W sytuacji przedstawionej w pytaniu pracownikowi przysługuje urlop okolicznościowy oraz urlop ojcowski, gdyż w tym przypadku liczy się bycie ojcem dziecka, a nie stosunek prawny łączący ojca z matką.
Pracodawca w sytuacji narodzin dziecka pracownika musi udzielić ojcu dziecka urlopu okolicznościowego. Taki obowiązek nakłada na pracodawców treść rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 15 maja 1996 r. w sprawie sposobu usprawiedliwiania nieobecności w pracy oraz udzielania pracownikom zwolnień od pracy (DzU nr 60, poz. 281). W myśl § 15 rozporządzenia pracodawca ma obowiązek udzielić pracownikowi 2 dni wolnego w razie ślubu pracownika lub urodzenia się jego dziecka albo zgonu i pogrzebu małżonka pracownika lub jego dziecka, ojca, matki, ojczyma lub macochy.
W omawianej sytuacji pracodawca jest zatem zobowiązany udzielić podwładnemu 2 dni zwolnienia od pracy w związku z urodzeniem się jego dziecka.
Urlop okolicznościowy udzielany jest na wniosek pracownika, który może być dowolnie sformułowany. Istotne jest, aby zawierał przyczynę oraz termin planowanego zwolnienia.
Pracownik może skorzystać z tego uprawnienia w czasie bezpośrednio związanym z wydarzeniem, które uzasadnia udzielenie zwolnienia. A zatem w przypadku narodzin dziecka zwolnienie od pracy może nastąpić np. w dniu powrotu matki z dzieckiem ze szpitala czy też w dniach następnych w celu załatwienia związanych z tym formalności. Nie ma więc obowiązku wykorzystania zwolnienia konkretnie w dniu zaistnienia okoliczności (np. w dniu urodzenia dziecka). To pracownik decyduje, kiedy chce skorzystać z takiego urlopu, a pracodawca jest związany wnioskiem pracownika. Istotne, aby termin zwolnienia miał bezpośredni związek ze zdarzeniem uzasadniającym skorzystanie z tego urlopu.
Od 1 stycznia 2010 r. pracownikowi-ojcu przysługuje również urlop ojcowski. Pracownik w celu otrzymania urlopu musi wystąpić z pisemnym wnioskiem do pracodawcy w terminie nie krótszym niż 7 dni przed datą rozpoczęcia urlopu. Pracodawca jest związany wnioskiem ojca dziecka i musi go uwzględnić.
Warunkiem skorzystania z urlopu ojcowskiego jest spełnienie 3 przesłanek:
- pozostawanie ojca w stosunku pracy,
- uczestnictwo mężczyzny w wychowywaniu dziecka,
- wiek dziecka do ukończenia 12. miesiąca życia.
Urlop określony w art. 1823 § 1 k.p. przysługujący pracownikowi-ojcu jest samodzielnym dodatkowym rodzajem urlopu, niezależnym od innych urlopów przysługujących pracownikowi zgodnie z obowiązującymi przepisami. Wskazany urlop nie ma przełożenia na przysługujący pracownikowi urlop wypoczynkowy. Co więcej, bez znaczenia jest to, czy w okresie korzystania przez pracownika z urlopu ojcowskiego matka dziecka będzie przebywała na urlopie macierzyńskim, dodatkowym urlopie macierzyńskim czy urlopie wychowawczym. Prawo mężczyzny do przedmiotowego urlopu nie jest też związane z pozostawaniem matki dziecka w stosunku pracy.
Przyjmuje się, że urlop ojcowski na charakter fakultatywny. Jeżeli zatem pracownik-ojciec nie może lub nie chce skorzystać z tego urlopu, prawo do niego wygasa. Z drugiej strony pracownik nie może być zobligowany do wykorzystania urlopu ojcowskiego przez pracodawcę. Prawo do przedmiotowego urlopu jest uzależnione wyłącznie od woli zatrudnionego i nie może być na nim wymuszone.