Limity w zatrudnieniu na podstawie umów na czas określony
Kodeks pracy wprowadza ograniczenia w zawieraniu umów o pracę na czas określono. Z art. 251 § 1 k.p. wynika, iż łączny okres zatrudnienia na podstawie umów lub umowy na czas określony nie może przekraczać 33 miesięcy, a łączna liczba tych umów nie może przekraczać trzech. Upływ któregokolwiek z wskazanych limitów skutkuje przekształceniem umowy w umowę na czas nieokreślony. Przekształcenie następuje - odpowiednio - od dnia następującego po upływie okresu 33 miesięcy lub od dnia zawarcia czwartej umowy o pracę na czas określony (art. 251 § 3 k.p.).
W art. 251 § 4 k.p. ustawodawca wskazał umowy, do których limity nie mają zastosowania. Należą do nich umowy na czas określony zawierane:
- w celu zastępstwa pracownika w czasie jego usprawiedliwionej nieobecności w pracy,
- w celu wykonywania pracy o charakterze dorywczym lub sezonowym,
- w celu wykonywania pracy przez okres kadencji,
- w przypadku gdy pracodawca wskaże obiektywne przyczyny leżące po jego stronie
- jeżeli ich zawarcie w danym przypadku służy zaspokojeniu rzeczywistego okresowego zapotrzebowania i jest niezbędne w tym zakresie w świetle wszystkich okoliczności zawarcia umowy.
Polecamy książkę: Nowe emerytury. Obowiązki pracodawcy po zmianach od 1 października 2017 r.
Aktualne brzmienie art. 251 k.p. zostało mu nadane przez ustawę z dnia 25 czerwca 2015 r. o zmianie ustawy - Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2015 r., poz. 1220). Zaczęła ona obowiązywać z dniem 22 lutego 2016 r. Przed tą datą do przekształcenia umowy na czas określony w umowę na czas nieokreślony dochodziło z chwilą zawarcia trzeciej umowy na czas określony, jeżeli przerwa między rozwiązaniem poprzedniej a nawiązaniem kolejnej umowy o pracę nie przekroczyła 1 miesiąca.
Umowy na czas określony z nauczycielami mianowanymi
Zasady zatrudniania nauczycieli, w tym nauczycieli mianowanych, szczegółowo określa ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela (t.j. Dz.U. z 2016, poz. 1379 z późn. zm.), zwana dalej Kartą Nauczyciela. Statuuje ona zasadę, iż stosunek pracy z nauczycielem mianowanym nawiązuje się na czas nieokreślony. Jedynie wyjątkowo dopuszczalne jest nawiązanie z nauczycielem mianowanym umowy na czas określony.
Z przepisu art. 10 ust. 7 Karty Nauczyciela wynika bowiem, iż umowa na czas określony może zostać zawarta z nauczycielem mianowanym w przypadku zaistnienia potrzeby wynikającej z organizacji nauczania lub zastępstwa nieobecnego nauczyciela.
Poza sytuacjami wskazanymi w art. 10 ust. 7 Karty Nauczyciela, niedopuszczane jest zatrudnienie nauczyciela mianowanego na podstawie umowy na czas określony. Podkreślił to Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 15 września 2006 r., sygn. akt I PK 69/06. W jego ocenie „Wyjątek dopuszczający zatrudnienie nauczyciela mianowanego na podstawie umowy o pracę na czas określony uregulowany został w art. 10 ust. 7. W myśl tego przepisu jest to prawnie możliwe tylko wówczas, gdy zachodzi potrzeba zastępstwa nieobecnego nauczyciela lub potrzeba wynikająca z organizacji nauczania.
Przepis ten, jako regulujący wyjątek od zasady należy wykładać ściśle. Zasadniczo zatrudnienie nauczyciela mianowanego na podstawie umowy o pracę na czas określony jest dopuszczalne tylko wówczas, gdy jest to konieczne w świetle wynikających z tego przepisu przesłanek. Taka wyjątkowa podstawa zatrudnienia nie może być zależna od uznania pracodawcy. Byłoby to sprzeczne z gwarancyjnym charakterem norm prawnych regulujących stosunek pracy nauczyciela mianowanego.”.
Umowy na czas określony z mianowanym nauczycielem a limity w zatrudnieniu na czas określony
W związku z powyższym powstaje pytanie, czy limity w zatrudnieniu na podstawie umów na czas określony mają zastosowanie do umów zawieranych z nauczycielami mianowanymi.
Wydawać by się mogło, iż na podstawie odesłania z art. 91c § 1 Karty Nauczyciela limity z art. 251 § 1 k.p. winny mieć zastosowanie do nauczycieli mianowanych zatrudnionych na zasadach określonych w art. 10 ust. 7 Karty Nauczyciela. Pogląd ten jest jednak błędny. Karta Nauczyciela zawiera bowiem wyczerpującą regulację zasad zawierania z nauczycielami mianowanym umów na czas określony. Przepisy te mają charakter szczególny w stosunku do przepisów Kodeksu pracy. W związku z tym nie ma podstaw do stosowania do umów zawieranych z nauczycielami mianowanymi limitów w zatrudnieniu na podstawie umów na czas określony.
Przedstawiony pogląd ma oparcie w orzecznictwie. Co prawda, orzeczenia te zapadły na tle stanu prawnego obowiązującego przed 22 lutego 2016 r., jednakże wyrażone w nim stanowisko jest nadaj aktualne. Przykładowo wskazać można wyrok Sądu Najwyższego z dnia 29 czerwca 2000 r., sygn. akt I PKN 709/99. Sąd Najwyższy stwierdził w nim, iż: „w przypadku zaistnienia potrzeby wynikającej z organizacji nauczania lub zastępstwa nieobecnego nauczyciela istnieje powinność nawiązania stosunku pracy („stosunek pracy nawiązuje się”) na podstawie umowy
o pracę na czas określony, a skoro taka powinność istnieje, to wykluczone jest przekształcenie się z mocy samego prawa kolejnej umowy na czas określony w umowę o pracę na czas nie określony na podstawie art. 251 KP. (…) Jeżeli więc przepis ustawy w sposób wyczerpujący wskazuje okoliczności, w których strony mogą zawrzeć umowę o pracę na czas określony, a zwłaszcza jeżeli według tego przepisu nie mogą zawrzeć innej umowy niż umowa na czas określony, to zasada z art. 251 KP nie ma w takim przypadku zastosowania.”
Na uwagę zasługuje również uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 2 września 1999 r., sygn. akt I PKN 235/99. Sąd uznał w nim, iż „Przepis art. 251 KP wprowadził fikcję prawną, według której zawarcie w warunkach w nim określonych trzeciej umowy terminowej powoduje jej przekształcenie w umowę o pracę na czas nie określony. Taka konstrukcja nie jest potrzebna przy umowach o pracę zawieranych na podstawie Karty Nauczyciela. Możliwość zawarcia umowy o pracę z nauczycielem na czas określony reguluje art. 10 ust. 4 tej Karty. Już pierwsza umowa o pracę zawarta w sposób sprzeczny z tym przepisem oznacza zawarcie umowy na czas nie określony.”.