Podstawowy obowiązek pracodawcy
Art. 94 Kodeksu pracy do podstawowych obowiązków pracodawcy zalicza w szczególności prowadzenie dokumentacji w sprawach związanych ze stosunkiem pracy oraz akt osobowych pracowników.
Trzy części akt osobowych
Zgodnie z § 6 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej o zakresie prowadzenia przez pracodawców dokumentacji w sprawach związanych ze stosunkiem pracy oraz sposobu prowadzenia akt osobowych pracownika pracodawca zakłada i prowadzi oddzielne dla każdego pracownika akta osobowe.
Akta składają się z 3 części:
- część A - dokumenty zgromadzone w związku z ubieganiem się o zatrudnienie
- część B - dokumenty dotyczące nawiązania stosunku pracy oraz przebiegu zatrudnienia pracownika
- część C - dokumenty związane z ustaniem zatrudnienia.
Wymienione dokumenty powinny być ułożone chronologicznie. Wszystkie należy ponumerować. Co więcej, pracodawca powinien dla każdej części stworzyć pełny wykaz znajdujących się w niej dokumentów.
Zobacz także: Ochrona danych osobowych
Dokumentacja chorób zawodowych i wypadków związanych z pracą
Co więcej, § 7 rozporządzenia nakazuje prowadzenie dokumentacji dotyczącej podejrzeń o choroby zawodowe, chorób zawodowych, wypadków przy pracy oraz wypadków w drodze do pracy i z pracy, a także świadczeń związanych z tymi chorobami i wypadkami.
Karty pracownika
W świetle § 8 rozporządzenia pracodawca zakłada i prowadzi odrębnie dla każdego pracownika:
- kartę ewidencji czasu pracy (oraz wnioski pracownika o udzielenie czasu wolnego od pracy w zamian za czas przepracowany w godzinach nadliczbowych),
- imienną kartę (listę) wypłacanego wynagrodzenia za pracę i innych świadczeń związanych z pracą,
- kartę ewidencyjną przydziału odzieży i obuwia roboczego oraz środków ochrony indywidualnej, a także wypłaty ekwiwalentu pieniężnego za używanie własnej odzieży i obuwia oraz ich pranie i konserwację.
Zobacz także: Dokumentacja płacowa
Odpowiedzialność za wykroczenie przeciwko prawom pracownika
Pracodawca musi przechowywać dokumentację pracowniczą oraz akta osobowe w warunkach bezpiecznych. Nie może grozić im uszkodzenie lub zniszczenie. W przeciwnym razie, także gdyby dokumentacji w ogóle nie prowadził, dopuszcza się wykroczenia.
Zgodnie z art. 281 Kodeksu pracy kto, będąc pracodawcą lub działając w jego imieniu, nie prowadzi dokumentacji w sprawach związanych ze stosunkiem pracy oraz akt osobowych pracowników, pozostawia dokumentację w sprawach związanych ze stosunkiem pracy oraz akta osobowe pracowników w warunkach grożących uszkodzeniem lub zniszczeniem podlega karze grzywny od 1 000 zł do 30 000 zł.
Nie ma obowiązku przetrzymywania dokumentacji w siedzibie pracodawcy. Jeśli przechowywaniem zajmuje się inny podmiot, podmiotem odpowiedzialnym za zaginięcie bądź zniszczenie dokumentacji pozostaje pracodawca.
Przechowywanie dokumentów potwierdzających płacenie składek
W świetle art. 125a ust. 4 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych płatnik składek zobowiązany jest do przechowywania listy płac, karty wynagrodzeń albo innych dowodów, na podstawie których następuje ustalenie podstawy wymiaru emerytury lub renty, przez okres 50 lat od dnia zakończenia przez ubezpieczonego pracy u danego płatnika.
Gdyby pracodawca zgubił potrzebne pracownikowi dokumenty, odpowiada za szkodę jemu wyrządzoną. Dla przykładu pracownik nie będzie mógł ustalić rzeczywistej podstawy wymiaru emerytury.
Forma papierowa
Aktualnie jedyną dopuszczalną formą przechowywania dokumentacji pracowniczej jest forma papierowa. Jeśli pracodawca postanawia o skanowaniu dokumentacji i przetrzymywaniu jej na twardym dysku, nadal, obok wersji elektronicznej, musi posiadać dokumenty w formie tradycyjnej.
Forma elektroniczna
Minister Pracy i Polityki Społecznej odpowiadając na interpelację poselską w sprawie zasad archiwizowania dokumentacji pracowniczej, poinformował, że trwają prace analityczne nad wprowadzeniem elektronicznej formy wytwarzania, archiwizowania i przechowywania takiej dokumentacji.
Obowiązek udostępniania dokumentacji
Na pracodawcy ciąży obowiązek udostępniania dokumentacji pracowniczej oraz akt osobowych pracowników uprawnionym organom. W związku z tym w razie kontroli Państwowej Inspekcji Pracy podmiot zatrudniający musi mieć dostęp do potrzebnych dokumentów w formie papierowej w miejscu pozwalającym na szybkie przedstawienie ich inspektorowi.
Podstawa prawna:
Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dz.U. z 1998 Nr 21, poz. 94 z późn. zm.)
Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 28 maja 1996 r. w sprawie zakresu prowadzenia przez pracodawców dokumentacji w sprawach związanych ze stosunkiem pracy oraz sposobu prowadzenia akt osobowych pracownika (Dz.U. z 1996 Nr 62, poz. 286 z późn. zm.)
Ustawa z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2009 Nr 153, poz. 1227 z późn. zm.)