniem dofinansowania ze środków budżetu państwa i PFRON.
Niezależnie od powyższego, zgodnie z art. 11 ust. 2 ustawy o zmianie ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej (...), zaległe składki na ubezpieczenia społeczne, które podlegają rozliczeniu w dokumentach składanych za okres do grudnia 2007 r., będą mogły być rozliczone z uwzględnieniem obowiązującego przed 1 stycznia 2008 r. dofinansowania ze środków budżetu państwa i PFRON, pod warunkiem że dokumenty te zostaną przekazane do ZUS najpóźniej do 30 czerwca 2008 r.
Od 1 stycznia 2008 r.
Zniesienie dotychczas obowiązującego dofinansowania składek na ubezpieczenia społeczne niektórych osób niepełnosprawnych ze środków budżetu państwa i PFRON nie oznacza, że pracodawcy zatrudniający takie osoby, czy też niepełnosprawni przedsiębiorcy, nie mają już prawa do uzyskania w tym zakresie pomocy ze strony państwa. W jego miejsce ustawodawca wprowadził refundację składek na ubezpieczenia społeczne niektórych osób niepełnosprawnych ze środków PFRON.
Zasady tej refundacji reguluje przede wszystkim art. 25a ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej (...), zgodnie z którym PFRON refunduje:
• pracodawcy zatrudniającemu mniej niż 25 osób w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy, w stosunku do zatrudnionych niepełnosprawnych pracowników i chałupników, zaliczonych do znacznego lub do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności:
- część wynagrodzenia odpowiadającą składce należnej od zatrudnionego na ubezpieczenie emerytalne,
- część kosztów osobowych pracodawcy odpowiadającą składce należnej od pracodawcy na ubezpieczenie emerytalne,
w pracodawcy prowadzącemu zakład pracy chronionej lub zakład aktywności zawodowej w stosunku do zatrudnionych niepełnosprawnych pracowników i chałupników:
- część wynagrodzenia odpowiadającą składce należnej od pracownika na ubezpieczenia emerytalne i chorobowe,
- część kosztów osobowych pracodawcy odpowiadającą składce należnej od pracodawcy na ubezpieczenia: emerytalne, rentowe, wypadkowe,
• pracodawcy zatrudniającemu co najmniej 25 pracowników w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy, osiągającemu wskaźnik zatrudnienia osób niepełnosprawnych ogółem w wysokości co najmniej 6%, w stosunku do zatrudnionych niepełnosprawnych pracowników i chałupników:
- zaliczonych do znacznego i umiarkowanego stopnia niepełnosprawności - część wynagrodzenia odpowiadającą składce należnej od pracownika na ubezpieczenie emerytalne oraz część kosztów osobowych pracodawcy odpowiadającą składce należnej od pracodawcy na ubezpieczenie emerytalne,
- zaliczonych do lekkiego stopnia niepełnosprawności - część kosztów osobowych pracodawcy odpowiadającą składce należnej od pracodawcy na ubezpieczenie wypadkowe,
• osobie niepełnosprawnej prowadzącej działalność gospodarczą - obowiązkowe składki na ubezpieczenie emerytalne i rentowe do wysokości odpowiadającej wysokości składki, której podstawą wymiaru jest kwota stanowiąca 60% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w poprzednim kwartale,
• niepełnosprawnemu rolnikowi lub rolnikowi zobowiązanemu do opłacania składek za niepełnosprawnego domownika - składki na ubezpieczenia społeczne rolników - wypadkowe, chorobowe, macierzyńskie oraz emerytalno-rentowe.
Warunkiem zwrotu tych składek jest terminowość ich opłacenia w całości przez pracodawców zatrudniających osoby niepełnosprawne.
PIOTR KOSTRZEWA