Jeżeli pracodawca rozwiąże umowę o pracę w okresie wypowiedzenia z naruszeniem przepisów o rozwiązywaniu umów o pracę bez wypowiedzenia, pracownikowi przysługuje wyłącznie odszkodowanie (art. 60 k.p.). Jest ono równe wynagrodzeniu za czas do upływu okresu wypowiedzenia.
Dopuszczalność wypowiedzenia
Przywołany art. 60 k.p. może być stosowany do tych umów o pracę, których dopuszczalność wypowiadania przewiduje kodeks pracy. Nie znajdzie on zatem co do zasady zastosowania do umów o pracę zawartych na czas wykonania oznaczonej pracy oraz na czas określony krótszy niż sześć miesięcy, jak również zawartych na okres dłuższy, jeżeli strony nie dopuściły możliwości jej wcześniejszego wypowiedzenia (wyjątek dotyczy ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy - art. 411 par. 2 k.p.).
W wyroku z 14 kwietnia 1983 r. Sąd Najwyższy wskazał, że rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia w okresie wypowiedzenia, o jakim mowa w art. 60 k.p., zachodzi tylko wtedy, gdy dokonane zostało w czasie biegu 14-dniowego, jednomiesięcznego lub trzymiesięcznego okresu wypowiedzenia, liczonego kalendarzowo wstecz od soboty lub ostatniego dnia miesiąca, jako daty końcowej wypowiedzenia. Do rozwiązania umowy w trybie art. 52 k.p. dokonanego wcześniej, choćby po dniu wypowiedzenia, przepis art. 60 k.p. nie ma zastosowania (I PRN 32/83, OSNC 1983/12/197). Pogląd ten był konsekwencją przyjęcia przez Sąd Najwyższy stanowiska, iż okresy wypowiedzenia przewidziane w art. 36 k.p. mają charakter okresów sztywnych, liczonych zgodnie z zasadami określonymi w tym przepisie (por. wyroki SN z 23 marca 1978 r., I PRN 24/78, OSNCP 1978/11/214 i z 30 lipca 1981 r., I PR 63/81, OSNCP 1982/1/17). W nowszym orzecznictwie słusznie przyjmuje się jednak, że ustawowe okresy wypowiedzenia mają charakter okresów minimalnych, a w granicach wyznaczonych w art. 18 k.p. dopuszczalna jest również ich zmiana (najczęściej przedłużenie).
Dla prawidłowego ustalenia znaczenia zwrotu - okres wypowiedzenia - konieczne jest rozróżnienie dwóch kwestii - długości okresów wypowiedzenia i sposobu ich obliczania. Dlatego przez użyty w art. 60 k.p. zwrot - w okresie wypowiedzenia - należy rozumieć czas od dokonania wypowiedzenia (złożenia pracownikowi przez pracodawcę oświadczenia woli o wypowiedzeniu) do upływu okresu wypowiedzenia (rozwiązania umowy o pracę) - por. wyrok SN z 28 czerwca 2005 r., III PK 44/05, OSNP 2006/9-10/147).
Roszczenia pracownika
Powstaje pytanie, czy art. 60 k.p. ma zastosowanie w każdym przypadku niezwłocznego rozwiązania umowy o pracę w okresie jej wypowiedzenia. Możliwe są bowiem następujące stany faktyczne:
• zarówno wypowiedzenie umowy o pracę, jak i jej rozwiązanie bez wypowiedzenia są prawidłowe,
• wypowiedzenie jest prawidłowe, a rozwiązanie niezwłoczne wadliwe,
• wypowiedzenie jest wadliwie, zaś rozwiązanie bez wypowiedzenia prawidłowe,
• zarówno wypowiedzenie, jak i rozwiązanie niezwłoczne są wadliwe.
Jeśli rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia jest prawidłowe, badanie prawidłowości wypowiedzenia jest zbędne (bezprzedmiotowe). Skoro bowiem umowa została rozwiązana zgodnie z prawem, to bez znaczenia jest to, czy została uprzednio wypowiedziana wadliwie czy niewadliwie. Przepis art. 60 k.p. dotyczy więc tylko takich sytuacji, gdy wadliwe jest rozwiązanie umowy bez wypowiedzenia. Wtedy też aktualne stają się roszczenia pracownika zgłoszone w związku z wypowiedzeniem umowy o pracę. Oznacza to, że ustalenie, iż rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia w okresie wypowiedzenia jest wadliwe, nie zwalnia sądu z rozpoznania roszczeń pracownika zgłoszonych w odwołaniu od wypowiedzenia. Wynik sprawy zależeć będzie ostatecznie od tego, czy wypowiedzenie było uzasadnione merytorycznie i zgodne z przepisami.
Dwa odszkodowania?
Problem może stanowić ustalenie, czy w razie zakwestionowania przez pracownika zarówno wypowiedzenia umowy o pracę, jak i późniejszego jej rozwiązania bez wypowiedzenia, przysługuje mu jednocześnie roszczenie z art. 45 par. 1 k.p. i odszkodowanie przewidziane w art. 60 k.p., czy tylko jedno z nich. W wyroku z 24 lipca 2001 r. Sąd Najwyższy uznał, że w razie wypowiedzenia przez pracodawcę umowy o pracę z naruszeniem przepisów o wypowiadaniu umów, a następnie niezgodnego z prawem rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia w okresie wypowiedzenia, pracownikowi przysługuje odszkodowanie z art. 471 k.p. albo art. 60 k.p. według jego wyboru (I PKN 568/00, OSNP 2003/12/294). Należy jednak zasygnalizować, że w literaturze prawniczej przyjmuje się, że w przedstawionych okolicznościach źródłem obowiązku odszkodowawczego są dwa różne zdarzenia prawne, a pracownik ma tyle roszczeń, ile przyznaje mu prawo (w tym wypadku roszczenia o dwa odszkodowania).
Ważne!
Przepis art. 60 k.p. obejmuje tylko takie sytuacje, gdy w okresie niewadliwego wypowiedzenia przez pracodawcę umowy o pracę rozwiązał on z pracownikiem stosunek pracy bez wypowiedzenia z naruszeniem przepisów o rozwiązywaniu umów o pracę bez wypowiedzenia (wyrok SN z 28 czerwca 2005 r., III PK 44/05, OSNP 2006/9-10/147)
PRZYKŁAD: ODSZKODOWANIE OD PRACODAWCY
10 maja 2007 r. pracownik otrzymał wypowiedzenie umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony. Trzymiesięczny okres wypowiedzenia upływał 31 sierpnia 2007 r. Pracownik od tego wypowiedzenia nie wniósł odwołania do sądu pracy. Oświadczeniem z 15 lipca 2007 r. pracodawca rozwiązał z tym pracownikiem umowę o pracę bez wypowiedzenia - w trybie natychmiastowym. W wyniku odwołania pracownika sąd pracy uznał, że zwolnienie dyscyplinarne było niezgodne z prawem i stosując art. 60 k.p. zasądził na rzecz pracownika odszkodowanie w wysokości wynagrodzenia za czas do upływu okresu wypowiedzenia (za okres od 16 lipca do 31 sierpnia).
Andrzej Marek
Podstawa prawna
• Art. 36, 471, 52, 60 ustawy z 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 z późn. zm.).