Przejście zakładu pracy
Pojęcie przejścia zakładu pracy na nowego pracodawcę zostało uregulowane w art. 231 kodeksu pracy. Polega ono na zmianie podmiotu właścicielskiego/władającego danym zakładem pracy lub też jego wyodrębnioną i zorganizowaną częścią.
Co do zasady z przejściem zakładu pracy będziemy mieli do czynienia przeważnie w sytuacjach sprzedaży przedsiębiorstwa, które stanowi pewien zorganizowany zbiór składników materialnych, jak i niematerialnych oraz jako takie może stanowić przedmiot obrotu (por. art. 551 i 552 kodeksu cywilnego). W sytuacji, gdy w ramach tej zorganizowanej zbiorowości zatrudniani są także pracownicy, takie przedsiębiorstwo będzie zakładem pracy.
Zgodnie z art. 231 § 1 kodeksu pracy w razie przejścia zakładu pracy lub jego części na innego pracodawcę staje się on z mocy prawa stroną w dotychczasowych stosunkach pracy. W praktyce oznacza to, że nabywca staje się pracodawcą dla pracowników zatrudnionych w przedsiębiorstwie zbywcy.
Czy to jest przejście zakładu pracy?
Biorąc pod uwagę konsekwencje zarówno dla nowego i starego pracodawcy, jak również dla pracowników, istotne jest by prawidłowo ocenić czy w danej sytuacji w rzeczywistości dochodzi do przejścia zakładu pracy na nowego pracodawcę. Nie wszystkie bowiem przypadki wydają się oczywiste na pierwszy rzut oka.
PRZYKŁAD NR 1: Przedsiębiorca A kupuje od przedsiębiorcy B, zatrudniającego 100 pracowników, maszyny oraz niezbędne do ich obsługi oprogramowanie. Przedmiotem kupna nie jest jednak budynek fabryki, w którym przedsiębiorca B prowadził swoją działalność i w którym zatrudniał swoich pracowników.
PRZYKŁAD NR 2: Przedsiębiorca A oddaje w dzierżawę przedsiębiorcy B swoje przedsiębiorstwo na okres 3 miesięcy.
PRZYKŁAD NR 3: Samorząd gminy A likwiduje stanowiącą jej własność szkołę podstawową, przekazując wykonywane przez nią zadania publiczne z zakresu edukacji podmiotowi prowadzącemu prywatną szkołą podstawową.
Zobacz: Jak przeprowadzić zmianę regulaminu pracy?
Kiedy nastąpi przejście zakładu pracy?
Odpowiedź na powyższe pytania jest niezmiernie istotna nie tylko dla pracowników lecz także dla pracodawców. Ustalenie, że w danej sytuacji nie dochodzi do przejścia zakładu pracy dla wielu może oznacza utratę pracy. Celem pracodawcy wyzbywającego się maszyn niezbędnych do prowadzenia swojej działalności (jak w przykładzie nr 1) może być bowiem np. likwidacja działalności i zwolnienie wszystkich (lub znacznej części) zatrudnionych osób. W takiej sytuacji przejście zakładu pracy może mieć zbawienne skutki dla pracownika, jako że jego pracodawcą z mocy prawa staje się nabywca.
Z tego punktu widzenia istotne jest zatem ustalenie na jakich warunkach i kiedy dochodzi do przejścia zakładu pracy. Te zaś można znaleźć w orzecznictwie Sądu Najwyższego. Określenie, że w danej sytuacji dochodzi przejścia zakładu pracy zależy m.in. od jego charakteru. W sytuacji przedsiębiorstwa istotne jest bowiem przede wszystkim zbycie składników majątkowych, które służą do prowadzenia działalności. Powyższa sytuacja nie ma jednak zastosowania do instytucji wykonującej cele społeczne (np. szkoła podstawowa), gdzie istotny jest przede wszystkim transfer zadań (por. wyrok Sądu Najwyższego z 19 kwietnia 2010 roku o sygn. II PK 298/09).
Stąd też w przypadku szkoły podstawowej istotne jest nawet nie tyle przejęcie budynku szkoły, jako majątkowego składnika zakładu pracy, co zadań publicznych z zakresu edukacji. Jeżeli samorząd gminny likwiduje należącą do niego szkołę i przekazuje zadania prywatnemu podmiotowi, w danych okolicznościach faktycznych, może dojść do przejścia zakładu pracy i prywatny podmiot z mocy prawa stanie się pracodawcą dla pracowników zatrudnionych w likwidowanej szkole (przykład nr 3).
W odniesieniu do pracodawców o charakterze gospodarczym istotne jest przejęcie tych składników majątkowych, które są wystarczające do dalszego prowadzenia działalności.
Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z 20 października 2009 roku (sygn. I PK 96/09) „ocena, że doszło do przejścia części zakładu pracy na nowego pracodawcę (art. 23[1] kodeksu pracy.), zależy od ustalenia, czy przejął on w faktyczne władanie zadania lub część zadań, stanowiących placówkę zatrudnienia, a więc w zakresie pozwalającym na wykonywanie obowiązków pracowniczych.” W sytuacji, w której pracodawca sprzedaje składniki majątkowe niezbędne i zarazem wystarczające do dalszego wykonywania działalności (maszyny i oprogramowanie – przykład nr 1), nawet wobec nieobjęcia sprzedażą budynku, w którym praca była fizycznie świadczona (budynku fabryki), będziemy mieli do czynienia z przejściem zakładu pracy.
Zobacz serwis: Czas pracy
Przejście niezależne od rodzaju czynności prawnej
Przejście zakładu pracy samo w sobie nie jest przy tym zależne od tego jakiego rodzaju czynności prawnej są tego podstawą. Stąd też z przejściem zakładu pracy będziemy mieli do czynienia nie tylko przy sprzedaży, lecz również także przy innych czynnościach prawnych, które powodują zmianę podmiotu władającego zakładem pracy lub jego częścią. Nie ulega zatem wątpliwości, że przejście zakładu pracy nastąpi również w przypadku wydzierżawienia przedsiębiorstwa będącego placówką zatrudnienia (przykład nr 2) – por. wyrok Sądu Najwyższego z 18 lutego 2010 roku o sygn. III UK 75/09.