Tak. Pracodawca, który poniósł szkodę w związku z niedotrzymaniem przez niedoszłego pracownika warunków umowy przedwstępnej, może domagać się od niego odszkodowania.
Mimo że kwestia umów przedwstępnych nie została unormowana bezpośrednio w przepisach Kodeksu pracy, to Sąd Najwyższy stwierdził, że zawieranie umów przedwstępnych o pracę nie jest sprzeczne z zasadami prawa pracy (postanowienie z 13 maja 1977 r., I PZ 23/77, PiZS 1980/2/77).
Podstawę prawną do zawarcia takiej umowy stanowi art. 389 k.c., który z mocy art. 300 k.p. ma odpowiednie zastosowanie do stosunków pracy. Zgodnie z tym umowa przedwstępna powinna określać istotne postanowienia umowy przyrzeczonej, do której zawarcia strony się zobowiązują (rodzaj pracy, termin jej rozpoczęcia, wynagrodzenie odpowiadające rodzajowi pracy, wymiar czasu pracy). Może zostać zawarta w dowolnej formie, choć ze względów dowodowych dla obu stron lepiej, aby miała formę pisemną.
W wyniku zawarcia takiej umowy kandydat zyskuje gwarancję zatrudnienia, a pracodawca kończy proces rekrutacji, uznając, że znalazł właściwą osobę. Należy jednak zaznaczyć, że zawarcie umowy przedwstępnej zobowiązuje wprawdzie pracodawcę do zatrudnienia pracownika, ale nie ma możliwości zmuszenia pracownika do świadczenia pracy. Pracownik jest w tej sytuacji stroną uprzywilejowaną i może żądać zawarcia przyrzeczonej umowy o pracę (jeśli umowa przedwstępna została zawarta w formie pisemnej). Natomiast takiej możliwości nie ma pracodawca.
W przypadku gdy mimo zawarcia przedwstępnej umowy o pracę pracownik uchyla się od podpisania umowy przyrzecznej, pracodawca może jedynie dochodzić przed sądem odszkodowania w wysokości poniesionej szkody. Pracodawcy nie przysługuje zatem przewidziane w Kodeksie cywilnym roszczenie o zawarcie przyrzeczonej umowy o pracę.
W polskim systemie prawnym obowiązuje zasada wolności pracy i nie można nikomu nakazać wykonywania pracy, której świadczyć nie chce. Jak stanowi art. 10 § 1 k.p., każdy ma prawo do swobodnie wybranej pracy. Ponadto nawiązanie stosunku pracy oraz ustalenie warunków pracy i płacy, bez względu na podstawę prawną tego stosunku, wymaga zgodnego oświadczenia woli pracodawcy i pracownika (art. 11 k.p.).
A zatem, mimo zawarcia przedwstępnej umowy o pracę umowa taka nie daje pracodawcy gwarancji, że kandydat pracę podejmie.
Należy zaznaczyć, że pracodawca może w przyszłości zabezpieczyć się przed skutkami niedotrzymania warunków przedwstępnej umowy o pracę przez potencjalnego pracownika. Pracodawca może określić w umowie przedwstępnej karę umowną za wyrządzenie szkody na skutek niezawarcia umowy o pracę. Wysokość kary umownej może zostać wskazana kwotowo lub procentowo.
Warto dodać, że roszczenia z umowy przedwstępnej przedawniają się z upływem roku od dnia, w którym umowa przyrzeczona miała być zawarta.