Kodeks pracy w art. 1515 reguluje, iż pracodawca może zobowiązać pracownika do pozostawania poza normalnymi godzinami pracy w gotowości do wykonywania pracy wynikającej z umowy o pracę w zakładzie pracy lub w innym miejscu wyznaczonym przez pracodawcę, tj. dyżur. Oznacza powyższe, iż dyżur to polecenie pracodawcy polegające na byciu w gotowości do świadczenia pracy gdy zajdzie taka potrzeba poza normalnymi godzinami pracy.
Należy pamiętać, iż w trakcie dyżuru, który może być wykonywany zarówno w zakładzie pracy jak i w innym miejscu, np. w domu pracownika jest on zobowiązany do bycia „pod telefonem”, pracownik nie może podejmować działań, które uniemożliwiłyby mu natychmiastowe podjęcie pracy, m.in. musi pozostawać w stanie trzeźwości.
Polecamy produkt: Umowy terminowe – jak zawierać i wypowiadać
Odmowa pełnienia dyżuru
Mając na uwadze, iż dyżur jest świadczony poza normalnymi godzinami pracy pracownika a stanowi polecenie służbowe pracodawcy to rodzi się wątpliwość czy pracownik może odmówić wykonania tego zadania. W kwestii powyższej wypowiedział się Sąd Najwyższy (wyrok z dnia 1 września 1999 roku, sygn. akt I PKN 224/99) wskazując, iż co do zasady pracownik nie może odmawiać poleceniom pracodawcy. Jednakże odmowa pełnienia dyżuru, jako niespełnienie obowiązku pracowniczego, może być usprawiedliwiona tylko wyjątkowymi okolicznościami. Z kolei w przypadku zgłoszenia przez pracownika gotowości do pełnienia dyżuru a następnie niestawienie się do świadczenia pracy w trakcie owego dyżuru może zostać uznane za rażące niedbalstwo uzasadniające rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika.
Norma dobowa i tygodniowa
Ponadto należy zasygnalizować, iż pełnienie dyżuru nie może naruszyć prawa pracownika do dobowego i tygodniowego nieprzerwanego wypoczynku. Tym samym pracodawca planując dyżury pracownikom powinien stosować się do zasad dotyczących prawa pracowników do odpoczynku, tj. co najmniej 11 godzin nieprzerwanego odpoczynku w każdej dobie oraz co najmniej 35 godzin nieprzerwanego odpoczynku w tygodniu obejmującego co najmniej 11 godzin nieprzerwanego odpoczynku dobowego.
Czasu dyżuru nie wlicza się do czasu pracy, jeżeli podczas dyżuru pracownik nie wykonywał pracy. Z kolei za czas dyżuru, z wyjątkiem dyżuru pełnionego w domu, pracownikowi przysługuje czas wolny od pracy w wymiarze odpowiadającym długości dyżuru, a w razie braku możliwości udzielenia czasu wolnego - wynagrodzenie wynikające z jego osobistego zaszeregowania, określonego stawką godzinową lub miesięczną, a jeżeli taki składnik wynagrodzenia nie został wyodrębniony przy określaniu warunków wynagradzania - 60% wynagrodzenia.
Podstawa prawna: Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy.