Zakres obowiązków wolno rozszerzyć
W ramach powierzonych zadań można zlecić pracownikowi jazdę samochodem. I choć przepisy tego nie wymagają, lepiej zrobić to w formie pisemnej.
Czy pracodawca może w jakikolwiek sposób zmusić mnie do jazdy samochodem służbowym, np. dwa, trzy razy w miesiącu po 8 godzin? Jazda na dłuższe trasy sprawia mi trudności, o czym rozmawiałam z przełożoną. Pomimo to nadal chce rozszerzyć zakres moich obowiązków służbowych. Czy może to zrobić ustnie?
W opisanym stanie faktycznym wydanie przez pracodawcę polecenia kierowania pojazdem w ramach obowiązków służbowych należy traktować jako istotną zmianę warunków pracy. W konsekwencji pracodawca dla własnego interesu powinien w celu zmodyfikowania (poszerzenia) zakresu czynności pracownika zawrzeć z nim stosowne porozumienie bądź zastosować wypowiedzenie zmieniające.
Redakcja poleca produkt: Komplet zmian w prawie pracy
Dopuszczalne formy
Przede wszystkim należy zauważyć, że zakres obowiązków pracownika ustala pracodawca. I to w jego interesie jest, aby zakres czynności był określony na piśmie, staje się on bowiem wiążącym elementem umowy o pracę. Co prawda, Sąd Apelacyjny w Białymstoku w wyroku z 2 września 2014 r. sygn. akt III AUA 296/14 (LEX nr 1511607), wskazał, że przepisy prawa pracy nie obligują do przekazania pracownikowi zakresu jego obowiązków na piśmie. Praktyka jednak wskazuje, że pracodawcy wręczają zatrudnionym pisemne zakresy obowiązków, by nie zachodziła kolizja co do zakresu powierzonych zadań oraz by była możliwość powierzania określonych czynności. W podobnym kierunku wypowiedział się również Sąd Najwyższy w wyroku z 7 stycznia 1998 r., sygn. akt I PKN 457/97 (OSNP 1998/22/653).
Zadaj pytanie: FORUM
Co ustalą strony
Ustalony pomiędzy stronami zakres czynności ma podstawowe znaczenie dla ustalenia zakresu obowiązków pracownika wynikających ze stosunku pracy. Jak bowiem wskazał SN w wyroku z 2 października 2008 r., sygn. akt I PK 73/08 (LEX nr 785527), sam rodzaj pracy może być określony bardziej lub mniej szczegółowo. Jeśli strony stosunku pracy ustaliły szczegółowo warunki co do rodzaju i zakresu pracy w samej umowie o pracę (względnie w załączniku w postaci zakresu czynności), to stają się one z ich woli istotnymi jej elementami. Zmiana ich wymaga zgody pracownika, a w razie jej braku – wypowiedzenia zmieniającego z art. 42 kodeksu pracy. W konsekwencji pracodawca może zastosować jedną ze wskazanych opcji, aby rozszerzyć zakres czynności swojego pracownika.
Gdy np. pracodawca oświadcza pracownikowi, że jego zamiarem jest zmiana treści umowy, i podaje nowe warunki zatrudniania, w tym np. poszerza zakres czynności o kierowanie pojazdem służbowym, jednak nie składa oświadczenia o wypowiedzeniu dotychczasowych warunków umowy, to wspomniany art. 42 k.p. nie ma zastosowania. Nie jest to bowiem wypowiedzenie zmieniające, lecz zwykłe porozumienie. W tej sytuacji do zmiany treści umowy niezbędna jest zgoda pracownika na nowe warunki. A gdy takiej nie będzie, pracodawcy pozostaje wskazany wyżej art. 42 k.p., czyli możliwość zastosowania wypowiedzenia zmieniającego.
Ryczałt samochodowy od 1 stycznia 2015 r.
Gdzie jest granica
W orzecznictwie podkreśla się, że wypowiedzenia zmieniającego wymaga tylko istotna zmiana wynikających z umowy warunków pracy i (lub) płacy. Co do warunków pracy powstają w praktyce trudności w przeprowadzeniu granicy między zmianą istotną (wymagającą wypowiedzenia zmieniającego) oraz nieistotną (dokonywaną przez pracodawcę poleceniem – z art. 100 par. 1 k.p.). Warto zwrócić uwagę m.in. na wyrok SN z 12 kwietnia 2012 r., sygn. akt II PK 216/11 (LEX nr 1162590), gdzie wskazano, że w trybie polecenia służbowego nie można zmienić pracownikowi rodzaju umówionej pracy (art. 29 par. 1 pkt 1 i art. 100 par. 1 w zw. z art. 42 k.p.).
Z kolei w orzeczeniu SN z 7 września 1999r., sygn. akt I PKN 265/99 (OSNP 2001/1/17), słusznie zostało podniesione, że o tym, czy zmiana jest istotna, decyduje nie tylko ocena powszechna, ale przede wszystkim stanowisko stron stosunku pracy. Jeżeli strony stosunku pracy traktują taką zmianę jako istotną, to wymaga ona wypowiedzenia zmieniającego.
Kontrowersyjne stanowisko
W pewnych okolicznościach pracodawca mógłby zostać zwolniony z obowiązku zastosowania wskazanych procedur. W razie polecenia dotyczącego wykonywania czynności wynikających z rodzaju pracy określonego w umowie o pracę pracodawca nie musi dokonywać m.in. wypowiedzenia warunków pracy. Jeśli zatem zakresu czynności nie wskazano w umowie o pracę, to jego zmiana (zakres) nie musi następować po porozumieniu z pracownikiem (wyrok SN z 14 października 2004 r., sygn. akt I PK 663/06).
Jak poinformować pracownika o zakresie jego obowiązków?
Jest to jednak stanowisko dość kontrowersyjne, w szczególności w kontekście opisanej wyżej możliwości ustalania rodzaju i zakresu pracy w formie ustnej. Pracownik bowiem mógłby dowodzić, że strony poczyniły jednak w tym zakresie pewne ustalenia ustne, mimo że na piśmie nie ustalono szczegółowego zakresu czynności. Z powyższej przyczyny uzasadnione jest, aby wspomnianych modyfikacji stosunku pracy dokonywać na piśmie.
Jeśli strony stosunku pracy ustaliły szczegółowo warunki co do rodzaju i zakresu pracy w samej umowie o pracę, to stają się one z ich woli istotnymi jej elementami.
Podstawa prawna:
Art. 42 i 100 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 1502 ze zm.).