Zatrudnienie osoby, która nie ma obywatelstwa państwa członkowskiego UE (lub EOG), co do zasady wymaga uzyskania zezwolenia. Nie jest to jednak normą, gdyż liczne grupy cudzoziemców mogą podejmować pracę w Polsce bez konieczności uzyskania zezwolenia na pracę. Niekiedy wystarczy jedynie zgłoszenie faktu zatrudnienia obcokrajowca.
Wśród obcokrajowców, którzy należą do grupy osób zobowiązanych z mocy ustawy do posiadania zezwolenia na pracę w RP, niektórzy nie muszą posiadać zezwolenia – przepisy przewidują tutaj liczne wyłączenia.
Wyłączenia te są określone w katalogach zawartych w:
- art. 87 ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (np. cudzoziemiec posiadający w RP zezwolenie na zamieszkanie na czas oznaczony) – zwanej dalej ustawą,
- rozporządzeniu w sprawie przypadków, w których powierzenie wykonywania pracy cudzoziemcowi na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest dopuszczalne bez konieczności uzyskania zezwolenia na pracę.
Przykład
Czy zatrudniając na rok obywatela Ukrainy, wymaga się uzyskania zezwolenia na pracę. Rozporządzenie z 20 lipca 2011 r. wskazuje na możliwość czasowego zatrudnienia obywateli państw graniczących z Polską oraz kilku innych państw wskazanych w przepisach rozporządzenia (m.in. obywateli Ukrainy). Dotyczy to jednak krótszego okresu – osoby te mogą pracować na terenie Polski bez zezwolenia w okresie nieprzekraczającym 6 miesięcy w ciągu kolejnych 12 miesięcy.
Warunkiem wykonywania takiej pracy bez zezwolenia jest to, by przed podjęciem przez cudzoziemca pracy powiatowy urząd pracy, właściwy ze względu na miejsce pobytu stałego lub siedzibę podmiotu powierzającego wykonywanie pracy, zarejestrował pisemne oświadczenie tego podmiotu o zamiarze powierzenia wykonywania pracy temu cudzoziemcowi.
Oświadczenie to musi określać:
- nazwę zawodu,
- miejsce wykonywania pracy,
- datę rozpoczęcia i okres wykonywania pracy,
- rodzaj umowy stanowiącej podstawę wykonywania pracy,
- wysokość wynagrodzenia brutto za pracę.
Oświadczenie musi zawierać również informację o braku możliwości zaspokojenia potrzeb kadrowych zgodnie z lokalnym rynkiem pracy oraz o zapoznaniu się z przepisami związanymi z pobytem i pracą cudzoziemców.
Tryb uzyskania zezwolenia
Zezwolenie na pracę jest wydawane przez wojewodę właściwego ze względu na siedzibę podmiotu powierzającego pracę lub siedzibę podmiotu, na którego rzecz jest świadczona dana usługa, lub na miejsce wykonywania pracy przez cudzoziemca. Jeśli ze względu na specyfikę pracy cudzoziemca nie ma możliwości określenia głównego miejsca jej wykonywania, właściwy jest wojewoda mazowiecki.
Zezwolenie na pracę jest wydawane na wniosek pracodawcy powierzającego wykonywanie pracy cudzoziemcowi. W postępowaniu o wydanie, przedłużenie lub uchylenie zezwolenia na pracę cudzoziemca stroną postępowania jest pracodawca, a nie cudzoziemiec.
Badanie sytuacji na rynku pracy
W przypadku gdy cudzoziemiec wykonuje pracę na podstawie umowy z polskim pracodawcą, wojewoda wydaje zezwolenie na pracę, jeżeli spełnione są co do zasady łącznie 2 warunki.
Należą do nich:
- określenie w umowie o pracę z cudzoziemcem wysokości wynagrodzenia, która nie może być niższa od wynagrodzenia pracowników wykonujących pracę porównywalnego rodzaju lub na porównywalnym stanowisku,
- uzyskanie od starosty, właściwego ze względu na siedzibę lub miejsce zamieszkania podmiotu powierzającego wykonywanie pracy cudzoziemcowi, informacji o braku możliwości zaspokojenia potrzeb kadrowych pracodawcy na podstawie rejestrów bezrobotnych i poszukujących pracy lub o negatywnym wyniku rekrutacji organizowanej dla pracodawcy; informację tę wydaje w imieniu starosty dyrektor powiatowego urzędu pracy, do którego też w tej sprawie trzeba się zwrócić.
Wojewoda wydaje zezwolenie bez konieczności uzyskania tej informacji, jeżeli:
- zawód, w którym cudzoziemiec ma wykonywać pracę lub rodzaj pracy, która ma być mu powierzona, znajduje się w wykazie zawodów ustalanym przez wojewodę,
- wydaje przedłużenie zezwolenia na pracę dla tego samego cudzoziemca i na tym samym stanowisku,
- brak takiej konieczności wynika z odrębnych przepisów.
W związku ze złożeniem wniosku o wydanie zezwolenia na pracę cudzoziemca lub jego przedłużenie pracodawca musi wnieść opłatę (50–200 zł).
Zezwolenie na pracę jest wydawane dla określonego cudzoziemca. W zezwoleniu na pracę określa się podmiot powierzający wykonywanie pracy przez cudzoziemca i stanowisko lub rodzaj pracy wykonywanej przez cudzoziemca oraz okres ważności zezwolenia. Jeżeli zezwolenie dotyczy pracy cudzoziemca w charakterze pracownika tymczasowego, w zezwoleniu na pracę określany jest pracodawca–użytkownik.
Obowiązywanie zezwolenia
Zezwolenie wydawane na czas określony, nie dłuższy niż 3 lata i może być przedłużane. W przypadku gdy cudzoziemiec pełni funkcję w zarządzie osoby prawnej, która na dzień złożenia wniosku zatrudnia powyżej 25 osób, wojewoda może wydać zezwolenie na pracę na okres nawet 5 lat.
Zezwolenie na pracę zachowuje ważność w przypadku:
- gdy podmiot powierzający wykonywanie pracy cudzoziemcowi zamierza powierzyć mu na okresy łącznie nieprzekraczające 30 dni w roku kalendarzowym wykonywanie pracy o innym charakterze lub na innym stanowisku niż określone w zezwoleniu na pracę,
- zmiany siedziby lub miejsca zamieszkania, nazwy lub formy prawnej działania podmiotu powierzającego wykonywanie pracy przez cudzoziemca, a także przejęcia pracodawcy lub jego części przez innego pracodawcę,
- przejścia zakładu pracy lub jego części na innego pracodawcę,
- zmiany osoby reprezentującej pracodawcę.
O zmianach w tym zakresie należy jednak niezwłocznie powiadomić wojewodę, który wydał zezwolenie.
Zezwolenia nie otrzyma pracodawca, który m.in. popełnił wykroczenia związane z zatrudnianiem cudzoziemców (szczegółowy katalog przypadków odmowy wydania zezwolenia zawiera art. 88j ustawy).
Podstawa prawna:
- art. 87–90a i art. 120 ustawy z 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (DzU z 2008 r. nr 69, poz. 415 ze zm.),
- rozporządzenie MPiPS z 20 lipca 2011 r. w sprawie przypadków, w których powierzenie wykonywania pracy cudzoziemcowi na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest dopuszczalne bez konieczności uzyskania zezwolenia na pracę (DzU nr 155, poz. 919),
- rozporządzenie MPiPS z 29 stycznia 2009 r. w sprawie wydawania zezwolenia na pracę cudzoziemca (DzU nr 16, poz. 84),
- rozporządzenie MPiPS z 29 stycznia 2009 r. w sprawie określenia przypadków, w których zezwolenie na pracę cudzoziemca jest wydawane bez względu na szczegółowe warunki wydawania zezwoleń na pracę cudzoziemców (DzU nr 16, poz. 85 ze zm.).