16 kwietnia Parlament Europejski przyjął Dyrektywę o ochronie osób zgłaszających przypadki naruszenia prawa Unii. Za głosowało 591 posłów, 29 przeciw, a 33 wstrzymało się od głosu.
To przełomowy moment, w którym po raz pierwszy w UE powstanie prawo chroniące tzw. sygnalistów, czyli osoby zgłaszające nadużycia w miejscu pracy. Nowe przepisy pozwalają sygnalistom ujawniać informacje wewnętrznie lub bezpośrednio właściwym organom krajowym, a także odpowiednim instytucjom, organom, urzędom.
Zabraniają również represji i wprowadzają zabezpieczenia pozwalające chronić sygnalistów przed zawieszeniem w pracy, zdegradowaniem czy zastraszaniem. Chronione będą również osoby pomagające sygnalistom.
Polecamy: Kodeks pracy 2019 – Nowe Wydanie. Praktyczny komentarz z przykładami
Państwa członkowskie muszą zapewnić osobom zgłaszającym przypadki naruszenia dostęp do kompleksowych i niezależnych informacji i porad na temat dostępnych procedur i środków zaradczych bezpłatnie, a także pomocy prawnej w trakcie postępowania. Podczas postępowania sądowego osoby zgłaszające mogą również otrzymać wsparcie finansowe i psychologiczne.
Ogromny wpływ na obecny kształt aktu miały organizacje i instytucje działające na rzecz sygnalistów, a także same osoby zgłaszające nieprawidłowości. Dzięki lobbingowi Eurocadres, Transparency Interational, Government Accountability Project, WIN i innych organizacji, do projektu zostało wprowadzonych kilka pozytywnych zmian, takich jak na przykład otwarty katalog nieprawidłowości oraz rezygnacja z obowiązku wewnętrznego zgłaszania. W lutym za dyrektywą, w otwartym liście do Komisji Europejskiej opowiedziało się ponad 80 organizacji pozarządowych, związków zawodowych, przedstawicieli biznesu i środowisk dziennikarskich. Fundacja Batorego jako jedyna organizacja z Polski znalazła się wśród sygnatariuszy listu.
– Przegłosowanie tej dyrektywy to zwieńczenie wielu lat pracy. Wiemy, że za aktem prawnym będzie musiała iść też zmiana społeczna, ale dyrektywa to ogromnie ważny krok naprzód – mówi Marcin Waszak. – Państwa członkowskie będą miały dwa lata na implementację przepisów. Potrzebne będą przepisy, które pozwolą na przystosowanie instytucji do wymagań unijnego aktu. Fundacja Batorego w kwietniu ubiegłego roku zaproponowała projekt ustawy, który w znaczniej mierze spójny jest z dyrektywą. Wymaga uzupełnienia, ale jest to gotowy dokument, który czeka na wdrożenie.
Dyrektywa musi jeszcze zostać zatwierdzona przez unijnych ministrów.
Jakie zapisy zawiera Dyrektywa? Są to m.in:
• ochrona osób raportujących o łamaniu praw pracowniczych;
• ochrona, na takiej samej zasadzie jak sygnalistów osób, które pomagają sygnalistom (w tym pracownicy NGO);
• wnoszenie przez sygnalistów roszczeń o rekompensatę obecnie i w przyszłości utraconych dochodów z powodu sygnalizowania nieprawidłowości;
• złagodzenie warunków pod jakimi sygnalista może udać się do mediów;
• zlikwidowanie kar za złośliwe raportowanie lub nadużywanie prawa do raportowania; utrzymane zostały sankcje dla osób ujawniających informacje, które są w oczywisty sposób fałszywe;
• zrównanie wewnętrznych i zewnętrznych kanałów raportowania.
• ochrona tożsamości sygnalisty: anonimowy sygnalista, którego tożsamość została ujawniona na późniejszym etapie powinien być chroniony w tym samym stopniu co sygnalista, którego tożsamość była znana od początku;
• wsparcie ze strony związków zawodowych i organizacji pracowniczych;
• sąd będzie mógł oddalić pozwy przeciwko sygnalistom dotyczące pomówienia, naruszenia prawa autorskiego, tajemnicy zawodowej czy odszkodowania dla osób trzecich;
• nawet jeżeli złamana została tajemnica przedsiębiorstwa poprzez ujawnienie informacji o nieprawidłowości dyrektywa o ochronie sygnalistów będzie obowiązywać i ma w tym przypadku pierwszeństwo przed dyrektywą o ochronie know-how.
Autor: Karolina Szymańska, źródło: sygnalista.pl