Ogromne znaczenie tzw. dyrektywy usługowej (dyrektywa 2006/123/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 12 grudnia 2006 r. dotycząca usług na rynku wewnętrznym, DzUrz L 376, 27.12.2006 r.) wynika z faktu, że sektor usług wytwarza prawie dwie trzecie unijnego PKB i zatrudnia ponad 70% pracowników. Działalność usługowa stanowi przede wszystkim domenę małych i średnich przedsiębiorstw. W sektorze tym powstają również prawie wszystkie nowe miejsca pracy. Niemniej jednak podmioty gospodarcze działające na rynku europejskim mają obecnie duże trudności ze świadczeniem usług poza granicami swojego kraju. Wynika to głównie z konieczności stosowania przez nie przepisów lokalnych, które w dużej mierze utrudniają lub wręcz uniemożliwiają pracę.
Co wynika z nowych przepisów
Dyrektywa jest dużym krokiem naprzód w zakresie upraszczania wszelkich formalności wiążących się z rozpoczęciem świadczenia usług na rynku jednego z państw członkowskich. Władze państw unijnych będą miały obowiązek zagwarantować, że zagraniczny usługodawca uzyska wszystkie potrzebne informacje i załatwi niezbędne formalności w jednym miejscu. W tym celu stworzone zostaną tzw. Punkty Pojedynczego Kontaktu. Do tej pory polski przedsiębiorca rozpoczynający działalność w innym państwie UE musiał spełnić wiele wymogów formalnych, a przebrnięcie przez machinę biurokratyczną wcale nie musiało oznaczać otrzymania potrzebnej zgody. Obecnie odmowa dopuszczenia przedsiębiorcy do swojego rynku będzie musiała być istotnie umotywowana, np. „bezpieczeństwem socjalnym” bądź „porządkiem publicznym”, co będzie podlegało kontroli sądowej.
Jakich usług dotyczy dyrektywa
Dyrektywa usługowa ma zastosowanie jedynie do usług świadczonych przez osoby fizyczne będące obywatelami państwa członkowskiego lub osobę prawną mającą swoją siedzibę w państwie członkowskim.
WAŻNE!
W świetle prawa wspólnotowego osobami prawnymi są wszystkie podmioty ustanowione na mocy prawa państwa członkowskiego, niezależnie od tego, czy w świetle przepisów prawa krajowego mają osobowość prawną.
Zasadniczo dyrektywa dotyczy wszystkich usług, które nie są w niej jednoznacznie wyłączone. Aby działalność mogła stanowić usługę, musi być działalnością na własny rachunek, tj. świadczoną przez podmiot poza stosunkiem umowy zatrudnienia. Ponadto działalność musi być prowadzona za wynagrodzeniem, tj. mieć charakter ekonomiczny, chociaż nie stanowi to reguły i powinno być oceniane indywidualnie w odniesieniu do każdej działalności. Należy również zauważyć, że przepisy dyrektywy o usługach mają zastosowanie do różnych rodzajów działalności, bez względu na to, czy są one świadczone na rzecz przedsiębiorców czy konsumentów.
Usługi wyłączone z zakresu obowiązywania dyrektywy
Dyrektywa usługowa dokonuje jednoznacznego wyłączenia pewnych usług ze swojego zakresu obowiązywania. Wyłączenia te mają charakter jedynie opcjonalny i państwa mogą stosować rozwiązania w niej zawarte także w odniesieniu do usług wyłączonych z zakresu obowiązywania dyrektywy.
Dyrektywa wyłącza ze swojego zakresu obowiązywania usługi:
• nieekonomiczne, świadczone w interesie ogólnym (art. 2 ust. 2 lit a dyrektywy usługowej). Oznacza to, że aby usługa była wyłączona z zakresu obowiązywania dyrektywy, muszą być kumulatywnie spełnione dwie przesłanki. Po pierwsze, usługa musi być świadczona w interesie ogólnym, a po drugie, nie może być świadczona w zamian za korzyści ekonomicznie (np. nieodpłatne kształcenie na poziomie podstawowym i średnim, świadczone w ramach krajowego systemu szkolnictwa). Natomiast usługi w rodzaju dostarczania energii elektrycznej czy gazu świadczone są w interesie ogólnym, jednak w zamian za korzyści ekonomiczne wchodzą w zakres obowiązywania dyrektywy;
• finansowe (art. 2 ust. 2 lit. b dyrektywy usługowej). Wyłączenie to dotyczy wszystkich usług finansowych, w tym usług bankowych, kredytowych, papierów wartościowych i funduszy inwestycyjnych, jak również ubezpieczeń i ubezpieczeń emerytalnych. Należy jednak podkreślić, że usługi leasingu operacyjnego, jako polegające na wynajmie towarów, nie wchodzą w zakres wyłączenia;
• usługi i sieci łączności elektronicznej (art. 2 ust. 2 lit. c dyrektywy usługowej). Powyższe wyłączenie, w szczególności obejmuje usługi w zakresie telefonii głosowej, czy przekazywanie poczty elektronicznej;
• w zakresie transportu (art. 2 ust. 2 lit. d dyrektywy usługowej). Wyłączenie to obejmuje w szczególności transport lotniczy, morski i śródlądowy, jak również transport kolejowy i drogowy (także transport miejski, taksówki i karetki pogotowia);
• agencji pracy tymczasowej (art. 2 ust. 2 lit. e dyrektywy usługowej). Wyłączenie to dotyczy jedynie usług tzw. leasingu pracowniczego, nie dotyczy natomiast innych usług, takich jak wyszukiwanie miejsc pracy, czy rekrutacja pracowników;
• zdrowotne (art. 2 ust. 2 lit. f dyrektywy usługowej). Wyłączenie to obejmuje jedynie usługi świadczone na rzecz pacjentów i to jedynie w zakresie leczenia lub oceny stanu zdrowia pacjenta. A zatem wszelkie usługi świadczone na rzecz szpitala i jego pracowników w rodzaju konserwacji sprzętu medycznego, sprzątania czy obsługi sekretariatu nie są objęte zakresem obowiązywania dyrektywy;
• działalność hazardowa (art. 2 ust. 2 lit. h dyrektywy usługowej). Wyłączeniem tym objęte są wszelkie usługi związane z organizowaniem gier losowych, a w szczególności loterii, zdrapek, gier hazardowych w kasynach czy prowadzenia lokali bingo. Dotyczy to także loterii organizowanych przez organizacje charytatywne na cele o charakterze niezarobkowym. Nie dotyczy to natomiast gier zręcznościowych i automatów do gier, które nie wydają nagród, jak również gier promocyjnych, których wyłącznym celem jest zwiększenie sprzedaży towarów bądź usług.
Poza wymienionymi powyżej wyłączone z zakresu działania dyrektywy usługowej pozostają takie usługi, jak: usługi audiowizualne i rozpowszechnianie programów radiowych, działalność związana z wykonywaniem władzy publicznej, usługi społeczne związane z budownictwem socjalnym, opieką nad dziećmi oraz pomocą rodzinom i osobom będącym stale lub czasowo w potrzebie, usługi ochrony osobistej, czy usługi świadczone przez notariuszy i komorników.
Wymogi regulowane dyrektywą
Dyrektywa o usługach ma zastosowanie jedynie do tych wymogów, które mają wpływ na podejmowanie lub prowadzenie działalności usługowej. Nie ma więc ona zastosowania do wymogów, które nie odnoszą się ściśle do działalności usługowej, a które powinny być przestrzegane przez przedsiębiorców w trakcie prowadzenia działalności gospodarczej. Tym samym dyrektywa nie wpływa przykładowo na obowiązek podporządkowania się przez przedsiębiorców krajowym przepisom dotyczącym planowania i zagospodarowania przestrzennego czy normom budowlanym. Polscy przedsiębiorcy działający w innych krajach europejskich nadal będą musieli również stosować liczne przepisy tamtejszych kodeksów pracy (w zakresie wynagrodzenia, czasu pracy, płatnych urlopów, bhp, równego traktowania kobiet i mężczyzn itp.).
JERZY GRYCZ
aplikant adwokacki
Kancelaria Prawnicza Żakiewicz Kańska i Partnerzy