RADA
Wymogu posiadania obywatelstwa polskiego od pracownika samorządowego nie stosujemy do osób, których praca nie jest bezpośrednio związana z koniecznością szczególnej lojalności w stosunku do państwa. Przyjęcie, że posiadanie polskiego obywatelstwa jest wymagane na każdym stanowisku urzędniczym, nie jest możliwe.
UZASADNIENIE
Jednym z wymagań nakładanych na pracowników samorządowych jest posiadanie obywatelstwa polskiego (art. 6 ustawy o pracownikach samorządowych). W poprzednio obowiązujących przepisach dotyczących pracowników samorządowych nie było w tym zakresie jakichkolwiek wyjątków. Od 1 stycznia 2009 r. wprowadzono możliwość zatrudnienia w samorządzie w niektórych sytuacjach także osób, które nie posiadają obywatelstwa polskiego. Muszą jednak zostać w tym zakresie spełnione pewne warunki.
Przede wszystkim taka możliwość została ograniczona do osób, które są obywatelami UE lub obywatelami innych państw, którym na podstawie umów międzynarodowych lub przepisów prawa wspólnotowego przysługuje prawo do podjęcia zatrudnienia na terytorium RP (np. obywatele Norwegii, Szwajcarii). Nawiązanie stosunku pracy w samorządzie z taką osobą jest możliwe jedynie na podstawie umowy o pracę. Wyłączono zatem spod tej możliwości wybór i powołanie, czyli pozostałe 2 formy zatrudnienia w samorządzie.
WAŻNE!
Od 1 stycznia 2009 r. w samorządzie mogą być zatrudniani obcokrajowcy.
Osoba nieposiadająca obywatelstwa polskiego może zostać zatrudniona na stanowisku, na którym wykonywana praca nie polega na bezpośrednim lub pośrednim udziale w wykonywaniu władzy publicznej i funkcji mających na celu ochronę generalnych interesów państwa (art. 11 ust. 3 ustawy o pracownikach samorządowych). Ponadto taka osoba powinna wykazać się znajomością języka polskiego potwierdzoną dokumentem określonym w przepisach o służbie cywilnej, np. dyplomem ukończenia studiów na kierunku filologia polska, zaświadczeniem o zdanym egzaminie resortowym w Ministerstwie Spraw Zagranicznych. Pełny wykaz dokumentów potwierdzających znajomość języka polskiego zawiera załącznik nr 2 do rozporządzenia w sprawie przeprowadzania postępowania kwalifikacyjnego w służbie cywilnej.
Ograniczenia polegającego na zakazie bezpośredniego lub pośredniego udziału we władzy publicznej oraz dotyczącego prac związanych z ochroną generalnych interesów państwa nie można traktować zbyt szeroko. Na pewno nie można zatrudniać obcokrajowców na stanowiskach, na których praca wiąże się z dostępem do tajemnic państwowych, upoważnieniem do wydawania decyzji administracyjnych. Nie można jednak uznać za takie np. stanowisk administracyjnych, w kadrach, w księgowości.
Wyznaczenie stanowisk, na których mogą być zatrudnieni cudzoziemcy, to rola kierownika jednostki. To on podejmuje decyzję, o zatrudnienie na jakich stanowiskach mogą się ubiegać obcokrajowcy. Jednak to, że ustawa o pracownikach samorządowych nie przybliża tej problematyki, nie oznacza, że kierownik ma w tym zakresie pełną swobodę. Przede wszystkim trzeba pamiętać o zakazie dyskryminacji w zatrudnieniu obywateli innych państw członkowskich UE.
Obywatel państwa członkowskiego może składać wnioski o zatrudnienie lub oferty pracy oraz zawierać i kontynuować umowę o pracę w innym państwie członkowskim, przy czym nie może być w żaden sposób dyskryminowany. Zakazane są w szczególności takie praktyki, jak określenie wskaźnika liczbowego pracowników pochodzących z państwa przyjmującego, stosowanie ograniczeń dotyczących ogłoszeń w sprawie rekrutacji oraz ustalanie specjalnych procedur rekrutacji lub rejestrowania w odniesieniu do pracowników pochodzących z innego państwa członkowskiego UE.
Traktat Ustanawiający Wspólnotę Europejską zawiera pewne ograniczenia swobody przepływu osób. Można je podzielić na dwie grupy:
- względy porządku publicznego, bezpieczeństwa publicznego i zdrowia publicznego,
- zatrudnienie w administracji publicznej.
Akty prawne UE nie dookreślają pojęcia „administracji publicznej” w kontekście ograniczenia swobody przepływu pracowników. Ze względu jednak na wyjątkowy charakter ograniczeń powinno ono być rozumiane wąsko, jako dostęp do pracy wymagającej udziału w sprawowaniu władzy państwowej wymagającej ochrony interesów tego państwa. Dotyczy zatem tej grupy stanowisk, które są związane z wymogiem zachowania szczególnej lojalności wobec danego państwa.
PRZYKŁAD
W regulaminie urzędu gminy wskazano, że zatrudnienie na każdym stanowisku urzędniczym wymaga posiadania obywatelstwa polskiego. Przy naborze na stanowisko kierownika działu organizacyjnego zgłosił się obywatel Litwy, który posiadał wymagane kwalifikacje, a także potwierdzoną znajomość języka polskiego. Odmówiono mu zatrudnienia ze względu na brak obywatelstwa polskiego, co wyraźnie wskazano w piśmie do tej osoby. W takim przypadku kandydat może zarzucić urzędowi gminy dyskryminację w dostępie do zatrudnienia. Przepisy wewnętrzne w urzędzie są bowiem sprzeczne z przepisami unijnymi w tym zakresie.
Podstawa prawna:
- art. 6, art. 11 ustawy z 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych (DzU nr 223, poz. 1458),
- art. 39 Traktatu Ustanawiającego Wspólnotę Europejską (DzU z 2004 r. nr 90, poz. 864/2),
- załącznik nr 2 do rozporządzenia z 24 stycznia 2007 r. w sprawie sposobu przeprowadzania postępowania kwalifikacyjnego w służbie cywilnej (DzU nr 13, poz. 82 ze zm.).